xonning maxsus farmoni bilan amalga oshirganlar. Aybdomi aniqlashda
shariat qonunlariga asosan ikki kishi guvohiligi yetarli boigan.
Viloyatlarda, tumanlarda jinoyat ishlarini
viloyat hokimi nazoratida
mahalliy qozilar olib borgan. Jinoyatchilarga gunohiga qarab o ‘lim jazosi,
ma'lum muddatga (ko'pchilik hollarda umrbod) zindonga tashlash, tan
jazosi berish (darra urish, barmoqlarini kesib tashlash), sazoyi qilish,
qoziqqa o ‘tkazish kabi jazo choralari ham qo‘llanilgan.
Aybdorlarga jazo
berish ko‘pincha bozor oldida maxsus maydonda - aholi ko‘z o ‘ngida
amalga oshirilgan.
Harbiylar sodir etgan jinoyatlar va jazo turlari maxsus harbiy
sudyalar qozi askar va mufti askar tomonidan ко‘rib chiqilgan.
Mol-mulk bilan bog‘liq
jinoyatlar, o ‘g ‘irlik shariat qonunlariga rioya
qilmaslik uchun beriladigan jazolar turi ko‘pincha amaldorlaming hoxish-
irodasiga bog‘liq bo‘lib, ma'lum jinoyatlar uchun aniq jazo oldindan
belgilab qo‘yilmagan.
Bu davrga oid hujjatlarda (Jo‘ybor
shayxlari arxivi, Samarqand
qozilik idorasi hujjatlari) fuqarolik ishlari, huquqiy ma'muriy jinoyatlar,
tartibbuzarliklar va ularga nisbatan qo‘llaniladigan jazo choralari haqida
ma’lumotlar saqlanib qolgan. Masalan: Buxorodagi Katta G ‘oziyon va
kichik G ‘oziyon madrasasiga tegishli hujjatlarda (1535) madrasada o ‘qish
va hujrada yashash tartib-qoidalarini buzgan talabalarga quyidagi jazo
choralarini ko’rilishi qayd etilgan. Agar talaba
darslarga bir oy sababsiz
qatnashmasa uni hujradan mahrum qilishgan, agar talaba dangasaligi
tufayli darslarni yaxshi o ‘zlashtira olmasa yoki
bir bosqichdan ikkinchi
bosqichga o ‘ta olmasa unga nafaqa to ‘lash bekor qilinib, hujara tortib
olingan.
Ro‘zbexon Isfaxoniyning "Mehmonnomai Buxoro", "Suluk al-
muluk" «Podsholaming xulq atvorlari» asari (15 bobdan iborat):
savollarga javob tariqasida yozilgan bo‘lib,
davlat ishlarida, musulmonlar
bilan o ‘zaro munosabatlarda, dorug‘alar
tayyorlashda, xiroj, ushr, juzya
kabi soliqlami yig‘ib olishda nimalarga asoslanish lozimligi va
Shayboniyxonlar davlati haqidagi ma’lumotlar yoritib berilgan.
115