Usullari, uning ahamiyati, shakllanish jarayoni muhokama qilinadi. Uning ijobiy va salbiy jihatlari yoritiladi. Xorijiy davlatlar tajribasi oʻrganilib tahlil qilinadi

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 4 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
166 
w
www.oriens.uz
April
2022
 
nizolarni hal qilishda yordam berish uchun Adliya departamentining Jamoatchilik 
bilan aloqalar xizmatini tuzdi. Ford jamgʻarmasi nizolarni hal qilish mexanizmlarini 
oʻrganish uchun Nizolarni hal qilish milliy markazi va Mediatsiya va nizolarni hal 
qilish institutini tashkil etdi”
8
. 1976-yilgi Fond konferensiyasida “Yetakchi 
huquqshunos, advokat, adliya tizimidagi partiyalar sud xarajatlari koʻpayishi va 
kechikishidan norozilik bildirdi. Konferensiya natijalari boʻyicha ishchi guruhni 
professor Frank Sanderning nizolarni hal qilish markazini oʻz ichiga olgan sud 
haqidagi fikrlari qoʻllab quvvatlandi”
9
. 1998-yilda Kongress “Nizolarni muqobil hal 
qilish toʻgʻrisida”gi qonunni qabul qildi. 
Rossiyada ham nizolarni suddan tashqari hal etish usullariga qiziqish ortib 
bormoqda. Rossiyada nizolarni muqobil hal qilish alohida kontseptsiya sifatida 1990-
yillarning oʻrtalarida paydo boʻlgan. Rossiyalik huquqshunos Elena A. Vinogradova 
fikricha “Nizolarni suddan tashqari hal etish tartib-taomillariga qiziqish, birinchi 
navbatda, norasmiy yurisdiksiya, muqobil shakllarni rivojlantirishga qaratilgan 
qonunchilik tendentsiyalari va ish yuritishni takomillashtirish yaxshi rivojlangan va 
muvaffaqiyatli qoʻllanilayotgan boshqa mamlakatlar tajribasini oʻrganishda namoyon 
boʻladi” Rossiya qonunchiligiga hozirgacha maʻlum boʻlmagan “Nizolarni muqobil 
hal qilish”atamasini oldi. Ushbu atamaning rus huquqshunosligi tomonidan 
qoʻllanilishi xorijiy terminologiyaga koʻr-koʻrona taqlid qilishni koʻrsatmaydi. 
Aksincha, u zamonaviy dunyoda turli huquqiy tizimlarning oʻzaro bogʻliqligini 
koʻrsatadi. Nizolarni muqobil hal qilish tushunchasi hozirda Rossiya huquqiy 
nazariyasi va amaliyotida keng qoʻllaniladi va nizolarni hal qilishning “Suddan 
tashqari shakllari” ning oldingi amaliyotiga oʻxshaydi. Rossiya jamiyatining muqobil 
sohani yaratishga uzoq vaqtdan beri boʻlgan ehtiyoj bunday amaliyotlar paydo 
boʻlishida namoyon boʻladi. Nizolarni muqobil hal qilish “Sud-huquq islohoti” 
komponenti 
doirasida 
alohida 
soha 
sifatida 
1996-2004-yillarda 
Rossiya 
Federatsiyasida amalga oshirilgan “Huquqiy islohot” loyihasiga kiritildi. Rossiya 
Federatsiyasining 2010-yil 27-iyuldagi 193-sonli “Vositachi (mediatsiya tartibi) 
ishtirokida nizolarni hal qilishning muqobil tartibi toʻgʻrisida” qonun qabul qildi. 
2011-yil 1-yanvarda kuchga kirgan “Vositachilar ishtirokidagi nizolarni hal 
qilishning muqobil tartibi (mediatsiya tartibi) toʻgʻrisida” Federal qonunining qabul 
qilinishi Rossiya Federatsiyasida nizolarni hal qilishning muqobil usullarini 
rivojlantirish uchun huquqiy shart-sharoitlarni yaratdi. 
8
See Frank E.A. Sander. Alternative Methods of Dispute Resolution: An Overview. 37 FLA. L. REv. I (1985). 
9
The Conference was named after Professor and Dean Roscoe Pound. honored on the seventieth anniversary of his 
famous presentation before the members of the American Bar Association in 1906. 

---