Book · January 022 citations reads 484 author

som
54
alaykum
” 
deydi. Rasul akram “
vaalaykum
” deb javob beradilar. G‘ayridin chiqib ketgach, 
hazrat Umar “axir, u sizga o‘lim tiladi, Siz unga alik oldingiz!” deganlarida, 
Rasuli akram “men va alaykum
55
dedim, xolos”, deb xotirjam javob beradilar. 
Shuning uchun xalqimiz salomlashish odobiga katta ahamiyat berib, “so‘z 
boshi salom” deydi. Salomga javob qaytarmaslik esa eng katta beodoblik, hatto 
mo‘min emaslik belgisi sanaladi. 
Tarixga nazar soladigan bo‘lsak, har bir elat uchun qabul qilingan 
salomlashish usullarining davrlar bo‘yicha o‘zgarib turganligini ko‘ramiz. Bu 
nuqtayi nazardan ruslarda salomlashish odobi, uning etik-estetik va lisoniy 
omillari chuqur o‘rganilgan, qator ishlarda maxsus tadqiq va muhokama manbai 
53
Qur’oni Karim. O‘zbekcha izohli tarjima.Tarjima va izohlar muallifi Alouddin Mansur. – Toshkent: 
Cho‘lpon, 1992. “Niso” surasi, 93-oyat. – B. 63. 
54
Arab va ibroniy tilda som “uyqu”, “abadiy uyqu”, “o‘lim” ma’nolariga ega. 
55
Va alaykum arabchada “sizga ham shunday” degan ma’noga ega. 

---

 115 
bo‘lgan
56
. Masalan, qadimda Rossiyada salomlashish paytida nafaqat 
suhbatdoshning nasabi, qarindoshlik aloqalari, yoshi va jinsi, balki kunning qaysi 
vaqti, kasbi va suhbat paytida so‘zlashayotganlar nima bilan mashg‘ul ekanligi 
ham inobatga olingan. Jumladan, hosilni o‘rib olayotganlarga 
“С двумя полями 
сжатыми, с третим засеянным!”
(Ikkitasi o‘rilgan va uchinchisi эkilgan 
maydonlaring bilan!) deyilgan; g‘alla yanchuvchilar bilan salomlashishda 
“По 
сто на ден, по тысяче на неделю!”
(Kuniga yuzlab, haftasiga minglab!) 
deyilgan; ariqdan suv olayotgan qizga