S. X. Babadjanova, X. M. Bobojonova Dorivor o‘simliklar florasi va sistematikasi

Dorivorlik xususiyati
: Zamonaviy tibbiyotda rastoropsha xom ashyosi o‘tkir 
surunkali gepatit, serroz va o‘t yo‘llarining shikastlanishlarini davolash uchun 
ishlatiladi. O‘t haydovchi va yallig‘lanishga qarshi vosita sifatida xalq tobobatida 
keng qo‘llaniladi. Urug‘laridan tayyorlangan damlama gepatit va o‘t qopi 
kasalligida yaxshi yordam beradi. SHuningdek, taloq va bavosil kasalliklarida ham 
yordam beradi 
Turkum. 
Moychechak (Matricaria L.) - Ромашка 
Tur. 
Dorivor moychechak - (Matricaria chamomilla) bo‘yi 15-40 sm ga
etadigan bir yillik o ‘t o‘simlik. Poyasi tik o‘suvchi, sershox, ichi kovak. Bargi 
ikki marta patsimon ajralgan, segmentlari ingichka chiziqsimon, o'tkir uchli.
Poya va shoxchalari uzun bandli (yashil moychechakniki kalta bandli)
savatchaga to'plangan gullar bilan tamomlanadi. Savatcha chetidagi gullari
oq, tilsimon, o‘rtadagilari esa ikki jinsli, sariq, naychasimon. Mevasi - qo‘ng‘ir-
yashil pista. May oyidan boshlab kuzgacha gullaydi.
Dorivor moychechak keng
tarqalgan bo iib , u asosan o‘tloqlarda, ekinzorlarda (begona o ‘t sifatida), yo‘l
yoqalarida o‘sadi. Asosan Rossiyaning Yevropa qismining janubida, Kavkaz, 
Qrim, Ukraina, Sibiming janubiy tumanlari va O‘rta Osiyoda uchraydi. Yashil
moychechak Sobiq Ittifoqning Yevropa qismida, G ‘arbiy Sibir va Uzoq 
Sharqda keng tarqalgan. Mahsulot asosan Ukrainaning janubida (Qrim, Xerson, 
Nikolaev, Odessa viloyatlarida), kamroq Krasnodar o‘lkasida, Rostov viloyati,
Moldova respublikasi va boshqa yerlarda tayyorlanadi.
 

---

132 
Nihollarni biologik xususiyatlari
: Dorivor moychechak urug‘larini unishi 6-
7°S dan boshlansa-da, optimal harorat 20-2.5°S hisoblanadi. Agar urug‘lar
ekilgandan so‘ng namlik etarli bo‘lmasa, urug‘lar uzoq vaqtgacha unrnasligi 
mumkin. Bu vaqtda urug‘ ekilgan maydonlar sug‘oriladi. Nihollar imib 
chiqqandan so‘ng (namlik va havoning harorati normal darajada bo’lganda) 20-
40 kunda har bir niholda 6-10 tadan rozetka barglari o ‘sib chiqadi. Kuzda
ekilgan nihollar shu holda qishlaydi. Erta bahorda ekilgan nihollardan aprel
oyining birinchi o‘n kunligida 7-9 tadan rozetka barglari о‘sib chiqadi. Mart-
aprel oyi davrida bahorning ser yomg‘ir kelishi natijasida rozetka barglari tez
o‘sishi va yiriklashishi natijasida o‘simlik o‘rtasida poyani о‘sib chiqishi va 
shoxlanishi kuzatiladi. O ‘simlikni namlik bilan yaxshi ta’minlab borilsa, havo
haroratining ko‘tarilib borishi natijasida may oyining birinchi o‘n kunligida
dastlabki gullar ochiladi. Umuman olganda bahorda ekilgan urugiardan 30-
50 kunda dastlabki gullami ochilishini ko‘ramiz. Kuzatishlar shuni
ko‘rsatdiki, o ‘simlik poyalarida endigina paydo bo‘lgan gunchalardan 10-12
kunda gullar ochilishi mumkin. Shubhasiz bunga havoning harorati, tuproq
namligi va luproqdagi oziqa elementlar muhim rol o‘ynaydi.