Tug’ma gemolitik anemiya. Autosom-dominant belgilar bo’yicha naslga
o’tadigan bu kasallik (tug’ma gemolitik sariqlik, irsiy sferotsitar anemiya,
mikrosferotsitar anemiya) eritrotsitar membranasining tuzilish nuqsoni bilan
bog’liq bo’ladi. Membrana natriy ioni uchun o’tuvchan bo’lib qoladi, bu esa
eritrotsit ichidagi osmotik bosimning ortishiga olib keladi va u sferik shaklga
kiradi, bir muncha murtlashib qoladi. Bu shakldagi, to’la qimmatli bo’lmagan
eritrotsitlar taloq to’qimasini egallab oladi va uni tez parchalanishga uchratadi
va gemolitik anemiyaning rivojlanishga olib keladi. Bu kasallikda taloq ortiqcha
miqdorda autogemolizinlar ishlab beradi degan nuqtai nazar ham bor. Bu
hollarda splenomegaliya jadalashgan ishchan giperplaziya hisobiga paydo
bo’ladi. Kasallik ilk go’daklik davrida, ba’zan esa tug’ilgan zahoti boshlanadi.
Kasallik gemolitik krizlar rivojlanishi bilan o’tishi mumkin. Chaqaloqda
anemiyaning tez orta borishi (bir necha kun ichida) va gemolitik sariqlikning
klinik belgilari kuzatiladi. Bu davrda ularda ko’ngil aynishi, qayt qilish,
qorinning yuqori qismidagi og’riqlar, taxikardiya, nafas qisishi, gipertermiya,
teri qoplamining rangparligi paydo bo’ladi. Bu holat, tezda ortib boradigan
sariqlik bilan almashinadi. Go’daklik yoshida bunday krizlar bolaning o’limiga
olib kelishi mumkin. Aksariyat bunday krizlar o’tkir infektsion kasalliklarni
qo’zg’ashi mumkin. Kasallik krizlarsiz kechganda, anemiya va gemolitik
sariqlik simptomlari birinchi o’ringa chiqadi. Anemiya g’oyat o’rtacha (80-100
g/l), sariqlik kamdan kam inensiv bo’ladi. Bunday hollarda, kasallik birinchi
marta o’smirlik, yigitlik va hatto navqiron yoshda yaqqol namoyon bo’lishi
mumkin. Qonda billirubin miqdori ko’tarilishi tufayli, gemolitik anemiyasi
bo’lgan 50-60% bemorlarda o’t-tosh kasalligi paydo bo’lib, bu klinik jihatidan
buyrak sanchig’i, o’tkir yoki surunkali xoletsistit xurujlarini yuzaga chiqaradi.
Buning natijasida, ayniqsa 10 yoshgacha bo’lgan bolalarda o’t pufagida toshlar
topilishi, tug’ma gemolitik anemiyani aniqlash uchun sinchiklab tekshirishga
ko’rsatma xisoblanadi. Bemor sinchiklab ko’rilganda, taloqning kattalashgani
aniqlanadi. Jigar odatda, kattalashmagan bo’ladi. Kasallikning diagnostikasida
qonni tahlili asosiy tekshirishdan biri hisoblanadi. Bunda mikrosferotsitoz,
525
eritrotsitar osmotik bosimining pasayishi topiladi. Normada eritrotsitlar 0,47%
natriy xlorid eritmasida emirila boshlaydi, gemolitik anemiyada esa bu jarayon
0,6% li eritmada yoki undan ham yuqoriroq kontsentratsiyali natriy xlorid
eritmalarida boshlanadi. Qonda ham o’ziga xos retikulyoz bo’ladi. Suyak
ko’migi surtma preparati tekshirilganda qizil kurtak giperplaziyasini
aniqlaydilar. Kriz vaqtida retikulotsitopeniya suyak ko’migi qizil kurtagi
gipoplaziyasini kuzatadilar. Krizisdan so’ng retsikulotsitlar soni sezilarli
darajada ko’payadi. Gemolitik anemiyaning o’ziga xos belgilari: qonda bilvosita
billirubin kontsentratsiyasining ortishi, siydikda urobilin va axlatda sterkobilin
miqdorining ortishi xarakterlidir. Dorilar bilan davolash vaqtinchalik natija
beradi xolos, lekin kasallikning yanada avj olishini va gemolitik krizning
rivojlanishini oldini ololmaydi.
Tug’ma gemolitik anemiyani davolashning radikal usuli splenektomiya
hisoblanadi. Garchi kasallikning asosiy sababi taloq giperplaziyasi va uning
faoliyatining ortishi bo’lmasada, splenektomiya bemorning battamom sog’ayib
ketishiga olib keladi. Bu operatsiya natijasida eritrotsitlarning yashash
davomiyligi (hatto to’la qimmatli emas, anomal bo’lsada) sezilarli darajada
ortadi, anemiya va sariqlik yo’qoladi. Agar operatsiya vaqtida o’t pufagida
toshlar topilsa, bemorning umumiy holati imkon bersa, xoletsistektomiya
amaliyotini qo’shib o’tkazlishi lozim. Jarrohlik amaliyotini kasalikning
remissiyasi davrida, bolalarning 3-4 yoshida bajarish maqsadga muvofiq bo’ladi.
Prognozi yaxshi.
Dostları ilə paylaş: |