Fяxrяddиn mustafayev

3.
 
Əcdadlarda olan əlamətlər orqanizmin qeyri-mütənasib inkişafı 
səviyyəsində gələcək nəsil törəmələrində biruzə verir. Bəsit orqanizmlərdə 
(viruslar, mikroorqanizmlər, ibtidailər) əlamətlərin nəslə verilməsi bir gen DNT-
nin bir hissəsində gedən ferment sintezini idarə etdiyi halda, kənd təsərrüfatı 
heyvanlarında təsərrüfat əhəmiyyətli əlamətlərin irsi olaraq nəslə keçməsi daha 
mürəkkəb xarakter daşıyaraq hər bir əlamətə bir neçə gen təsir göstərir və onu 
idarə edir 
(polimer təsir): 
AA
BB CC 
Əlamət (süd məhsuldarlığı) 
Bir neçə əlaməti yalnız bir genin idarə etməsi və ona təsir göstərməsi isə 
pleyotropiya
təsiri adlanır: 

---

182 
AA 
Süd canlı kütlə süddə yağlılıq faizi 
Göründüyü kimi, bütün ali orqanizmlərdə, o cümlədən kənd təsərrüfatı 
heyvanlarında və quşlarda irsi əlamətlərin nəslə verilməsi embrional inkişaf 
dövründə formalaşır və genotipik xarakter daşımaqla bu zaman xarici mühit 
amillərinin təsiri mühüm əhəmiyyət kəsb etmir. Fərdi inkişafın embrional 
mərhələsindən sonra isə xarici mühit amilləri əlamətlərə fenotipik təsir göstərir. 
Məsələn, 
Yeni Zelandiyada quzular otlaq şəraitində Günəş altında bəsləndikdə 
onların baş nahiyyəsinin dərisində dermatit xəstəliyi baş verir və nəticədə isə 
quzularda korluq müşahidə olunur. 
Bunun əsas səbəbi bəslənmə və saxlanma 
şəraitinin dəyişilməsi nəticəsində quzularda mutasiyaların yaranmasıdır. 
Resessiv mutasiya nəticəsində böyrəklərin süzmə-filtirasiya qabiliyyəti 
pozulduğundan yaşıl otların tərkibindəki xlorofil maddələri parçalanır və sintez 
olunan birləşmələr böyrəklərlə xaric olunmur, nəticədə quzuların baş 
nahiyyəsinin dərisində dermatit əmələ gəlir, sonda isə korluq baş verir. Kənd 
təsərrüfatı heyvanlarında, quşlarda və digər ali orqanizmlərdə irsi əlamətlərin 
nəslə verilməsi aşağıdakı kimi ifadə edilir: 
Çox genlər çox fermentlər çox əlamət 
İrsi əlamətlərin nəslə verilməsi genotipik xarakter daşıyır və çoxlu sayda 
genlər yığımı tərəfindən idarə olunur