Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

2-§. Sudgacha sanatsiya qilish, kuzatuv va sud sanatsiyasi 
Sudgacha sanatsiya qilish
qarzdorning bankrotligi to`g`risidagi ish 
yuritish qo`zg`atilgunga qadar amalga oshiriladi hamda qarzdorning to`lov 
qobiliyatini, iqtisodiy jihatdan qodirligini tiklash hamda kelgusida samarali 
faoliyat ko`rsatishi uchun sharoit yaratilib berilishini o`z oldiga maqsad 
qilib qo`yadi. 
Bankrotlikning oldini olish maqsadida qarzdorning muassislari, 
boshqaruv organi yoki qarzdor mol-mulkining egasi bankrot deb topish 
to`g`risidagi ariza xo`jalik sudiga taqdim etilgunga qadar qarzdorni 
moliyaviy jihatdan sog`lomlashtirishga qaratilgan chora-tadbirlarni 
ko`radi. Qarzdorni moliyaviy jihatdan sog`lomlashtirishga qara-tilgan 
chora-tadbirlar qarzdor bilan tuzilgan kelishuvga asosan kreditorlar yoki 
boshqa shaxslar tomonidan ham ko`rilishi mumkin. Bunday chora-
tadbirlarga quyidagilar kiradi: 
-to`lov muddati o`tkazib yuborilgan qarzlarni to`la yoki qisman sotib 
olish; 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

-ishlab chiqarishni raqobatbardosh mahsulot chiqarishga moslab 
qayta ixtisoslashtirish; 
-chetdan yuqori malakali mutaxassislarni jalb etish; 
-xodimlarni tayyorlash va qayta tayyorlash; 
-qarzdorning to`lov qobiliyati tiklanishi hamda faoliyatini davom 
ettirishidan manfaatdor bo`lgan yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan 
moliyaviy yordam ko`r-satilishi; 
Qarzdorning faoliyatini davom ettirishi uchun qarzdor bilan 
kreditorlar o`rtasida kreditorlarga to`lanadigan to`lovlar muddatini 
kechiktirish va (yoki) uni bo`lib-bo`lib to`lash yoxud qarzlardan siylov 
berish to`g`risida ahdlashuvga erishishga qaratilgan bitim; 
majburiy to`lov majburiyatini bajarishni va kreditlarni qaytarishni 
sudgacha sanatsiya qilish muddatiga kechiktirish; 
Qarzdor yuridik shaxsni qayta tashkil etish. 
Sudgacha sanatsiya qilishni davlat tomonidan yordam ko`rsatgan 
holda o`tkazish O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 
vakolat berilgan organning qarori asosida amalga oshiriladi va u o`n ikki 
oydan yigirma to`rt oygacha muddatga joriy etiladi. 
«Bankrotlik to`g`risida»gi yangi tahrirdagi qonunga kuzatuv va sud 
sanatsiyasi kabi yangi institutlar alohida boblarda kiritilgan. 
Kuzatuv
institutining joriy etilishidan ko`zlangan maqsad kreditorlar 
manfaatlarini himoya qilish, qarzdor mol-mulkini talon-taroj qilinishini 
oldini olish va qonunda belgilangan vakolatlarni amalga oshirishdan 
iborat. Kuzatuv bankrotlik to`g`risidagi ish qo`zg`atilganda xo`jalik sudi 
qarzdorni bankrot deb topish to`g`risidagi arizani ish yuritishiga qabul 
qilingan sanadan etiboran joriy etiladi va bu haqda sud ajrimida 
ko`rsatiladi. 
Kuzatuv joriy etilgan paytdan boshlab- mulkiy undiruvlar bo`yicha 
ijro hujjatlarini ijro etish qonunda belgilangan tartibda to`xtatib turiladi; 
qarzdor yuridik shaxsning muassislari (ishtirokchilari) uning tarkibidan 
chiqib ketishi munosabati bilan qarzdorning mol-mulkidan ulushni (payni) 
ajratish haqidagi talablarini qon-dirish va emissiya qimmatli qog`ozlari 
bo`yicha dividendlar va boshqa to`lovlar to`lash taqiqlanadi; muqobil bir 
xildagi talabni hisobga olish yo`li bilan qarzdorning pul majburiyatlarini 
tugatishga, basharti bunda kreditorlarning talablarini qondirish navbati 
buzilsa, yo`l qo`yilmaydi. 
Kuzatuv joriy etilganda qarzdor boshqaruv organlarining qonunda 
belgilangan ayrim vakolatlari cheklanadi. Masalan, qarzdorning boshqaruv 
organlari ko`chmas mol-mulkni ijaraga, garovga berish bilan yoki shu 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

mol-mulkni boshqa usulda tasarruf etish va qarzdorning balans qiy-mati 
qarzdor aktivlari balans qiymatining o`n foizdan ko`prog`ini tashkil 
etadigan mol-mulkini tasarruf etish bilan bog`liq bitimlarni; zayomlar 
(kreditlar) olish va berish, kafolat xatlari va kafolatlar berish, talab qilish 
huquqlaridan o`zga shaxs foydasiga voz kechish, qarzni boshqa shaxsga 
o`tkazish, shuningdek qarzdorning mol-mulkini ishonchli boshqarish 
shartnomasini 
tuzish 
bilan 
bog`liq 
bitimlarni 
faqat 
muvaqqat 
boshqaruvchining 
yozma 
roziligiga 
binoan 
tuzishlari 
mumkin. 
Shuningdek, ular qarz-dorni qayta tashkil etish va tugatish; yuridik shaxsni 
tuzish yoki boshqa yuridik shaxsning ishtiroki; vakolatxonalar ochish va 
filiallar tashkil etish; dividendlar to`lash yoki qarzdorning daromadini 
(foydasini) uning muassislari (ishtirokchilari) o`rtasida taqsimlash; qarzdor 
tomonidan Obligatsiyalar va boshqa emissiya qog`ozlarini (aksiyalardan 
tashqari) joylashtirish; ilgari chiqarilgan aksiyalarni aksiyadorlardan sotish 
olish to`g`risidagi qarorlarni qabul qilishga haqli emas. 
Kuzatuv joriy etilishi munosabati bilan xo`jalik sudining ajrimi bilan 
muvaqqat boshqaruvchi tayinlanadi. Uning huquq va majburiyatlari 
qonunda aniq belgilab qo`yilgan. Jumladan, muvaqqat boshqaruvchi 
qarzdorning mol-mulki but saqlanishini taminlash choralarini ko`rishi; 
uning moliyaviy ahvolini tahlil qilishi; kreditorlarni aniqlashi; 
kreditorlarning talablari reyestrini yuritishi; qarzdorga nisbatan kuzatuv 
joriy etilgani haqida kreditorlarni xabardor qilishi; kreditorlarni birinchi 
yig`ilishini chaqirishi va o`tkazishi shart. 
Kreditorlarning birinchi yig`ilishi vakolatiga quyi-dagi qarorlarni 
qabul qilish kiradi: sud sanatsiyasini yoki tashqi boshqaruvni joriy etish 
yoxud qarzdorni bankrot deb topish va tugatishga doir ish yuritishni 
boshlash haqida iltimosnoma bilan xo`jalik sudiga murojaat qilish; 
kreditorlar qo`mitasining miqdoriy tarkibi, uning azolarini saylash; 
sanatsiya qiluvchi boshqaruvchining, tashqi boshqaruvchining yoki 
tugatuvchi boshqaruvchining nomzod-larini maqullash to`g`risidagi 
qarorlar. 
Xo`jalik sudi tomonidan qarzdor bankrot deb topil-ganda va 
tugatishga doir ish yuritish boshlangan yoki sud sa-nasiyasi yoxud tashqi 
boshqaruv joriy etilgan yoki kelishuv bitimi tasdiqlangan paytdan etiboran 
kuzatuv tugatiladi.