Usullari, uning ahamiyati, shakllanish jarayoni muhokama qilinadi. Uning ijobiy va salbiy jihatlari yoritiladi. Xorijiy davlatlar tajribasi oʻrganilib tahlil qilinadi
Yüklə 110 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 Scientific Journal Impact Factor SJIF 2022: 5.947 Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7 165 w www.oriens.uz April 2022 zarurligini bevosita taʻkidlagan” 4 . “Nizolarni muqobil hal qilish deganda nizolar uchinchi shaxs ishtirokida yoki uning ishtirokisiz suddan tashqari yakdil bir toʻxtam (qaror)ga keltiriladigan tartib-taomillar tushuniladi” 5 . Baʻzibir yuridik adabiyotlarda esa “Nizolarni muqobil hal qilish ikki xil maʻnoda qoʻllaniladi. Birinchidan tomonlar sudning qarorisiz ishni tugatishga kelishib olishi, ikkinchidan tomonlar ixtiyoriy ravishda rasmiy sud jarayonidan tashqari oʻz muammolarini hal qilish maqsadida tanlagan usullari tushuniladi.” 6 Nizolarni hal qilish muqobil usullari atamasi nizolarni hal qilishning turli mexanizmlariga ishora qilish uchun ishlatiladi, bunda nizo tomonlari nizolarni hal qilishning boshqa huquqiy mexanizmlariga murojaat qilishni oldini olib, nizoni muzokaralar yoʻli bilan hal qilishdan tortib, sud jarayonida hal boʻladigan holatlarni ham oʻz ichiga oladi. Koʻp hollarda yuqori samaradorligi va moslashuvchanligi tufayli anʻanaviy usullarni almashtirish mumkin boʻlgan bir qator mexanizmlar mavjudligi maʻnosini bildiradi. Nizolarni muqobil hal qilish, birinchi navbatda, huquqiy nizo asosidagi nizolarni tugatishga qaratiladi. Aynan shu maqsadning ustunligi muqobil protseduralar va sud protsesslari oʻrtasidagi asosiy farqlarning aksariyatini belgilaydi. Nizolarni hal qilishning muqobil usullari tarixdan shakllanib kelgan jarayon boʻlib, AQSHda birinchi marta “Nizolarni muqobil hal qilish” atamasi murakkab va mashaqqatli rasmiy adolatdan farqli oʻlaroq yuzaga kelgan nizolarni hal qilishning moslashuvchan va norasmiy protseduralariga ishora qilish uchun qoʻllanila boshlandi. Amerika advokatlar assotsiatsiyasi oʻz veb-saytida ushbu kontseptsiyaning quyidagi taʻrifini beradi: “Nizolarni hal qilish - bu nizo, nizo yoki daʻvoni hal qilish uchun ishlatilishi mumkin boʻlgan jarayonlar sonini bildiruvchi atama” 7 Amerikalik huquqshunos professor Frank E.A. Sander yozishicha “1960-yillarning oxiridan boshlab, Amerika jamiyati bunday hodisaga guvoh boʻldi. Nizolarni hal qilishning muqobil shakllariga qiziqish ortib bordi. Nizolarni muqobil hal qilish fuqarolik huquqlari amalga oshishiga yordam berdi. 1964-yilgi “Fuqarolik huquqlari toʻgʻrisida”gi qonunda Kongress sudlarga hal qilib boʻlmaydigan irqiy va jamoaviy 4 Sm. V Vserossiyskiy syezd sudey 27-28-noyabrya 2000g. Doklad Predsedatelya Vыsshego Arbitrajnogo Suda Rossiyskoy Federatsii V.F. Yakovleva // Vestnik Vыsshego Arbitrajnogo Suda Rossiyskoy Federatsii. 2001. № 1. S. 14. 5 Xaqberdiev Abdumurad Abdusaidovich “Mediatsiya nazariya va amaliyot” oʻquv qoʻllanma. Toshkent-2022 6 The narrow focus of this paper should not be taken to mean that the movement among judges to explore alternatives to traditional procedures is not central to ADR. In fact, the ADR movement perhaps had its modern beginnings at the Pound Conference, at which Professor Frank E.A. Sander introduced the concept of the "multi-door courthouse"-that courts could use different processes to resolve disputes in different "rooms." Sander, Varieties of Dispute Processing, 70 F.R.D. 111, 126-34 (1976). This paper suggests, however, that the perspective of private parties voluntarily choosing among available procedures should form the baseline of any evaluation of the judicial adaptation of ADR techniques. 7 Dispute Resolution Processes // American Bar Association. [Elektronnыy resurs]. URL: http://www.americanbar.org/groups/dispute_resolution/resources/DisputeResolutionProcesses (data obraщeniya: 21.01.2021). |