Жаxон географияси маърузалар

Mavzu: Moldaviya Respublikasi. 
 
Moldaviya - MDH ning janubi-g’arbida, Prut va Dnestr daryolari oralig’ida 
joylashgan. Maydoni 33,7 ming km
2 
. Tarixda Moldaviya xududi Bessarabiya 
nomi bilan atalgan. 1924-yili Moldaviya Avstriya respublikasi, 1940-yildan 
Moldaviya SSSR, 1991- yildan Moldaviya respublikasi deb yuritilgan. G’arbdan 
Moldaviya Ruminiya respublikasi bilan qolgan barcha tomonlardan Ukraina 
respublikasi bilan chegaradosh. Moldaviyani Ruminiya bilan, ayniqsa Ukraina 
bilan chegaradoshligi muhim o’rin tutadi. Ukrainadan temir yo’llar orqali ko’mir, 
neft, metall, mashina va jihozlar, g’alla, gaz quvurlari orqali gaz keladi. Garchi 
Moldaviya Qora dengiz bilan tutashmagan bo’lsada, Qora dengizning yaqinligi va 
ukrainaning port shaharlari (Odessa, Ilichevsk, Bel gorod-Dnestrovskiy) bilan 
temir yo’llar bilan tutashganligi muhim ahamiyatga ega. Moldaviya siyosiy-

---

97 
ma’muriy jihatdan 40 ta rayon va respublikaga bo’ysunuvchi 4 ta shahardan 
iborat: Kishnyov (662000), Tiraspol, Belsi, Benderi. 
Moldaviya foydali qazilmalarga juda kambag’al, faqat ohaktosh konlari bor. 
Moldaviyaning asosiy boyligi tuproq iqlim resurslaridar. Uzoq davom etadigan 
iliq yoz, kuzning kamyog’inligi va qishning qisqa hamda yumshoq bo’lishi, qora 
tuproqlari tokchilik, bog’dorchilik, polizchilikni riqojlanishi uchun qulay. XGMT 
da Moldaviya – bog’ respublikasi deb nom olgan. Hududining 12 % dan ortig’ini 
bog’ va tokzorlar tashkil etadi.
Aholisi 4200 000 (1986 y), 4,3 mln (2003 y) kishi. Tug’ilish koeffisienti 9 ‰, 
o’lim 9‰. 1 ayolga 1,3 bola to’g’ri keladi. 15 yoshgacha bo’lganlar salmog’i 
22%, 64 yoshdan yuqori bo’lganlar 10 % . O’rtacha umr 65-72 yosh. YAMD
2300$ (2001 y). Aholisining asoisy qismini moldavianlar tashkil etadi, ulardan 
tashqari ruslar, ukrainlar va yaxudiylar yashaydi. Aholi zichligi 1 km
2 
ga – 124,6 
kishi bo’lib, MDH bo’yicha birinchi o’rinda turadi. Urbanizasiya darajasi 45 % ga 
etadi, aholisining asosiy qismi qishloqlarda yashashiga asosiy sabab qadimdan 
dehqonchilikni rivojlanganligidir. Millioner shaharlari yo’q, eng yirik shahari – 
Kishnyov (663 ming). 
Sanoat tarmoqlaridan intensiv qishloq ho’jaligiga asoslangan oziq-ovqat 
sanoati muhim ahamiyatga ega. Haydaladigan erlar Moldaviya hududining 60 % 
dan ko’pini egallaydi. 
Ixtisoslashgan tarmoqlari uzumchilik va bog’dorchilik bo’lib, uzum, meva, 
tamaki etishtirganligi va atirgul moyi tayyorlash ajralib turadi. Bog’dorchilikdagi 
asosiy rayon Moldaviyaning markaziy qismi, ya’ni Kodra pasttekisligidir. Kodra 
bog’larida: olma, nok, behi, gilos, o’rik, yong’oq kabi mevalar yetishtiriladi. 
Donli ekinlardan kuzgi bug’doy, makkajo’xori, arpa; texnik ekinlardan: 
kungaboqa, qand lavlagi, tamaki, efir moyli ekinlar ko’p yetishtiriladi. Efir moyi 
parfimeriya va ponditer sanoatida ishlatiladi.
Vinochilik, meva, konserva, sabzavot-konserva, tamaki va qand shakar sanoat 
korxonalari Moldaviyaning barcha sanoat mahsulotining yarmidan ko’prog’ini 
beradi.
Qishloq xo’jaligi vqa oziq-ovqat sanoatiga yordamchi ishlab chiqarish 
korxonalari: bog’-poliz mini traktorlari va moslamalari, vino va konserva sanoati 
uchun asbob-uskunalar, shisha idishlar va binokorlik materiallari ishlab chiqarish 
rivojlanib bormoqda. 
Sanoatida asosan elektrotexnika, asbobsozlik, kun poyabzal, sement sanoatlari 
rivojlanmoqda. Xo’jalikka Dnestr daryosidagi Dubossari GES i va Moldaviya 
GRESi energiya beradi. Bu GRES Ukraina tabiiy gaziga asoslangan. Elektr 
energiyasini chetdan keltiradi. 
Asosiy transporti temir yo’llar bo’lib, asosiy yuklar tashiladi. Avtotransport esa 
qishloq xo’jaligi bilan sanoat orasidagi yuklarni tashiydi. Asosiy eksporti: bog’ 
traktorlari, konservalar (meva-sabzavot), vino, shakar-qand, uzum, efir moyi. 
Importi: avtomobillar, traktorlar, kombaynlar (g’alla, makkajo’xori, silos va 
lavlagi yig’uvchi), neft mahsulotlari, o’g’itlar, yog’och-taxta, yonuvchi gaz, 
yomg’irlatib sug’oruvchi apparatlar, elektr energiyasi. 
Tashqi savdo oborotida Ukraina,Rossiya muhim o’rin tutadi. Pul birligi – ley. 

---

98 
O’zbekistonning MDH davlatlari bilan tashqi savdo aylanmasida eksportining 
0,1 % i, importining 0,3 % i Moldaviya hissasiga to’g’ri keladi.