O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1 Роттердамский Э. Похвала глупости. Библиотека всемирной литературы.
Т.ЗЗ. М ., 1971, 2 0 0 - 2 0 1-^етлар.
2 O'sha yerda, 176-bet.
108

---

cheklangan, xolos. Shu boisdan inson xulq-atvori ko‘p jihatdan 
hissiylikka, ayniqsa, huzur-halovatga borib taqaladi. Huzur-halo- 
vatga erishgan kishilar o‘zlarini baxtiyor deb hisoblaydilar. 
Ajablanarli joyi shundaki, bunday kishilarni asl, haqqoniy hu- 
zur-halovat qiziqtirmaydi. Ular uchun biror narsani huzur- 
halovat deb hisoblanganining, biror narsani huzur-halovat deb 
e’lon qilinishining o‘zi kifoya. Xullas, insonning baxti narsaga 
emas, narsa haqidagi o‘z mulohazasiga bog‘liq. Detnak, baxtni 
ko‘pchilik o‘ylagandek, bilimdan, adashmaslikdan emas, bilim- 
sizlikdan, adashishdan izlamoq darkor. Hayotning irratsional 
mohiyati ham ana shu yerda yaqqol namoyon bo‘ladi. Kishilar 
aslida baxtli-saodatli bo‘lish-bo‘lmasliklaridan qat’i nazar, o‘zlarini 
baxtli, saodatli deb, o ‘zlarini aldab, ahmoqchilik qilib yashay- 
dilar. Hayot irratsionalistik mohiyatga ega ekan, uni aql yorda- 
mida ilg‘ab, bilib boimaydi, uning xususida mutlaq haqiqatni 
aniqlash amri mahol. Shunday ekan, mutlaq haqiqatni da’vo 
etayotgan kishilarni va ulaming ta’limotlarini kim va nima deb 
atamoq darkor?
Xullas, Erazm Rotterdamskiy XVI—XVII asr Yevropa mu- 
tafakkirlarining dunyoqarashlariga katta ta’sir o‘tkazdi. U o‘zining 
havas qilsa arzigulik ijodiy faoliyati bilan xristian e’tiqodining 
turli be’maniliklardan ozod qilinishi, uning negizida insonpar­
varlik g‘oyalarining yanada rivojlanishi, ijtimoiy adolat va tenglik 
g‘oyalarining sistemalashtirilishi uchun shart-sharoit yaratib ketdi.
Erazm Rotterdamskiy asos solgan xristiancha gumanizm ha- 
rakatini har tomonlama rivojlantirishda, buyuk ingliz gumanisti, 
davlat arbobi va yozuvchisi Tomos Morning xizmatlari beqiyos 
edi1. Tomos Morning falsafiy-axloqiy qarashlari xristiancha gu- 
manistik axloqiy idealning, inson qadr-qimmati va uning erkin- 
ligi haqidagi ta’limotning yorqin ifodasi edi.
Mutafakkirning inson to‘g‘risidagi qarashlari, uning «Dav-