T. S. Malikov moliya

“XYZ”
kompaniyasining 20x1–20x3 yillarda 
moliyaviy hisobot moddalari 
(sotuvlar hajmi (yalpi tushum)ga nisbatan)
Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot
20x1y. 20x2y. 20x3y.
Sotuvlar hajmi (yalpi tushum)
100%
100%
100%
Sotilgan mahsulot tannarxi
55,0
55,0
55,0
Yalpi foyda
45,0
45,0
45,0
Umumiy xarajatlar, mahsulot sotish xara jat-
lari, va ma’muriy xarajatlar (davr xarajatlari)
15,0
15,0
15,0
Foizlar va soliqlar to‘lashdan oldingi foyda 
(EBIT) (asosiy faoliyatdan olingan foyda)
30,0
30,0
43,0
Foiz to‘lovlari (shaklidagi) xarajatlar(i)
15,0
18,8
22,2
Soliqlar
6,0
4,5
3,1
Sof foyda
9,0
6,7
4,7
Dividendlar
2,7
2,0
1,4
Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital) 
o‘zgarishi 
6,3
4,7
3,3
Balans
20x1y. 20x2y. 20x3y.
Aktivlar
360%
360%
360%
sh.j., pul va pul ekvivalentlari
6,0
6,0
6,0
Olinadigan hisob varaqlari (debitorlik qarzlari)
24,0
24,0
24,0
Tovar-moddiy zahiralar
30,0
30,0
30,0
Asosiy vositalar
300,0
300,0
300,0
Majburiyatlar 
203,7
225,1
244,3
sh.j., to‘lovlar uchun hisob varaqlari 
(kreditorlik qarzlari)
18,0
18,0
18,0
Qisqa muddatli majburiyatlar
110,7
144,6
174,2
Uzoq muddatli majburiyatlar
75,0
62,5
52,1
Aksiyadorlik kapitali (xususiy kapital)
156,3
134,9
115,7

---

230
T.S.Malikov, N.H.Haydarov
Keyingi uchinchi bosqichda moliyaviy hisobotlar va ba-
lansning sotuv hajmiga nisbatni foiz hisobida o‘zgarmay-
digan qismlari bo‘yicha prognoz tuzamiz. So‘nggi bir necha 
yil davomida tayyor mahsulot tannarxi sotuv hajmining 
55,0% ini tashkil etgan. Shunday ekan, dastlabki hisob-ki-
toblarga ko‘ra 20x4-yilda tayyor mahsulot tannarxi 190,8 
mln. so‘mni (0,55 × 345 mln. so‘m) tashkil etadi. Yil oxiriga 
jami aktivlar so‘nggi uch yil mobaynida o‘rtacha yillik sotuv 
hajmi ko‘rsatkichlaridan uch barobar yuqori bo‘lgan. Shun-
day ekan, 20x4-yil oxiriga prognoz qilingan jami aktivlar 
qiymati 1224,16 mln. so‘mni tashkil etadi.
Nihoyat, moliyaviy rejalashtirishning so‘nggi bosqichida 
qolgan ko‘rsatkichlar (ya’ni, moliyaviy hisobotning sotuv haj-
miga nisbatan foiz hisobida o‘zgaradigan qismlari bo‘yicha 
ma’lumotlar)ni aniqlaymiz. Uzoq muddatli majburiyatlar 
bo‘yicha yillik foiz stavkasi 8,0%ni, qisqa muddatli majburi-
yatlar bo‘yicha 15,0%ni tashkil etadi, deb faraz qilaylik. De-
mak, foiz to‘lovlari bo‘yicha xarajatlarning dastlabki umumiy 
summasi uzoq muddatli majburiyatlar summasining 8,0%ini 
va shunga qo‘shimcha, yil boshiga (ya’ni 20x3-yil oxiriga) 
to‘lanmagan qisqa muddatli majburiyatlar summasining 
15,0%ini tashkil etadi. 20x4-yilda prognoz qilingan foizlar-
ni to‘lash bo‘yicha umumiy xarajat 87,26 mln. so‘mni tash-
kil etadi. Shuningdek, taxmin qilamizki, soliq summasi foiz-
lar to‘langandan keyingi daromadning 40,0%ini, yoki 6,57 
mln. so‘mni tashkil etadi. Shunday qilib, soliqlar to‘langan-
dan keyingi sof foyda 9,85 mln. so‘mga teng bo‘ladi. Ushbu 
hisob-kitoblar natijasida biz 20x4-yilga moliyaviy natijalar 
bo‘yicha prognozga ega bo‘lamiz. Ushbu prognoz 14.2.3-jad-
valning oxirgi ustunida aks ettirilgan.
Endi kompaniyaning 20x4-yil oxiridagi balansini tahlil 
qilamiz. Aytaylik, “XYZ”
 
o‘z sof foydasining 30,0%ini divi-
dendlar sifatida to‘lashni rejalashtirmoqda. Shunday ekan, 
aksiyadorlik kapitali 6,9 mln. so‘mga oshadi (333,2 dan 
340,1 mln. so‘mga). Jami aktivlar 207,0 mln. so‘mni, to‘la-
nishi kerak bo‘lgan mablag‘lar esa 10,4 mln. so‘mni tashkil 
etishi kerak. 

---