Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

4. POK T A N G R IN IN G T A ’RIFI
YO QLIGI H A Q ID A S O ‘Z
Shu bilan birga ilk borliq-aytib oMilganidek, javhar-aslini 
m a y d o n g a keltirad ig an narsalarg a boM inm aydigandir. Bu 
shun in g u ch u n k i, ilk borliqning m a ’nosini sharhlab beradigan 
biror t a ’rifning o 'z i y o ‘q. Bu m a ’no u n in g ikki q ism dan iborat 
boMgan jih a tin i sharhlab bera olishga d alolat qiladi. S h u n d ay
boMgan taqdirda javharlashishga (y a ’ni, substansiyalashishga) 
yordam bergan boMaklari uning borligiga sabab boMgan boMardi. 
Bu xuddi tu s h u n c h a m a ’no b iro r n arsaning t a ’rifiga boMak 
boMganidek, uning t a ’riflanganiga sabab ham boMadi. S hunday 
qilib, m o d d a h a m xuddi suvrat 
kabi u lar ikkalovlaridan 
tarkib topishiga sabab boMadi. Bu esa ilk borliqqa bogMiq oMaroq
13

---

A B U N A S R F O R O B I Y
m u m k in boMmagan narsa. C h u n k i u ilk borliqdir, uning 
borligMga butu n lay sabab ham y o ‘qdir.
S h u n d a y eka n, u b u n d a y qism larga boMinmaydigani kabi, 
sonlarga (kam m iya) yo q a n d a y d ir bosh q a m ay da parchalarga 
ham boMinmaydi. B undan ayni z a m o n d a shu bir zarurat kelib 
chiqadiki, b u n d a uning ulugMigi va u n in g aslo jism i y o ‘qligi 
m a ’lu m boMadi. Bu jih a td a n esa u birginadir, xolos. U n ing 
birligining m a ’nosi h a m sh u k i, u boM inm asdir. B u n d a n
c h i q d i , h a r b ir n a rsa b ir o r sab a b boMib boM inm as e k a n , 
d e m a k , u boMinmasligi jih a tid a n h a m birdir. B ordi-yu, agar 
u fe’li jixatida n boMinmasa, bu jih a td a n u birdir. Bordi-yu 
kayfiyat jih atid a n boMinmasa, u kayfiyat jih a tid a n ham birdir, 
o ‘z javharida boMinmas ekan, u javharida h a m birdir. S hunday 
ekan, Birinchi Borliq o ‘z javhari jih a tid a n h a m boMinmasdir.