Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг
Yüklə 5,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
AMALIY MASHG„ULOT №4
Chanoq suyagi. Son suyagi. Boldir suyagi. Oyoq panja suyaklari. Chanoq suyagining tuzilishi, suyaklanish muddati. Son suyagining tuzilishi. Katta boldir va kichik boldir suyaklarining tuzulishi. Oyoq panja suyaklarining tuzulishi. Tizza qopqog‗i suyagining tuzilishi. Oyoq suyaklari qo‘l suyaklari singari ikki qismga bo‘linadi. Birinchisi oyoq kamari (cingulum membri inferioris) bo‘lib, ikkala tomonda bittadan Chanoq suyagidan tuzilgan. Ikkinchisi – erkin turgan qismi – skeleton membri inferioris liberi esa uch qimdan iborat: 1) proksimal qismi – son suyagidan; 2) o‘rta qismi – boldir (katta va kichik boldir) suyaklaridan hamda tizza qopqog‗i suyagidan; 3) distal qismi – oyoq panjasi skeletidan tashkil topgan. Oyoq skeleti (skeleton membri inferioris). 1 – os sacrum; 2 – os coxae; 3–femur; 4–patella; 5–tibia; 6–fibula; 7–ossa tarsi; 8– ossa metatarsalia; 9–ossa digitorum pedis. OYOQ KAMARI SUYAKLARI Chanoq suyagi (os coxae, 33) ikkita yalpoq Chanoq yoki nomsiz suyakdan iborat bo‘lib, odam Yurayotganda gavda og‗irligini oyoqqa o‘tkazadi va Chanoq bo‘shlig‗idagi a‘zolarni tashqi muhit ta‘siridan saqlab turadi. Chanoq suyagining shunday vazifalari uning murakkab tuzilishiga sabab bo‘lgan. Son suyagi (femur). Old Yuzasi. 1–fovea capitis; 2–linea intertrochanterica; 3–trochanter minor; 4–epicondylus medialis; 5–facies patellaris; 6–epicondylus lateralis; 7–corpus femoris; 8–facies anterior; 9–trochanter major; 10–collum femoris; 11–caput femoris. 212 Chanoq suyagi (os coxae). Tashqi Yuzasi. 1–labium externum cristae iliacae; 2–linea intermedia; 3–labium internum cristae iliacae; 4–facies gluteae; 5–spina iliaca anterior superior; 6– spina iliaca anterior inferior; 7–corpus ossis ilii; 8–fossa acetabuli; 9–ramus superior ossis pubis; 10– tuberculum pubicum; 11– tuberculum obturatorium anterius; 12– os pubis; 13–ramus inferior ossis pubis; 14–incisura acetabuli; 15–foramen obturatum; 16– ramus ossis ischii; 17– os ischii; 18– tuber ischiadicum; 19– corpus ossis ischii; 20– incisura ischiadica minor; 21– spina ischiadica; 22– facies lunata; 23– linea glutea inferior; 24–incisura ischiadica major; 25–spina iliaca posterior inferior; 26–spina iliaca posterior superior; 27– linea glutea inferior; 28– os ilium; 29– ala ossis ilii; 30– linea glutea anterior. O‘rta yashar odamning Chanoq suyagida uchta ayrim suyaklar: Yonbosh suyagi (os ilium), qov suyagi (os pubis) va quymich (o‘tirg‗ich) suyagi (os ischii) tafovut qilinadi. Bu suyaklar 14–16 Yoshga kirguncha alohida bo‘lib, tog‗ay plastinkalar vositasida o‘zaro qo‘shiladi, keyinchalik suyaklanib bir butun Chanoq suyagini hosil qiladi. Chanoq suyagining tashqi Yuzasida (uchala suyakning o‘zaro birlashgan joyida) son suyagining boshi kirib turadigan quymich kosasi (acetabulum) bo‘lib, uning gir atrofi yarim oy Bo‗g‗im Yuzasi (facies lunata) bilan o‘ralgan, qirg‗oqning pastki qismi quymich o‘ymasi (incisura acetabuli) bilan chegaralangan. Quymich kosasiga son suyagining boshchasi Bo‗g‗im hosil qilib joylashadi. Quymich kosasining markazida kosa chuqurchasi – fossa acetabuli ko‘rinadi. 25 Yonbosh suyagi (os ilium) ning pastki yo‘g‗onroq qismi, tanasi (corpus ossis ilii) quymich kosasining tuzilishida qatnashadi. Yonbosh suyagining tanasidan Yuqoriga serbar plastinka, qanot (ala ossis ilii) ―s‖ shaklida keng bo‘lib, muskullar yopishadi. Yonbosh suyagining qanoti tepaga qirra (crista iliaca) bo‘lib tugaydi. Qirra oldingi tomonda ustki va pastki o‘tkir o‘siq (spina iliaca anterior superior va spina iliaca anterior inferior) bilan tugaydi. Yonbosh suyak qirrasining orqa tomoni Yuqori va pastki o‘siq (spina iliaca posterior superior va spina iliaca posterior inferior)lar bilan 25 Human Anatomy, Kenneth S. Saladin, USA 2014. Gray's Anatomy for Students,Drake RL Vodl W, Mitchell AWM Elsever Churchill Livingstone, 2014 213 tugaydi. Qanotning tepa qismida tashqi lab (labium externum) oraliq chizig‗i (linea intermedia) va ichki lab (labium internum) joylashgan. Yonbosh suyagining orqa tomonida katta quymich o‘ymasi (incisura ischiadica major) va uning pastida o‘tkir o‘siq (spina ischiadica) joylashgan. Yonbosh suyak qanotining ichki Yuzasi silliq va botiqroq bo‘lib, Yonbosh chuqurchasi (fossa iliaca) deb ataladi. Ana shu chuqurcha pastki yoysimon chiziq (linea arcuata) bilan chegaralanadi, orqa va pastki tomonida quloq suprasi shaklidagi Bo‗g‗im Yuzasi (facies auricularis) o‘ziga mos keladigan dumg‗aza suyagidagi Bo‗g‗im Yuzasi bilan birlashib turadi. Yonbosh suyak qanotining tashqi Yuzasida muskullar yopishadigan uchta g‗adir- budur chiziqlar bor. Ular oldingi dumba chizig‗i – linea gluteae anterior, orqadagi dumba chizig‗i – linea gluteae posterior va pastki dumba chizig‗i – linea gluteae inferior dir. Qov suyagi (os pubis)ning kalta va keng qismi, tanasi (corpus ossis pubis) bo‘lib, quymich kosasining oldingi bo‘lagini hosil qiladi. Qov suyagini ikkita: Yuqori (ramus superior ossis pubis) va pastki (ramus inferior ossis pubis) butoqlar burchak hosil qilib, o‘zaro birlashib turadi va ana shu burchakning medial Yuzasida oval shakldagi cho‘zinchoq Bo‗g‗im Yuzasi (facies symphysialis) ikkita qov suyaklarini o‘zaro birlashtirib turadi. Yuqori butoqning suyak chegarasida Yonbosh qov tepaligi eminentia iliopubica ko‘rinadi. Yuqori butoqning facies symhysialis ga o‘tish chegarasidagi do‘mboq – tuberculum pubicum orqaga qov qirrasi (pecten ossis pubis) bo‘lib davom etib, qov tepaligiga qo‘shiladi. Qov suyagi tepa butog‗ining ichkari va pastki Yuzasida yopqich egat – sulcus obturatiorius joylashgan. Quymich suyagi (os ischii) ning qov suyagiga o‘xshash, quymich kosasini hosil qilishda qatnashadigan qismi – tanasi (corpus ossis ischii) va undan davom etgan butog‗i (ramus ossis ischii) bor. Ana shu butoq burchak hosil qilib pastki butoqqa o‘tadi. Bu esa qov suyagining pastki butog‗i bilan qo‘shiladi. Quymich suyagi butoqlarining o‘zaro birlashgan joyi kengayib, yo‘g‗onlashgan quymich do‘mbog‗i (tuber ischiadicum)ni hosil qiladi. Quymich suyagi tanasining orqa tomonidagi o‘tkir uchli o‘siq (spina ischiadica) bilan quymich do‘mboq orasida kichkina kesimta (incisura ischiadica minor) joylashgan. Quymich bilan qov suyaklarining butoqlari o‘zaro qo‘shilib, kattagina tuxum shaklidagi yopqich teshik (foramen obturatum)ni hosil qiladi. OYOQNING ERKIN TURGAN BO‘LIMIDAGI SUYAKLAR Oyoq skeletining erkin turgan qismi (skeleton membri inferioris liberi) s o n s u ya g i (femur), t i z z a q o p q o g‗i (patella), b o l d i r s u y a k l a r i (ossa cruris) va o y o q p a n j a s i s k e l e t i (ossa pedis)dan tashkil topgan. Son suyagi (femur, 34-35lar) naysimon suyaklar orasida eng uzun va kattasi bo‘lib, tana (corpus femoris), past va Yuqori tomon (epifiz)lardan iborat. Son suyagining Yuqori uchida (ichki tomonga qarab joylashgan) sharsimon boshcha (caput femoris) ko‘rinib turadi. Boshcha markazining pastrog‗ida chuqurcha (fovea capitis ossis feroris) joylashgan. Son suyagining boshchasi tanasiga bo‘yin (collum feroris) orqali qo‘shilgan. Bo‘yin suyak tanasiga 130 º o‘tmas burchak hosil qilib qo‘shilgan. Ayollarda Chanoqning keng va katta bo‘lishiga ko`ra son suyagining bo‘yni to‘g‗ri burchak hosil qilib qo‘shiladi. 214 Son suyagi bo‘ynining tanaga o‘tish chegarasida muskul yopishishidan paydo bo‘lgan ikkita do‘mboq – katta ko‘st (trochanter major) va kichik ko‘st (trochanter minor) joylashgan. Katta ko‘stning ichkarisida chuqurcha (fossa trochanterica) ko‘rinadi. Ko‘stlar oralig‗ida orqa tomonda qirra (crista intertrochanterica) va oldingi tomonda g‗adir-budur chiziq (linea intertrochanterica) bo‘ladi. Son suyagining tanasi corpus femoris oldinga qarab bir oz bukilgan, uch qirrali dumaloq shaklda bo‘lib, orqa tomondan bo‘yiga qarab ikkita labdan tashkil topgan g‗adir-budur qirrasi (linea aspera) ko‘rinadi. Uning ichkari tomondagi labi (labium mediale) Yuqoridagi kichik do‘mboqqacha davom etadi. Do‘mboqlar o‘z navbatida oraliq-taroqsimon chiziqqa (linea pectinea) qo‘shilib ketadi. Tashqi labsimon chiziq (labium laterale) esa katta do‘mboqning pastigacha boradi va dumba g‗adir-buduri (tuberositas glutea)ga aylanadi. Bu joyga dumba katta muskuli payining bir qismi yopishadi. Ikkala labsimon chiziqlar pastga yo‘nalib bir-biridan uzoqlashadi va tizza osti Yuzasi (facies poplitea)ni hosil qiladi. 215 Son suyagi (femur). Orqa Yuzasi. 1– collum femoris; 2–fossa trochanterica; 3–trochanter major; 4– tuberositas glutea; 5–linea aspera; 6–labium laterale asperae; 7–facies poplitea; 8–fossa intercondylaris; 9– epicondylus lateralis; 10– condylus lateralis; 11–condylus medialis; 12–linea intercondylaris; 13–labium mediale lineae asperas; 14–linea pectinea; 15–trochanter minor; 16–crista intertrochanterica; 17–caput femoris; 18–fovea capitis. Son suyagining pastki, yo‘g‗onlashgan distal uchi orqaga qarab burilgan, ikkita muskul yopishadigan o‘siq bilan tugaydi. Uning ichki o‘sig‗i condylus medialis, tashqi tomondagi o‘sig‗i condylus lateralis deyiladi. O‘siqlar oldingi tomonida tizza Bo‗g‗im Yuzasi (facies patellaris) bilan o‘zaro tutashib turuvchi tizza qopqog‗i joylashadi. Ichki va tashqi o‘siqlarning orqasi hamda oralig‗ida o‘siqlar oralig‗idagi chuqurcha (fossa intercondylaris) joylashgan. Har bir o‘siqning Bo‗g‗im Yuzalari Yon tomoni teparog‗ida bittadan g‗adir-budur tepachalar: medial tomonda epicondylus medialis, lateral tomonda epicondylus lateralis ko‘rinib turadi. Tizza qopqog‗i (patella, 36) – to‘rt boshli son muskuli payining orasida joylashgan eng katta sesamasimon suyak. Tizza qopqog‗ining oldingi Yuzasi (facies anterior) g‗adir-budur bo‘lsa, orqasi silliq Bo‗g‗im Yuzasi (facies articularis) son suyagi bilan Bo‗g‗im hosil qiladi. Uning keng asosi basis patellae va uchi apex patellae deyiladi. Tizza qopqog‗i (patella). A – old Yuzasi, 1–basis patellae; 2–apex patellae; 3–facies anterior. B – orqa Yuzasi. 1–basis patellae; 2–facies articularis; 3–apex patellae. Boldir suyaklari (34) ikkita naysimon suyakdan, ya‘ni medial (ichki) tomonda joylashgan katta boldir va lateral (tashqi) tomonda joylashgan kichik boldir 216 suyagidan tashkil topgan. Bu ikki suyak orasidagi masofa spatium interosseum cruris deyiladi. K a t t a b o l d i r s u ya g i (tibia, 37) kichik boldir suyagiga nisbatan katta bo‘lib, Yuqori uchi (epiphis)da medial do‘ng (condylus medialis) va lateral do‘ng (condylus lateralis) bor. Ikkala do‘ngning Yuqorisida son suyagi bilan Bo‗g‗im tuzish uchun botiqroq Yuza (facies articularis superior) joylashgan. Ana shu Bo‗g‗im Yuzalar ikkita do‘mboq (medial do‘mboq– tuberculum intercondylare mediale, lateral do‘mboq – tuberculum intercondylare laterale)dan tuzilgan tepacha (eminentia intercondylaris) vositasida bir-biridan ajralib turadi. Tepachaning old tomonidagi Yuza area intercondylaris anterior, orqa tomonidagi Yuza esa area intercondylaris posterior deyiladi. Lateral do‘ngning pastki va orqa tomonida kichik boldir suyagining Yuqori uchi birlashadigan yassi Bo‗g‗im Yuzasi (facies articularis fibularis) bor. Katta boldir suyagi (tibia), kichik boldir suyagi (fibula). Old Yuzalari. 1–condylus medialis; 2–tuberositas tibiae; 3–margo interosseus tibiae; 4–facies medialis; 5–tibia; 6–margo anterior; 7–facies lateralis; 8–malleolus medialis; 9– malleolus lateralis; 10–margo interosseus fibulae; 11–fibula; 12–margo anterior; 13– facies lateralis; 14–caput fibulae; 15–apex capitis fibulae; 16–condylus lateralis tibiae. Katta boldir suyagining tanasi (corpus tibiae) uch qirrali bo‘lib, oldinda o‘tkir qirra (margo anterior) teri ostidan ko‘rinib turadi. Qirraning tepa tomonidagi g‗adir-budur tepa tuberositas tibiae ga qo‘shiladi. Kichik boldir suyagi tomonida lateral qirra (margo interosseus)ga suyakaro parda yopishadi. Medial tomonda to‘mtoq qirra (margo medialis) bor. Qirralar orasida uchta Yuza tafovut etiladi. Ulardan medial silliq Yuza (facies medialis) teri ostida, lateral Yuza (facies lateralis), orqa Yuza (facies posterior) muskullar ostida joylashgan. Katta boldir suyagining pastki uchi (epiphysis distalis) to‘rtburchak shaklida bo‘lib, medial tomonda pastga qarab maxsus o‘siq – ichki to‘piq (malleolus medialis), uning orqasida sulcus malleolaris joylashgan. Katta boldir suyagining pastki uchida oyoq panjasi suyaklari bilan Bo‗g‗im hosil qiladigan botiq Bo‗g‗im Yuzasi (facies articularis inferior) va ichki to‘piqning Bo‗g‗im Yuzasi (facies articularis malleoli) bor. Katta boldir suyagining lateral tomonida kichik boldir suyagi joylashadigan o‘ymani (incisura fibularis) ko‘rish mumkin. 217 Kichik boldir suyagi (fibula, 37) juda ingichka va ikki uchi yo‘g‗on bo‘lib, Yuqorida (proksimal uchi – epiphysis proximalis) suyak boshi (caput fibulae) va uning uchi (apex capitis fibulae) joylashgan. Uning medial Yuzasida katta boldir suyagining lateral do‘ngi bilan Bo‗g‗im tuzadigan Yuzasi (facies articularis capitis tibulae) bor. Suyak tanasi (corpus fibulae) bir oz buralgan, uchi qirrali bo‘lib, uning boshchasidan bo‘yni (collum fibulae) orqali ajralgan suyak tanasi medial Yuzasining oraliq qirrasini (margo interosseus) ko‘rish mumkin. Oldingi Yuzada margo anterior bo‘lsa, orqa Yuzada margo posterior joylashgan. Qirralar orasida lateral (facies lateralis), medial (facies medialis) va orqa Yuzalar (facies posterior) o‘rnashgan. Suyakning pastki uchi (epiphysis distalis) yo‘g‗onlashib, tashqi to‘piq (malleolus lateralis) ni hosil qiladi. To‘piqning Bo‗g‗im Yuzasi facies articularis malleoli deyiladi. Bo‗g‗im Yuzasining orqa tomonida chuqurcha (fossa malleoli lateralis) joylashgan. Oyoq panjasi skeleti (ossa pedis, 38) kaft oldi qismi (tarsus), oyoq kafti (metatarsus) va barmoqlar (phalangea digitorum) dan tuzilgan. Kaft oldi qismi (tarsus) yettita kalta g‗ovak suyaklardan tashkil topgan bo‘lib, kaft usti suyaklari singari ikki qator joylashgan; orqa yoki proksimal qator – ikkita (oshiq va tovon) suyakdan iborat, oldingi va distal qator – qayiqsimon, uchta ponasimon va kubsimon suyaklardan tuzilgan. O sh i q s u ya k (talus, 38) yirik suyak bo‘lib, uning tanasi – corpus tali, boshchasi – caput tali va ularni qo‘shib turuvchi bo‘yni – collum tali ajratiladi. Oshiq suyakning tepa qismida g‗altagi (trochlea tali) bo‘lib, unda uchta Bo‗g‗im Yuzasi ko‘rinadi, ulardan tepa Bo‗g‗im Yuzasi (facies superior) katta boldir suyagining pastki Bo‗g‗im Yuzasi bilan qo‘shiladi, qolgan ikkita Yonbosh Bo‗g‗im Yuzalari (facies malleolaris medialis va facies malleolaris lateralis) esa tashqi va to‘piqlarning Bo‗g‗im Yuzalari bilan qo‘shiladi. Oshiq suyakning tashqi to‘piq Yuzasi o‘sgan bo‘lib, unga (processus lateralis tali) oshiq suyakning Yonbosh o‘sig‗i deyiladi. Oshiq suyak g‗altagining orqasidagi o‘siq (processus posterior tali)dan m.flexor hallucis longus ning payi o‘tadigan egat uni ikkita do‘mboqcha (tuberculum mediale va laterale)ga bo‘lib turadi. Oshiq suyakning pastki Yuzasida tovon suyagi bilan birlashadigan uchta Bo‗g‗im Yuzalari joylashgan. O‘rta va orqa Bo‗g‗im Yuzalari orasida egat – sulcus tali ko‘rinadi. Oshiq suyakning bosh qismidagi Bo‗g‗im Yuzasi – facies articularis navicularis qayiqsimon suyak bilan qo‘shiladi. T o v o n s u y a g i (calcaneus, 38) eng katta suyaklardan bo‘lib, oshiq suyak va uchta ponasimon suyaklar orasida joylashgan. Uning orqa tomonida tovon do‘mbog‗i (tuber calcanei), pastga qaragan Yuzasida ikkita do‘mboqcha – processus lateralis tuberis calcanei va processus medialis tuberis calcanei ko‘rinadi. Tovon suyagining tepasida oshiq suyak hamda pastki Bo‗g‗im Yuzalariga mos keladigan Bo‗g‗im Yuzalari joylashgan. Ularning o‘rta orqa Bo‗g‗im Yuzalari o‘rtasida joylashgan egat sulcus calcanei oshiq suyakdagi xuddi shunga o‘xshash egat bilan qo‘shilib kavak (sinus tarsi) ni hosil qiladi. Tovon suyagining medial Yuzasida oshiq suyakni ko‘tarib turuvchi o‘siq (sustentaculum tali) bo‘lib, lateral Yuzada m.peronaeus longus ning payi o‘tadigan egat – sulcus tendineus m.peronei longi joylashgan. Tovon suyagining old tomonida kubsimon suyak bilan birlashadigan Bo‗g‗im Yuzasi bor. 218 Q a y i q s i m o n s u y a k (os naviculare, 38) oshiq suyak boshchasi bilan uchta ponasimon suyaklar orasida joylashgan bo‘lib, uning orqa tomonida oshiq suyak boshchasi bilan Bo‗g‗im hosil qilib birlashadigan botiq Bo‗g‗im Yuzasi ko‘rinadi. Oldingi tomonda esa uchta ponasimon suyaklar bilan birlashadigan, sal bo‘rtgan uchta Bo‗g‗im Yuzalari joylashgan. P o n a s i m o n s u y a k l a r (ossa cuneiformia, 38) medial, o‘rta va lateral holatda, qayiqsimon suyak (old tomondan) bilan oshiq suyakning boshchasi (orqa tomondan) o‘rtasida o‘rnashgan. Ponasimon suyaklar o‘rtasida eng kattasi os cuneiforme mediale birinchi kaft suyagi bilan birlashsa, o‘rtadagi os cuneiforme interedium ikkinchi kaft suyagi bilan, lateral tomondagi os cuneiforme laterale esa uchinchi kaft suyagi bilan Bo‗g‗im hosil qilib qo‘shiladi. K u b s i m o n s u y a k (os cuboideum, 38) tovon suyagi bilan IV va V kaft suyaklari o‘rtasida, oyoq panjasining lateral tomonida joylashgan bo‘lib, ular bilan birlashadigan Bo‗g‗im Yuzalari bor. Bulardan tashqari, qayiqsimon va lateral ponasimon suyaklarni qo‘shib turuvchi Bo‗g‗im Yuzalari mavjud. Kubsimon suyakning pastki Yuzasida g‗adir-budur (tuberositas ossis cuboidea) Yuzacha bo‘lib, oldida kichik boldir muskulining payi o‘tadigan egat joylashgan. Oyoq kafti suyaklari (ossa metatarsalia, 38) beshta bo‘lib, bosh barmoq tomondan I, II va h.k. hisoblanadi. Har bir kaft suyaklarining proksimal uchi – asosi (basis), tanasi (corpus) va distal tomonda boshchasi (caput) bo‘ladi, I kaft suyagi eng kalta va yo‘g‗oni bo‘lib, II kaft suyagi eng uzunidir. Kaft suyaklari uzunasiga joylashgan oraliq bilan bir-biridan ajralgan. I, II va III kaft suyaklari asosidagi Bo‗g‗im Yuzalari I, II va III ponasimon suyaklarga mos keluvchi Bo‗g‗im Yuzalariga qo‘shilib turadi. IV–V kaft suyaklari asosi esa kubsimon suyak bilan birlashadi. II–IV kaft suyaklari ikki Yonboshdagi kichkina Bo‗g‗im Yuzasi orqali o‘zaro birlashadi, I kaft suyagining Bo‗g‗im Yuzasi II kaft suyagiga qaragan tomonda, V kaft suyagidagi Bo‗g‗im Yuzasi IV kaft suyakka qaragan tomonda bo‘ladi. V kaft suyagining lateral tomonidagi g‗adir-budur tepacha (tuberositas ossis metatarsalis) I kaft suyagining pastki Yuzasida (tuberositas ossis metatarsalis) bo‘ladi. Oyoq panjasining skeleti (ossa pedis). Yuqori yoki dorsal Yuzasi. 1–calcaneus; 2–talus; 3–os cuboideum; 4–os naviculare; 5–os cuneiforme laterale; 6– os cuneiforme inter-medium; 7–os cuneiforme mediale; 8–basis; 9– os metatarsale I (corpus), 10–os metatarsale II; 11–caput; 12–basis phalangis; 13–phalanx proximalis; 219 14–corpus phalangis; 15–caput phalangis; 16–phalanx distalis; 17–tuberositas; 18– phalanx distalis; 19–phalanx media; 20–phalanx proximalis; 21–tuberositas ossis metatarsalis V; 22–trochlea tali. Oyoq barmoqlarining suyaklari – falangalar (ossa phalangis) qo‘l barmog‗i suyaklariga o‘xshab tuzilgan bo‘lib, bosh barmoqlardan tashqari (bosh barmoqda ikkita falanga bo‘ladi) II–V barmoqlarda uchtadan barmoq suyaklari bo‘ladi. Birinchi barmoq suyagi kaltaroq, yo‘g‗onroq, qolganlari bir oz uzunroq. Tirnoq falangalari g‗adir-budur do‘mboqchalar (tuberositas phalangis distalis) bilan tugaydi. Odam gavdasining vertikal holatga o‘tishi oyoq panjasining skelet tuzilishida ham o‘z izini qoldiradi. Natijada oyoq panjasi tayanch nuqtasini bajarishga va gavda og‗irligini ko‘tarib Yurishga moslashadi. Shuning uchun odamda tovon suyagi ancha yo‘g‗onlashgan, orqadan oldinga (bo‘yiga) uzunlashgan va mustahkamlashgan bo‘ladi. Oshiq suyak esa tovon suyagining ustida joylashgan bo‘lib, Yuqorida boldir suyaklari bilan, oldingi tomonda qayiqsimon suyak bilan Bo‗g‗im hosil qilib birlashadi. Binobarin, oshiq suyakning tuzilishi va Bo‗g‗im Yuzasi ana shunga moslashgan. Qolgan suyaklar ham gavda og‗irligini ko‘tarib Yurishda muhim ahamiyatga ega. Shuning uchun panja suyaklari asta-sekin kattalashgan va oyoq gumbazini hosil qilib o‘zaro qo‘shilib joylashgan. 26 Yüklə 5,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|