Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва
-rasm. Yoriqlarni o‘lchash uchun asboblar
Yüklə 24,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.23-rasm. Yoriqlarni o‘lchash uchun asboblar:
a–sanoq mikroskopi; b–shup; v–yoriqning ochilishi kengligini lupa bilan o‘lchash; 1–yoriq; 2–lupa shkalasidagi bo‘limlar. 130 Yoriqlarni o‘lchash birinchi navbatda doimiy moment zonasida to‘plangan yuklanishda va yuklanish bir tekis taqsimlanganda konstrukiyaning uchinchi qismi o‘rtasida amalga oshiriladi. Yoriqlarni o‘lchash har bir yuklanish bosqichidan keyin, lekin kamida bir bosqich oralatib olib boriladi. 3.4. Konstruksiyalarni yuklantirish uchun qurilmalar Konstruksiyalarni sinash vaqtida yuklantirish turli xil yuklantiruvchi moslamalar, mashinalar va uskunalar yordamida sinalayotgan konstruksiyaning turi va sinash maqsadlariga bog‘liq holda amalga oshiriladi. Yopma plitalar va panellarni bir tekis taqsimlangan yuklanish bilan amalga oshiriladigan sinashda konstruksiyani yuklantirish donabay yuklar, suv, sochiluvchi materiallar, shuningdek siqilgan havo bilan amalga oshiriladi. Donabay yuk sifatida cho‘yan, temirbeton yoki G‘isht bloklaridan foydalaniladi, ular butun balandlik bo‘yicha vertikal oraliqlar bilan simmetrik taxlab chiqiladi (3.24-rasm). Donabay yuklarning o‘lchamlari sinalayotgan buyumlar ravog‘ining 1/6 qismidan ortiq bo‘lmasligi kerak. Yuklar odatda standart og‘irlikka ega bo‘ladi va tutuvchi moslamalar bilan ta’minlanadi. Yuklarni taxtlash zarbalarsiz, turtkilarsiz va sitashlarsiz, ishlash havfsizligini ta’min-lovchi va taxtlangan yuklarning ag‘anab ketishi-ning oldini oluvchi barcha chora-tadbirlarga rioya qilingan holda amalga oshiriladi. Buyumlarni sochiluvchi materiallar, qum, qumtosh aralashmalari va shu kabilar bilan yuklantirishda ular maxsus yashiklarga solinadi, yashiklar esa buyum ustiga o‘rnatiladi. Sinalayotgan buyum oraligida yashiklar ravoq o‘rtasida kamida 0,1 oraliq kengligida butun balandlik bo‘yicha tirqish (zazor) qoldirib o‘rnatiladi. Yashiklarni yuklantirish bir tekis qatlamlar bilan amalga oshiriladi. Buyumlarni suv bilan yuklantirishda uning uchun mavjud idishlar moslashtiriladi yoki maxsus metall yashiklar tayyorlanib, ular konstruksiyalarning ustiga o‘rnatiladi. Konstruksiyalarni suv bilan yuklantirish sochiluvchi va donabay yuklarga nisbatan ancha bir tekis amalga oshiriladi. Biroq, suvdan foydalanish ayrim kamchiliklarga ham ega. Idishlardan suv sizib chiqqanda sinalayotgan konstruksiyalarning namlanishi maqsadga muvofiq emas, og‘ma tekislikka ega konstruksiyalarni yuklantirish uchun suvdan har doim ham foydlanib bo‘lavermaydi va h.k. 131 Konstruksiyalarni suv, donabay yuklar va sochiluvchi materiallar bilan yuklantirish ko‘p mehnat talab etadigan va unumi kam jarayon bo‘lib, mexanizatsiyalash qiyin va sinovlarni o‘tkazishda har doim ham zarur aniqlikni ta’minlayvermaydi. Richagli qurilmalar. Donabay yuklar miqdorini kamaytirish uchun ko‘pincha konstruksiyani yuklantirish uchun richagli qurilmalar va moslamalardan foydalanildi. Richagli qurilmalar ularga sinov yuklarini joylashtirish uchun richaglar va osma platformalardan iborat bo‘ladi (3.25-rasm). Richaglar yelkalarining nisbati 1:3 dan 1:8 gacha bo‘lgan bikr po‘lat to‘sinlardan tayyorlanadi. Richagli qurilmani montaj qilishda yukli platfrmaning ikkala tayanish nuqtasi va osilish nuqtasi bitta to‘g‘ri chiziqda turishi lozim. Bosimni richagdan buyumga uzatish katok yoki maxsus markazlovchi qistirma orqali amalga oshiriladi. Konstruksiyalarni sinash uchun richagli qurilmalarning qo‘llanilishi yuklantiruvchi material og‘irligini kamaytirsa ham, biroq platformalarni yuklash va yuksizlashdek ko‘p mehnat talab qiluvchi jarayonni istisno qilmaydi. Shu munosabat bilan richagli qurilmalar dala sharoitida uncha katta bo‘lmagan konstruksiyalarni sinash uchun va maxsus sinov qurilmasi bo‘lmaganda foydalaniladi. Gidravlik domkratlar. Konstruksiyalarni yuklantirish uchun gidravlik domkratlar keng tarqildi. Ular, katta yuk ko‘tarish qobiliyatiga ega bo‘lib, konstruksiyalarning bir tekis yuklantirilishini ta’minlaydi va yuklanish olib borishi ustidan uzluksiz nazorat olib borilishini ta’minlaydi. Gidravlik domkratlar zaruriy buzuvchi yuklanishni va sinashda konstruksiyaning maksimal darajada yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan egilishlarini hisobga olgan holda tanlanadi. Domkratning yuk ko‘tarish qobiliyati konstruksiyaning buzilishini yuzaga keltiruvi ikki karra zo‘riqishdan ortiq bo‘lmasligi kerak, porshenning yo‘li esa konstruksiyani buzilishgacha olib borish uchun yetarli bo‘lishi kerak. Agar kutilayotgan egilishlar kattaligi porshenning to‘la yurishidan katta bo‘lsa, u domkratni qistirmalarga o‘rnatish bilan oshirilishi mumkin. Domkratlarda zarur bosimni ta’minlash chun domkratlarga montaj qilingan nasoslardan, yoki NSR-400, NSP-400 va boshqa turdagi nasos stansiyalaridan foydalaniladi. Domkratlardagi bosimni nazort qilish monometrlar yordamida amalga oshiriladi. Sinovlarni o‘tkazishdan oldin gidravlik domkratlar nasoslar va monometrlar bilan birgalikda ta’minlanishi kerak. Gidravlik domkratlar to‘g‘risidagi asosiy ma’lumotlar 3.2-jadvalda keltirilgan. |