Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

Savdo yoki xizmat ko`rsatish qoidalarini buzganlik uchun jinoiy 
javobgarlik. 
Mazkur jinoyat fuqarolarning manfaatlari, mulk shaklidan 
qatiy nazar savdo korxonalari, umumiy ovqatlanish korxonalarining 
normal faoliyatini yuritilishiga xilof harakatlarda ifodalanadi. 
Jinoyat savdo va xizmat ko`rsatish qoidalarini buzishda namoyon 
bo`ladi. O`zbekiston Respublikasi Oliy sudining 1996 yil 15 martdagi 
“Savdo sohasidagi jinoyatlar va boshqa huquqbuzarliklarga oid ishlar 
bo`yicha sud amaliyoti to`g`risida”gi 9-sonli Plenum qarorida, Jinoyat 
kodeksining 
189-moddasi 
va 
Mamuriy 
javobgarlik 
to`g`risidagi 
Kodeksning 164 va 168-moddalarida javobgarlik nazarda tutilgan 
savdo 
yoki xizmat ko`rsatish qoidalarini buzish
deganda, savdo va xizmat 
ko`rsatish sohasidagi huquqiy munosabatlarni tartibga soladigan 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

O`zbekiston Respublikasi qonunlarining buzilishi tushunilmog`i lozimligi 
qayd qilingan. 
Bunda «sud aybdor tomonidan aynan qaysi savdo qoidalari 
buzilganligini ko`rsatishi shart"
1
, deb tushuntirish berilgan. Jinoyatni 
kvalifikasiya qilishda har bir aybdor tomonidan qaysi qoida, shu 
qoidalarning qaysi bandi buzilganligini aniqlash zarur. Masalan, 1995 yil 
15 fevralda qabul qilingan "Aholi bilan pullik hisob-kitoblarni amalga 
oshirishda nazorat-kassa mashinalarini majburiy qo`llanish tartibi 
to`g`risidagi Nizom"ga muvofiq, har bir savdo shaxobchasida kassa 
apparati o`rnatilgan bo`lishi kerak. Uning yo`q ekanligi savdo qoidalarini 
buzish hisoblanadi. 
Jinoyat kodeksining 189-moddasining 1-qismiga ko`ra, yani savdo 
yoki xizmat ko`rsatish qoidalarini buzganlik uchun jinoiy javobgarlik 
xuddi shunday harakatlar uchun mamuriy jazo qo`llanilgandan keyin 
yuzaga keladi. 
Jinoyat kodeksining 189-moddasining 1-qismida nazarda tutilgan 
jinoyat savdo yoki xizmat ko`rsatish qoidalarining biror-bir bandi buzilgan 
paytdan etiboran 
tamom bo`lgan
deb topiladi. 
Savdo yoki xizmat ko`rsatish qoidalarini buzish qasddan sodir 
etiladi. Jinoyatning motivi va maqsadi uni kvalifikasiya qilishda 
ahamiyatga ega emas. 
Savdo yoki xizmat ko`rsatish sohasida ishlovchi va 16 yoshga 
to`lgan har qanday shaxs ushbu jinoyat bo`yicha javobgarlikka tortilishi 
mumkin. 
Ko`rib chiqilayotgan moddaning 2-qismida ko`p miqdorda sodir 
etilsa, shuningdek, savdo yoki xizmat ko`rsatish qoidalarini buzish xavfli 
residivist tomonidan yoki ilgari ushbu kodeksning 188 yoki 190-
moddalarida nazarda tutilgan jinoyatlarni sodir etgan shaxs tomonidan 
yoxud bir guruh shaxslar tomonidan oldindan til biriktirib sodir etilgan 
bo`lsa, eng kam oylik ish haqining bir yuz ellik baravaridan uch yuz 
baravarigacha miqdorda jarima yoki ikki yilgacha ahloq tuzatish ishlari 
bilan jazolanadi. 
Jinoyat Kodeksining 189-moddasi 3-qismida savdo yoki xizmat 
ko`rsatish juda ko`p miqdorda sodir etilganligi uchun javobgarlik nazarda 
tutilgan bo`lib, aybdor eng kam oylik ish haqining uch yuz ellik 
baravaridan olti yuz baravarigacha miqdorda jarima yoki olti oygacha 
qamoq bilan jazolanadi. 
1
Ўзбeкистoн Рeспубликaси Oлий суди Плeнуми қaрoрлaринннг тўплaми (1991-1997), 1-жилд, 
Т., 
Шaрқ, 1997, 97-бeт. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Agar savdo va xizmat ko`rsatish qoidalarini buzish tovlamachilik 
yo`li bilan sodir etilgan bo`lsa, aybdorning qilmishlari, 165 va 189-
moddalar 6ilan yuqorida aytilganidek, jinoyatlar jami bo`yicha 
kvalifikasiya qilinadi. 
Shuningdek, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 
2002 yil 20 avgustdagi 295-sonli «Lisenziyalashni bekor qilish hamda 
istemol tovarlarini olib kelish va O`zbekiston Respublikasining ichki 
bozorida sotishni takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida»gi qaroriga 
ko`ra, 2002 yil 1 oktabrdan boshlab yuridik va jismoniy shaxslar 
tomonidan tijorat faoliyati uchun O`zbekiston Respublikasining bojxona 
hududiga barcha is-temol tovarlari olib kelinishiga amaldagi qonun 
hujjatlariga binoan majburiy tartibda muvofiqlik sertifikati taqdim etilgan 
taqdirda yo`l qo`yilishi; 2002 yil 1 sentabrdan boshlab yuridik va jismoniy 
shaxslar to-monidan istemol tovarlari tuzilgan shartnomalar asosida faqat 
o`zining rasmiy elon qilingan distribyutorlariga, shuningdek, nazorat-kassa 
mashinalaridan 
majburiy 
foydalanilgan 
taqdirda 
turg`un 
savdo 
shoxobchalari orqali chakana savdo qiluvchi yuridik va jismoniy 
shaxslarga ulgurji sotilishi, import istemol tovarlarini olib kelish va ularni 
ulgurji sotish bilan shug`ullanuvchi yuridik va jismoniy shaxslar 
ro`yxatdan o`tkazish va bojxona rasmiylashtiruvida o`zining rasmiy 
distribyutorlari ro`yxatini taqdim etishi shartligi, ulgurji savdo 
subyektlarining 
distribyutorlari 
nazorat-kassa 
mashinalari 
bilan 
jihozlangan turg`un savdo shoxobchasiga ega bo`lishlari kerakligi, istemol 
tovarlari qonun hujjatlariga muvofiq yuridik yoki jismoniy shaxslar 
tomonidan faqat naqd pulsiz hisob-kitob qilish shaklida ulgurji sotilishi 
belgilab qo`yilgan. 
Mazkur qarorga ko`ra, yuridik va jismoniy shaxslarning o`zlarining 
rasmiy distribyutorlari sifatida elon qilinmagan, shuningdek, nazorat-kassa 
mashinalari bilan jihozlangan turg`un savdo shaxobchalariga ega 
bo`lmagan jismoniy shaxslarga istemol tovarlarini ulgurji sotishi 
taqiqlanib, 2002 yil 1 sentabrdan boshlab respublikaning buyum 
bozorlarida import istemol tovarlari faqat yuridik shaxs tashkil etmasdan 
yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro`yxatdan o`tkazilgan va eksport-
import operasiyalarini hamda chakana savdoni amalga oshirish huquqiga 
ega bo`lgan jismoniy shaxslar tomonidan respublika hududiga tovarlar ular 
tomonidan olib kelinganligini, muvofiqlik sertifikatlarini, bojxona 
to`lovlari va qatiy belgilangan soliq to`langanligini tasdiqlovchi hujjatlar 
mavjud bo`lgan taqdirda sotilishiga belgilangan tartibda yo`l qo`yilishi va 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bunda ular tomonidan istemol tovarlarini nazorat-kassa mashinalari 
qo`llanilmasdan sotishga ruxsat berilishi belgilangan.