548
bütövlük, özgünlük, təkrarolunmazlıq və fəallıq. Onlar bu və ya digər
dərəcədə yuxarıda göstərilən hər üç formada mövcud olur.
Bütöv bir sistem kimi götürülən fərdiliyin əsas xassəsi ayrıca və
təkrarolunmazlıq deyildir. Onun başlıca sistemyaradıcı əlamətini konkret
fərdin özgünlüyü, onun özünə hakim olmaq qabiliyyəti, təbii, sosial və
mədəni münasibətlər çərçivəsində müstəqil mövcudat kimi çıxış etməsidir.
Bəllidir ki, bütün insanlar cəmiyyətdə mövcuddurlar. Lakin onların
hər biri özünün fərdi həyatını yaşayır. Yəni başqaları ilə münasibətdə
müəyyən nisbi müstəqilliyə malikdir. Bu ona özünü fəal və yaradıcı
surətdə təzahür etdirməyə imkan verir. Fərdin bu nisbi müstəqilliyi bir
tərəfdən onun təkrarolunmazlığı ilə əlaqəlidirsə, digər tərəfdən onu insan
nəsli ilə bağlayan ümumi xassələr ilə şərtlənir. Hər bir fərdiyyətin nisbi
müstəqilliyi onun cəmiyyətdə oynadığı rolu sayəsində mümkün olur.
Fərdiyyəti ətraf aləmdən tam asılı olmamaq kimi təsəvvür etmək doğru
deyildir. Əslində fərdiyyətin mahiyyəti ayrıca bir insanın (fərdin)
cəmiyyət ilə daimi qarşılıqlı münasibətlərinə əsaslanan özgünlüyü
deməkdir.
Fərdiyyətin bu anlamı onu biolijiləşdirən baxışı aradan qaldırmağa
imkan verir. Həmin baxış iddia edir ki, fərdiliyi insana təbiət verir,
cəmiyyətdə isə o yalnız sosiallaşır. O həm də fərdiyyəti təkcə şüur sferası,
psixoloji xüsusiyyətlər ilə məhdudlaşdıran psixologizmə qarşı
çevrilmişdir. Fərdiyyətin həqiqi elmi anlamı onu təbii və sosial xassələrin
vəhdətini ifadə edən konkret insanın xüsusi keyfiyyəti kimi götürür.
Dostları ilə paylaş: