Sayali sadiqova

Morvarid dər xab dəlil-e kənizək-e xubruy bovəd, ya zən-e 
sahebcəmal.
 
İncü düşdə xubyüzlü qərəvəşə, ya cəmal issi əvrətə dəlalət 
edər.
Əgər binəd ke, morvarid daşt niku, dəlil ke, ura fərzənd-e 
xubruy ayəd.
 
Əgər bir kimsənə düşdə kəndözinə bir incü görsə... bir 
xub-
surətlü
 uşağı doğa.
Bəvazici bu iki cümlədəki fars mənşəli 
"
xubruy
" 
mürəkkəb 
sifətini iki şəkildə - 
"xubyüzlü” 
və 
"xubsurətlü” 
kimi tərcümə 
etmişdir. Birinci cümlədəki 
"sahibcəmal” 
mürəkkəb sözünün 
hərfi şəkildə 
"cəmal issi” 
(gözəl, yaraşıqlı) kimi tərcüməsi də 
diqqəti çəkir. Bəvazici 
"xubruy” 
sözünü həmin maddədə həmçi-
nin 
"gögçəkyüzlü” 
kimi də tərcümə etmişdir. Başqa bir yerdə isə 
o, eyni sözü 
"gözəlsurətlü” 
kimi dilimizə çevirmişdir. Burada 
bir incə cəhət diqqəti cəlb edir: Bəvazici bu mürəkkəb sözü 
qə-
1
Zərinəzadə Həsən. Fars dilində Azərbaycan sözləri. Bakı. Azərbaycan SSR 
EA nəşriyyatı, 1963, səh.335. 

---

87 
rəvəş
 
və 
uşaq
 
üçün işlətdikdə onun birinci tərəfıni - 
"xub" 
sözü-
nü farscasında olduğu kimi işlədir. Sözü 
əvrət
 
(
övrət, qadın, xa-
nım
)
 
üçün sifət kimi işlətdikdə isə onun birinci tərəfıni 
"gögçək" 
və 
"gözəl” 
kimi tərcümə edir. Deməli, tərcüməçi eyni sözün kim 
üçün işləndiyinə də diqqət yetirmiş və düzgün olaraq onu fərqli 
şəkildə tərcümə etmişdir. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, “
xubruy
” 
sözü Qasım bəy Zakir və Mirzə Fətəli Axundovun dilində eynilə 
fars dilində olduğu kimi işlənmişdir. 
Bəvazici 
"narəside"
feli sifətini də aşağıdakı üç şəkildə tər-
cümə etmişdir: 
"yetməmiş” 
(
yemiş
) – , "
irişməmiş” 
(
xurma
) – , 
"bişməmiş 
(
xurma
). 
"Narəside" 
sifəti burada hər üç halda meyvə 
üçün işlənsə də, fərqli şəkildə tərcümə olunmuşdur. Tərcüməçi 
orijinaldakı farsmənşəli 
sitəmgər
(zülmkar) düzəltmə sözünü isə 
bir yerdə farscada olduğu kimi saxlamış, digər iki məqamda isə 
onun qarşılığı olaraq 
sitəmedici
və 
sitəmedər 
mürəkkəb sözlərini 
işlətmişdir. 
Fars dilində mürəkkəb feili 
"çaplusi kərdən"
 
isə tərcümədə 
iki ifadə ilə verilmişdir: 
"yaltaqlanmaq", "dilküçilik etmək". 
Gö-
ründüyü kimi, ikinci ifadə frazeoloji vahiddir. Tərcüməçi oriji-
nalın eyni vərəqindəki 
"be-morad rəsidən"
 
frazeoloji vahidini də 
iki şəkildə çevirmişdir: 
"muradına irişmək", "muradı hasil ol-
maq". 
Eyni söz və ya ifadənin müxtəlif şəkildə verilməsinə "Şü-
hədanamə"də də rast gəlirik. 
“Kəvamilüt-təbir”lə onun farsca orijinalının mətnlərinin 
müqayisəsi göstərir ki, Bəvazici orijinaldakı ayrı-ayı ərəb və fars 
söz və ya söz birləşmələrini çevirərkən bəzən onların ana dilin-
dəki qarşılıqlarını tapa bilməmişdir. Belə hallarda o, orijinaldakı 
sözü eynilə işlətməmək üçün onun əvəzinə ərəb və fars dillərinə 
məxsus başqa sözlərdən istifadə etmişdir. Məsələn, tərcüməçi 
orijinalda olan 
"şayəste" 
sözü əvəzinə 
"layiq”
,
"kelid”