Vii bob. Tashqi siyosatning konstitutsiyaviy asoslari l-§. Tashqi s iy o s a t yuritish davlatn in g muhim va zifa si

2-§. O'zbekiston — xalqaro munosabatlarning to'la
huquqli subyekti
Davlat suvereniteti har qanday m am lakatga xalqaro m u n o sa­
batlarning to'la subyekti bo'lish imkoniyatini yaratadi. O'zbekiston 
ham davlat suverenitetiga erishgach, shunday imkoniyatga ega 
bo'ldi. Hali Konstitutsiyam iz qabul qilinmasdan, mamlakatimiz- 
ning suverenitetini e ’lon qilgan, O'zbekiston Respublikasi Oliy Ken- 
gashi tom onidan 1991-yil 31-avgustda qabul qilingan "O'zbekiston 
Respublikasining mustaqilligi to'g'risida”gi tarixiy hujjatdayoq 
O'zbekiston xalqaro m unosabatlarning to'la huquqli a’zosi bo'lib, 
xalqaro m un o sab atlard a suveren davlat, xalqaro huquq subyekti 
sifatida ishtirok etadi, deb belgilab qo'yilgan.
Lekin, har qanday m am lakatning o'z hujjatlarida suveren 
davlat deb belgilab qo'yishning o'zi uni xalqaro m unosabatlarning 
subyekti deb hisoblash uchun yetarli emas. O'zini suveren davlat 
deb e’lon qilgan davlatni boshqa davlatlar rasman tan olishi zarur.
O 'zb ek isto n n in g davlat mustaqilligini tez orada chet davlatlar 
tan olib, diplomatik munosabatlar o'rnatdi.
1992-yil 2-m artda, O'zbekiston dunyodagi eng nufuzli xalqaro 
tashkiloti — to'la huquqli a’zo sifatida qabul qilindi. Bu tarixiy vo- 
qea edi.
Davlatning BMT a ’zoligiga qabul qilinishi, shu davlatni boshqa 
BMT a’zo davlatlarining ham davlat suverenitetini tan olishi hisob­
lanadi. BMTda O 'zbekistonning shu tashkilotga qabul qilinishini 
yoqlab ovoz bergan davlatlar o'z-o'zidan О zbekistonni tan olishidir.
Hozirgi vaqtda O'zbekiston dunyodagi eng nufuzli xalqaro 
va mintaqaviy tashkilotlarning jumladan, Yevropada Xavfsizlik 
va Hamkorlik tashkiloti, Qo'shilmaslik harakati, Parlam entlararo 
Ittifoq, Interpol, Xalqaro olimpiya qo mitasi, Shanxay hamkorlik 
tashkiloti a ’zosi’dir. NATOning “Tinchlik yo'lida hamkorlik” das-
turi ishida faol ishtirok etmoqda.
O 'zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi yo li xalqaro iqti- 
sodiy, savdo, moliyaviy tashkilotlar bilan hamkorlikka qaratil- 
gandir. Shu asosda jahondagi eng nufuzli moliya tashkilotlan va 
banklari bilan hamkorlik o'rnatilgan.
121
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0
‘zb ek iston n in g davlat su v eren itetig a ega bo'lishi uning 
m u staq il tashqi siyosat v u ritish ig a im koniyat yaratdi va davlatning 
su v erenlig i tashqi siyosat olib borishda yaqqol nam oyon bo'lmoqda.
0
‘zbek isto nn in g xalqaro h u q u q n in g to'la huquqli subyekti 
sifatidagi xususiyatlari quyidagilarda yaqqol ko'rinadi:
- xalqaro va mintaqaviy ta sh k ilo tla rn in g te n g huquqli a ’zosi 
sifatida ta n olinganligi;
- ko'plab xorijiy m a m la k a tla r bilan diplomatik va konsullik 
m u n o sab atlarin i o'rnatganligi;
- O 'zbekiston jahonda m avjud e n g m u h im xalqaro shartnom a 
va konvensiyalarga qo'shilganligi, ko'plab ikki to m o n lam a shart­
no m a va kelishuvlar ishtirokchisi ekanligi;
- m am lak a td a xalqaro ham k o rlik n in g huquqiy b a’zasi yaratil- 
ganligi.
Bulardan tashqari, O 'zbek isto n n i dunyodagi e n g muhim 
m u a m m o larn i hal qilish bo'yicha, m asalan, xalqaro terrorizmga 
qarshi kurashish, narkotik m oddalarni ta rq a tish g a to'sqinlik qilish, 
Osiyoni yadro qurolidan xoli zo n ag a aylantirish, Afg'onistondagi 
ahvolni tinch yo'l bilan hal qilish, Orol dengizi havzasidan vujudga 
kelayotgan oqibatlarni b a rta ra f etish va boshqa taklif, tavsiyalari 
xalqaro miqyosda foydali takliflar sifatida e ’tirof etilmoqda.
0
‘zb ek isto n n in g davlat s u v e re n ite tig a e g a bo'lishi, u orqa­
li m ustaqil tashqi siyosat y u ritish i natijasida xalqaro huquq 
subyekti sifatida faoliyat yuritishi, alb atta, sharafli ish. Lekin, 
0
‘zb e k isto n n in g xalqaro h u q u q n in g subyekti sifatida namoyon 
bo'lishi u n in g oldiga k a tta m a s ’uliyat h am qo‘yadi. Ya’ni, xalqaro 
h u q u q n in g to'la huquqli subyekti sifatida xalqaro tashkilotlarga 
qabul qilingan, ko'p to m o n lam a, ikki to m o n la m a sh a rtn o m a la rd a
ishtirok eta y o tg a n ekan m a m la k a tim iz oldida shu shartn o m a- 
larni bajarish y u zasid an ko'plab m a jb u riy atlar ham v ujudga ke­
ladi. U larn i qay darajada bajarilishiga qarab jahon ham jam iyatida 
m a m la k a tim iz g a baho beriladi, shu orqali u n in g jah o nd ag i o'rni 
an iqlanadi.
122
www.ziyouz.com kutubxonasi

---