Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta

O‘QITUVCHI PEDAGOGNING INNOVATSION FAOLIYATI 
E.M. Muxtorov 
Psixologiya fanlari nomzodi, dotsent 
Bugungi kunda ta'lim tizimida ro‘y berayotgan barcha yangiliklar 
o‘qituvchining kasbiy salohiyatini shakllantirish va mustahkamlashga ba'zi 
yondashuvlarni qayta ko‘rib chiqishni talab qiladi. O‘qituvchi bilim tashuvchisi, 
shuning uchun u o‘quvchi shaxsini o‘rganish va rivojlantirishda muhim rol 
o‘ynaydi. Shu munosabat bilan har bir o‘qituvchi o‘zining innovatsion salohiyatini 
rivojlantirishi va takomillashtirishi kerak, chunki o‘qituvchining yangilik qobiliyati 
uning kasbiy rivojlanishida eng muhim omil hisoblanadi. Zamonaviy dunyoda 
innovatsion texnika va texnologiyalarni joriy qilmasdan turib, ta’limning munosib 
darajasini ta’minlash mumkin emas. Ayni damda maktabning jamiyat hayotidagi 
o‘rni va roli, uning qadriyat yo‘nalishlari bosqichma-bosqich o‘zgarib bormoqda. 
Maktabni rivojlantirishda innovatsion o‘zgarishlarga tayyor o‘qituvchilar jamoasi 
etakchi rol o‘ynaydi. Muvaffaqiyatli rivojlanish uchun shartli innovatsion 
jarayonlar ta'lim sohasida har bir o‘qituvchining innovatsion salohiyati paydo 
bo‘ladi. O‘qituvchilar maktabni modernizatsiya qilishning asosiy potentsial 
resursidir. Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, innovatsion o‘zgarishlarni joriy etish 
jarayonida biz o‘qituvchining jadal rivojlanishga bo‘lgan ehtiyoji yoki buni amalga 
oshirishga qodir emasligi hatto o‘zgartirishni istamasligi innovatsiya uchun 
motivatsiyaning etishmasligi kabi o`rinlarga duch kelamiz. Shuning uchun 
pedagogik jamoa a'zolarining izlanish qobiliyatiga alohida e'tibor qaratish lozim. 
XX asrning 50 -yillaridan “pedagogik innovatsiya” tushunchasi o‘rganila 
boshlandi, Rossiyada 90 -yillarning boshlarida jamoatchilik ularga qiziqa boshladi. 
80- yillarda pedagogikada innovatsiya muammosi va shunga mos ravishda uning 

---

12 
kontseptual ta'minoti maxsus tadqiqot predmetiga aylandi. Pedagogik innovatsiya - 
bu belgilangan maqsadlarga samarali erishishga yordam beradigan ta'lim 
sohasidagi yangiliklarni ishlab chiqish, joriy etish, sinovdan o‘tkazish va baholash 
jarayonidir. Pedagogik jarayonga faol tatbiq etilayotgan yangi yondashuvlar 
belgilangan maqsadlarni amalga oshirishga yordam beradi. Ular ta'lim 
muassasalarida yangi ish uslubi va texnikasini ishlab chiqish uchun asosdir. 
Pedagogning innovatsion salohiyati quyidagi asosiy parametrlar bilan 
bog‘liq: yangi g‘oya, g‘oyalarni solishtirish, ijodiy qobiliyat, shaxsning yangi 
narsalarga ochiqligi, shaxsning bag'rikengligi, fikrlashning moslashuvchanligi, 
madaniy-estetik rivojlanish va tarbiya. Rivojlangan innovatsion ong, innovatsion 
ehtiyojlar, o‘z faoliyatini yaxshilashga tayyorlik ko`rish, innovatsion xatti-
harakatlar uchun motivatsiya olish, o‘z-o‘zini tarbiyalash ta'lim uchun maxsus 
tayyorgarlik hisoblanadi. O‘qituvchining o‘zini o‘zi belgilashining muhim 
fazilatlaridan biri, uning professional sifatida muvaffaqiyatga erishishi innovatsion 
faoliyatga tayyorligidir. Pedagogik innovatsiyalar, birlashtirish zarurati bilan 
bog'liq bo‘lgan boshqa innovatsiyalar singari, ta’lim va kadrlar tayyorlash davlat 
dasturlari bilan innovatsion dasturlarning muammolarini keltirib chiqaradi.
Innovatsion faoliyatni yangi sharoitlarga moslashtirish muammolari ham 
dolzarbdir. Innovatsion faoliyatning muvaffaqiyati o‘qituvchining ta'lim tizimidagi 
turli yangiliklarning amaliy ahamiyatini nafaqat kasbiy, balki shaxsiy miqyosda 
ham anglashini ta'minlaydi. Ammo o‘qituvchining innovatsion jarayonga 
qo‘shilishi ko‘pincha uning innovatsion faoliyatga kasbiy va shaxsiy 
tayyorgarligini hisobga olmasdan, o‘z-o‘zidan sodir bo‘ladi. Ta'lim jarayonida 
yangi innovatsion texnika-texnologiyalardan foydalangan holda dars o‘tish, 
so‘nngi texnikalar bilan jihozlangan laboratoriya xonalaridan foydalangan holda 
mashg'ulotlar o‘tkazish, mutaxasislik bo‘yicha, masalan fizika sohasidagi so‘nggi 
innovatsiyalar haqida ma'lumotlar keltirib, jahon tajribasidan namunalar ko`rsatib 
o‘tish talabalarni yangilik yaratish ruhida tarbiyalashga turtki bo‘ladi. 

---

13 
Bizning fikrimizcha ta'lim jarayonida avval qiziqish uyg'otib, motivatsiya 
berib, so‘ngra raqobat muhiti yaratilsa talabalarda innovatsiya yaratishdagi yashirin 
qobiliyatlari uyg'otiladi va albatta rag'batlantirish amalga oshirilsa ko‘zlangan 
maqsadga erishiladi. Talabalarga ilm-fan va innovatsiya yaratishda yutuqlarga 
erishgan insonlardan misol keltirib, iloji bo‘lsa ulardan birini o‘rnak bo‘luvchi 
inson sifatida darsga taklif qilib,yoki innovatsiyalar markaziga talabalarni 
ekskursiyalarga olib borish yo‘lga qo‘yilsa maqsadga tezroq erishilgan bo‘lardi. 
Xulosa o`rnida shuni aytish joizki, oliy ta’limning ko`p bosqichli tizimini 
ishlab chiqish va joriy etishni kuchli innovatsion jarayon sifatida belgilash 
mumkin. Ushbu masalada G`arbiy Yevropa mamlakatlari tajribasi har tomonlama 
tahlil etilib, baho berildi va O`zbekiston Respublikasi sharoitida o`zimizning 
mentalitetimizdan kelib chiqib, oliy ta’limning o`ziga xos ko`p bosqichli tizimi 
yaratildi.