Aktivlar.
Aktivlar m a’lum bir shaxs yoki biznes tashkiloti
tomonidan egalik qilinadigan, o ‘z ichiga naqd pul va m a’lum qiymatga
ega bo‘lgan jumladan biznesdagi ko‘chmas mulk, transport vositasi,
mebel
va jihozlar, inventarlar va boshqa tashkilotlaming ulushi
sifatidagi investitsiyalami qamrab oladi.
Aktivlar m a’lum bir shaxs, biznes tashkilot yoki mamlakat
tomonidan egalik qilinadigan hamda kelgusida iqtisodiy foyda
keltiruvchi iqtisodiy qiymatdir.
Joriy aktivlar.
Likvidlikni o ‘zida
namoyon qiladigan naqd pul
mablag‘lari
joriy aktivlar deyiladi. Naqd pullar, bankdagi pullar,
belgilangan depozit tushumlar (BDT), inventar jihozlar, debitor qarzlar,
qabul
qilib olingan banknotalar, qisqa muddatli
investitsiyalar,
xodimlarga qarz va avanslari joriy aktiv bo‘lib hisoblanadi. Q o‘shimcha
qilib aytadigan b o ‘lsak, oldindan to ‘langan xarajatlar ham joriy
aktivning bir ko‘rinishi hisoblanadi.
Passivlar biznesdagi obligatsiyalar, mavjud bo‘lgan qarzlar yoki
tashqi
ishtirokchilar va kreditorlaming da’volaridir.
Passivlarga
kreditorlar (mol yetkazib beruvchilardan kreditga mahsulot olganlar),
bank
qarzlari, to ‘lanmagan biznes qarzlari jumladan, vakolatli foydali
xarajatlar va soliq xarajatlari misol bo ‘ladi.
Majburiyat -
bu kompaniyaning moliyaviy qarzi yoki o ‘z faoliyati
davomida paydo bo‘lgan majburiyatlar. Joriy majburiyatlar11 - joriy
aktivlar kabi, balans tuzilgan kundan boshlab firma tomonidan bir yil
ichida to ‘lanadigan majburiyatlar hisoblanadi.
Joriy
majburiyatlar
o ‘z
ichiga
turli
kreditorlik
qarzlari,
to ‘lanadigan xarajatlar, to‘lanadigan
banknotalar, qisqa muddatli qarzlar,
xaridorlardan avans va hokazo.
Xususiy kapital barcha qarzlar va majburiyatlar to ‘langandan so‘ng
umumiy aktivlaming balans qiymatidan iborat. Bu balans biznes
tashkiloti tomonidan boshqariladi.
Buxgalteriya
balansi
yordamida
korxona
m ablag‘larining
joylanishi va ulaming tashkil topish manbalarining bir-biriga tengligi
10 F in a n c ia l a n d m an a g e ria l acco u n tin g . 12e. C arl S .W a rre n , J a m e s M .R e ev e , Jo n a th a n E .D u c h a c . 22 b. 2014.
11 L e a m F in a n cia l A c c o u n tin g fin a n c ia l a c c o u n tin g b a s ic s tu to r ia ls p o in t sim p ly e a sy lea rn in g . 3 2 -3 7 b.
31
ta’minlanadi, ya’ni balans summasi aktiv va passiv tomonlari bo‘yicha
hisob-kitob qilinadi.
Buxgalteriya balansi 60-yillarda aktiv va passiv tomonlari bo‘yicha
besh bo‘limdan tashkil topgan b o ‘lsa, 80-yillarda 3 bo‘limdan va hozirgi
paytda ikki bo‘limdan iboratdir.
Buxgalteriya balansining shakli 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya
Vazirligi tomonidan tasdiqlanadi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirining 2002-yil 27-dekabr
№140 sonli buyrug‘iga binoan (AV 24.01.2003 yil №1209) mulkchilik
shaklidan qat’iy nazar tadbirkorlik faoliyatini
olib borayotgan barcha
yuridik shaxslar (bank, sug'urta va byudjet tashkilotlaridan tashqari)
yagona shakldagi buxgalteriya balansini tuzadilar.
Dostları ilə paylaş: