A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov
Inventarizatsiya haqida tushuncha, uning
Yüklə 4,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5.5. Inventarizatsiya haqida tushuncha, uning
ahamiyati va turlari Inventarlashning asosiy maqsadi mol-mulkning haqiqatda mavjudligini aniqlash, buxgalteriya hisobi m a’lumotlari realligi, majburiyatlar hisobda to ‘g ‘ri aks ettirilganligini tekshirish. Joylashgan yeri va barcha turdagi moliyaviy majburiyatlaridan qat’iy nazar, xo‘jalik yurituvchi subyektning barcha mol-mulki inventarlanishi kerak. Bundan tashqari, ishlab chiqarish zaxiralari va xo‘jalik yurituvchi subyektga qarashli bo‘lmagan, lekin buxgalteriya hisobida qayd etilgan (mas’uliyatli saqlanishda b o ig an , ijaraga olingan, qayta ishlash uchun olingan) boshqa turdagi mol-mulklar, shuningdek, biror-bir sababga ko‘ra hisobga olinmagan mol-mulk inventarlanishi kerak. Mol-mulkni inventarlash uning joylashgan yeri va moddiy javobgar shaxs bo‘yicha o ‘tkaziladi. Korxonalar va tashkilotlaming mol- mulki hamda moliyaviy majburiyatlarini inventarizatsiyalashni o ‘tkazish va ulaming natijalarini rasmiylashtirish tartibi 19-son BHMS22da belgilangan. Quyidagi hollarda inventarlash о ‘tkazilishi shart: - mol-mulk ijaraga berilganda, sotib olinganda, sotilganda, shuningdek, davlat korxonasi o ‘zgartirilgan (davlat tasarrufidan chiqarilgan) chog‘da qonunchilikda nazarda tutilgan hollarda; - yillik moliyaviy hisobotni tuzish oldidan, inventarlash hisobot yilining 1 oktyabridan kechiktirmay o ‘tkaziladigan mol-mulkdan tashqari. 4-son “Tovar-moddiy zaxiralar” deb nomlangan BHMSga binoan tovar-moddiy zaxiralar bir yilda kamida bir marta, 5-son “Asosiy 0 ‘z b e k is to n R e sp u b lik a si A d liy a V a z irlig i to m o n id a n 2 .1 1 .1 9 9 9 y ild a 8 3 3 -so n b ila n r o 'y x a td a n o ‘tk a z ilg a n . 99 vositalar” BHMSga muvofiq asosiy vositalar ikki yilda kamida bir marta, kutubxona fondlari esa besh yilda bir marta inventarlanadi. Pul m ablagiari, pul hujjatlari, boyliklar va qat’iy hisobdagi blanklar oyda bir marta, yonilg‘i-moylash materiallari, oziq-ovqat mahsulotlari - har chorakda, qimmatbaho metallar - tarmoq y o ‘riqnomalariga muvofiq inventarlanadi. Ayrim joylar va mavsumiy tusda ishlaydigan korxonalarda ishlab chiqarish zaxiralari eng kam miqdorda qolganda quyidagi hollarda inventarlanadi: - asosiy vositalar va tovar-moddiy boyliklar qayta baholanganda; - moddiy javobgar shaxslar almashganda (ishlami qabul qilish - topshirish kunida); - o ‘g ‘irlik yoki suiiste’mol, shuningdek, boyliklami ishdan chiqarish faktlari aniqlanganda; - tabiiy ofatlar, yong‘inlar, falokatlar yoki g ‘ayritabiiy sharoitlar yuzaga keltirgan boshqa favqulodda vaziyatlar yuz berganda; - xo‘jalik yurituvchi subyekt tugatilganda (qayta tashkil etilganda) tugatish (ajratish) balansini tuzish oldidan va qonunchilikda nazarda tutilgan boshqa hollarda. Umumiy (jamoaviy) moddiy javobgarlik sharoitida inventarlash jam oa rahbari o ‘zgarganda, jam oadan uning ellik foizdan ortiq a ’zolari chiqib ketganda, shuningdek jam oaning bitta yoki bir nechta a ’zosi talabi bilan o ‘tkaziladi. Inventarlashni o ‘tkazish uchun xo‘jalik yurituvchi subyektlarda tarkibida: - xo‘jalik yurituvchi subyekt rahbari yoki uning o ‘rinbosari (komissiya raisi); - bosh buxgalter; - boshqa mutaxassislar (muhandislar, iqtisodchilar, texniklar va hokazolar) bo‘lgan doimiy ishlaydigan inventarlash komissiyalari tuziladi. Inventarlash komissiyasi tarkibiga xo ‘jalik yurituvchi subyektning ichki audit vakillari kiritilishi mumkin. 100 Ishlar hajmi katta bo‘lganda mol-mulk va moliyaviy majburiyatlami inventarlashni bir vaqtda o‘tkazish uchun tarkibida: - inventarlashni tayinlagan xo‘jalik yurituvchi subyekt rahbarining vakili (komissiya raisi); - mutaxassislar: tovarshunos, muhandis, texnolog, mexanik, ish yurituvchi, iqtisodchi, buxgalteriya xodimi va boshqalar bo‘lgan ishchi inventarlash komissiyalari tuziladi. Komissiya tarkibiga inventarlanayotgan boyliklar, narxlar va birlamchi hisobni yaxshi biladigan tajribali xodimlar kiritilishi kerak. Birgina moddiy javobgar shaxslarda xuddi shu xodimni ketma-ket ikki marta ishchi inventarlash komissiyasining raisi qilib tayinlash taqiqlanadi. Doimiy ishlaydigan va ishchi inventarlash komissiyalarining shaxsiy tarkibini xo‘jalik yurituvchi subyekt rahbari tasdiqlaydi (1- ilovaga binoan buyruq, qaror, farmoyish). Inventarlashni o ‘tkazish chog‘ida komissiyaning aqalli bitta a ’zosi yo‘q b o isa , bu hoi inventarlash natijalarini haqiqiy emas, deb topish uchun asos bo ‘lib xizmat qiladi. Doimiy ishlaydigan inventarlash komissiyalari: - boyliklar saqlanishini ta’minlashga doir profilaktika ishlarini o ‘tkazadi, zarurat b o ig an d a o ‘z majlislarida boyliklaming saqlanishi masalalari bo‘yicha sex, b o iim , shu’balar rahbarlarining axborotlarini tinglaydi; - inventarlash o ‘tkazilishini tashkil etadi va ishchi inventarlash komissiyalari a ’zolariga yo‘l-yo‘riq beradi; inventarlash to ‘g ‘ri o ‘tkazilganini nazorat tariqasida tekshiruvlami amalga oshiradi, shuningdek, inventarlashlar orasidagi davrda saqlash va qayta ishlash joylarida tovar-moddiy boyliklami tanlab inventarlashdan o ‘tkazadi; - inventarlash natijalari to ‘g ‘ri chiqarilganini, bazalar, omborlar, omborxonalar, sexlar, qurilish uchastkalari va boshqa saqlash joylarida 101 boyliklami qayta navlarga ajratish bo‘yicha takliflar asosli ekanligini tekshiradi; - zamr hollarda (inventarlashni o ‘tkazish qoidalari jiddiy buzilganligi aniqlangan va boshqa hollarda) xo ‘jalik yurituvchi subyekt rahbarining topshirig‘iga binoan takroriy yalpi inventarlashlami o ‘tkazadi; - boyliklar kamomadi yoki ulami shikastlashga, shuningdek, boshqa buzilishlarga yo ‘l qo‘ygan shaxslardan olingan tushuntirishlami ko‘rib chiqadi va aniqlangan kamomadlar hamda boyliklami shikastlashdan ko‘rilgan talafotlami bir izga solish tartibi to ‘g ‘risida taklif beradilar. Yüklə 4,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|