Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

taqsimlash balansi bilan 
rasmiylashtiriluvchi
bo`lish va ajratib chiqarish shakli kiradi. Ikkinchi 
guruhga 
topshirish hujjati bilan rasmiylashtiriluvchi
qo`shib yuborish, 
qo`shib olish va o`zgarish shakllarini kiritish mumkin. Ushbu hujjatlar 
bilan 
yangi 
tashkil 
etilayotgan 
yuridik 
shaxsning 
huquq 
va 
majburiyatlarining hajmi aniqlanadi. 
Yuridik shaxslarni qayta tashkil qilish jarayonida “taqsimlash 
balansi” va “topshirish hujjati”ning ahamiyati juda katta, chunki u qayta 
tashkil etilgan yuridik shaxsning o`zidan oldingisiga nisbatan bo`lgan 
munosabatlarida, xususan, berilgan mol-mulkka egalik huquqining tarkibi 
va hajmiga huquqiy vorislikni tasdiqlovchi hujjat hisoblanadi. Taqsimlash 
balansi va topshirish hujjati, kimga, ayni qaysi huquq va majburiyatlar 
o`tishi kerakligini aniq belgilab berishi zarur. Bu hujjatlarda qayta tashkil 
qilingan yuridik shaxs majburiyatlarining butun majmuini, shu bilan bir 
qatorda bajarish muddati kelmagan, qayta tashkil qilingan shaxs 
bahslashayotgan majburiyatlarni ham kiritish, qayd etish kerak.
Taqsimlash balansi va topshirish hujjati qayta tashkil qilish haqida 
qaror qabul qilgan shaxslar tomonidan tasdiqlanib, tegishli hujjatlar bilan 
davlat ro`yxatidan o`tkazish uchun havola qilinadi. Bular qayta tashkil 
qilingan shaxsning tasischilari yoki uni yaxshi biladigan (o`z xohishi bilan 
qayta tashkil qilishda) yoxud vakolatli davlat organi (qonunda ko`zda 
tutilgan, majburiy tashkil qilish hollarida) bo`lishi mumkin. Ushbu 
qoidalarga rioya qilinishi qayta tashkil etilayotgan yuridik shaxsning 
huquqiy munosabatlariga to`la aniqlik kiritib, yuridik shaxsni qayta tashkil 
qilish jarayonida kreditorlarining manfaatlarini ko`zda tutib, ularning 
talablarni yo`qolib ketmasligi uchun o`rnatilgan. 
Taqsimlash balansi bo`yicha mol-mulkka kelib qo`shilishi (aktiv) 
yoki undan chiqib ketishi (passiv) mumkin bo`lgan qismlari, shuningdek, 
joriy yilda yuridik shaxsdan topshirgunga qadar bo`lgan muddat davomida 
olingan daromadlar va ko`rilgan zararlar ham hisobga olingan holda 
topshiriladi. Asosiy va oborotdagi mablag`lar ularni topshirish haqida 
qaysi chorakda qaror qabul qilingan bo`lsa, o`sha chorakning moliyaviy 
rejasi ko`rsatilgan miqdorda topshiriladi. Topshirish haqida qaror qabul 
qilingandan keyin ularni o`zgartirish mumkin emas. Qaror qabul 
qilingandan keyin o`zlashtirilgan asosiy va oborotdagi mablag`lar ularni 
qabul qilib oluvchi tarafga qaytarib berilishi lozim. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Topshiriladigan mol-mulk inventarizasiya qilinadi va bu topshirish 
hujjatida yoki taqsimlash balansida ko`rsatib qo`yiladi. 
Qayta tashkil qilish vaqtida qayta tashkil qilinayotgan korxonada 
mavjud debitor va kreditorlik qarzlarining butun miqdori (shu jumladan, 
sotib oluvchi va taminotchilarning ish haqi bo`yicha qarzlari, hisob 
beruvchi shaxslardan, budjet va budjetdan tashqari fondlar, soliqlar va 
boshqa majburiy to`lovlar bo`yicha) taqsimlash balansi yoki topshirish 
hujjatiga muvofiq uning huquqiy vorislariga o`tadi.
Fuqarolik-huquqiy munosabatlarning mazmunini tashkil qiluvchi 
fuqarolik huquq va majburiyatlar yuridik faktlar asosida vujudga keladi. 
Ushbu huquq va majburiyatlarni nafaqat vujudga kelishi, shuningdek, 
ularning o`zgartirilishi va bekor bo`lishi ham qonun va boshqa normativ-
huquqiy hujjatlarga asosan yuridik faktlar bilan bog`liqdir. Fuqarolik 
Kodeksining 8-moddasida amaliyotda uchrab turadigan yuridik faktlar 
inobatga olingan holda, fuqarolik huquq va burchlarning vujudga keltirish 
asoslari berilgan.
Qayta tashkil etish jarayonida yuqorida sanab o`tilgan huquq va 
majburiyatlarning yangidan vujudga kelgan yuridik shaxs(huquqiy 
voris)ga o`tishi masalasi mukammal o`rganilishi lozim bo`lgan 
masalalardan hisoblanadi. Malumki, huquqiy munosabatlar ularning 
vujudga kelishidan boshlanib, uning bekor qilinishi bilan tugaydi. Mana 
shu chegara oralig`ida huquqiy munosabatlar yuzaga keladi, harakatda 
bo`ladi. Bu harakat davomida huquqiy munosabatlar mazmun jihatdan 
o`zgarsa-da, o`zining ayrim xususiyatlarini saqlab qolgan holda mavjud 
bo`ladi va davom etadi.
Xuquqiy munosabatlarda majburiyatga ega bo`lgan subyektlarning 
o`zgarishi kreditor almashganda (huquq subyekti) hamda qarzdor 
almashinuvida (fuqarolik huquqiy majburiyatlar subyekti) ro`y beradi, 
shuningdek, subyektning ikki yoqlama majburiyatlarda ishtirok etishi, yani 
bir vaqtning o`zida ham kreditor ham karzdor bo`lishi mumkin. Demak, 
huquqiy munosabat doirasida yuridik shaxslarning vujudga kelishi yoki 
bekor bo`lishigina emas, balki mavjud davr oralig`ida tarkib jihatdan 
yuzaga keladigan o`zgarishlarni (qayta tashkil etish) ham hisobga olishga 
to`g`ri keladi. 
Fuqarolik 
huquqi 
nazariyasida 
asosiy 
etibor 
huquqiy 
munosabatlarning paydo bo`lishi va bekor bo`lishiga qaratilib, huquqiy 
munosabatlarning o`zgarishi hamda qayta tashkil etish, ayniqsa, huquqiy 
vorislik bilan uzviy bog`liq bo`lgan masalalar kam tadqiq qilingan 
muammolardan bo`lib hisoblanadi.