Paxta xom ashyosini tayyorlash, saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

Chigitli paxtaning navini organoleptik usul bilan aniqlashda quyidagi jadvaldan 
foydalaniladi 
Namuna
og’irligi, 
Gr 
Sanoat navi guruhlari bo’yicha 
bo’lakchalar miqdori, gr 
Chigit va 
chirigan paxta 
bo’lakchalari 
og’irligi, gr
Navning 
yig’indi
og’irligi, 
gr 
Tekshirish 
natijasiga
ko’ra chigitli 
paxtaning
sanoat navi 
I-nav II-nav III-nav IV-nav V-nav 
1-namuna 
500 gr 
26,1 
108,7 265,0 
34,8 
- 
65,0 
435,0 
III 
Foyizda 
6,0 
25,0 
61,0 
8,0 
- 
11,5 
100 
2-namuna 
500 gr 
22,5 
108,0 270,0 
49,5 
- 
50,0 
450,0 
III 
Foyizda 
5,0 
24,0 
60,0 
11,0 
- 
10,0 
100 
 
 
Demak,
topshirilgan chigitli paxtaning sanoat navi III- navga xosligi aniqlandi.
 
 
 
TOPSHIRIQ: 
1.Paxta bo’lakchalarini (navini) organoleptik usulda baholash bo’yicha chigitli 
paxtaning navini aniqlashni (turli navga xos g’o’za navlari bo’yicha) bajaring. 
 
O`zlashtirish uchun savollar. 
1.
Chigitli paxtaning navlari deganda nimani tushinasiz? 
2.
Etalon chigitli paxtalarga qanday talablar qo'yiladi? 
3.
Chigitli paxtani navini aniqlashning qanday usullarini bilasiz? 
4.
Chigitli paxtaning sanoat navlari deganda nimani tushinasiz?
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

17 
 

---

18 
1
-
ilova 
Paxta navini aniqlashda shu navga xos guruhlarga ajratish O’zRST 615-94 bo’yicha quyidagicha bajariladi. 
Nav 
Nav bo’laklari 
Qurigan, chirigan, 
pishmagan tolali 
bo’laklar 
Oliy 
I 
II 
III 
IV 
V 
VI 
Oliy 
90 % dan 
ko’p 
bo’lmagan 
10 % dan 
ko’p 
bo’lmagan 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
I 
- 
90 % dan 
kam 
bo’lmagan 
8-10 % dan 
kam 
bo’lmagan 
2 % dan 
kam 
bo’lmagan 
- 
- 
- 
- 
II 
- 
- 
90 % dan 
kam 
bo’lmagan 
10 % dan 
kam 
bo’lmagan 
8 % dan 
kam 
bo’lmagan 
2 % dan 
kam 
bo’lmagan 
- 
- 
- 
III 
- 
- 
- 
90 % dan 
kam 
bo’lmagan 
90 % dan 
ko’p 
bo’lmagan 
10 % dan 
kam 
bo’lmagan 
8 % dan 
ko’p 
bo’lmagan 
2 % dan 
kam 
bo’lmagan 
- 
- 
IV 
85 % dan 
kam 
bo’lmagan 
15 % dan 
ko’p 
bo’lmagan 
V 
- 
- 
- 
- 
- 
90 % dan 
kam 
bo’lmagan 
10 % dan 
ko’p 
bo’lmagan 
2 % dan kam 
bo’lmagan 
VI 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
100 % 
20 % dan ko’p 
bo’lmagan 

---

19 
6-mavzu.
Paxta qabul qilish punktlariga topshirilayotgan chigitli paxtaning 
kondision (toza) haq to’lanadigan og’irligini aniqlash (2-soat) 
 
Darsning maqsadi: 
fermer xo’jaliklari tomonidan paxta qabul qilish 
punkitlariga topshirilayotgan chigitli paxtaning kondision (toza) haq to’lanadigan 
og’irligini aniqlash. Ishni bajarish uchun bugungi kunda amalda bo’lgan Davlat 
standartini o’rganish. 
Yil bo’yi qilinadigan katta mehnat evaziga etishtirilgan paxta hosilini o’z 
vaqtida terib davlatga yuqori sanoat navlariga topshirish juda katta ahamiyatga ega. 
Chunki xo’jalik xodimlarining oladigan yillik daromadlari aynan shu ko’rsatkichga 
bog’liq. 1996 yildan boshlab topshirilayotgan paxta hosiliga haq to’lash O’ZRST 
615-94 “Paxta” Texnik shartlar qo’llanmasi (instruksiya) bo’yicha bajariladi. 
Bu qo’llanma bo’yicha topshirilayotgan paxta seleksion va sanoat navi, terim 
turi (qo’lda yoki mashinada), iflosligi, namligi, tashqi ko’rinishi, tolasining etilganlik 
darajasi va boshqa belgilarini hisobga olgan holda alohida-alo’hida qabul qilinadi. 
Topshirilayotgan paxta tashqi ko’rinishiga va tolasining etilganligiga qarab 5 ta 
sanoat naviga ajratiladi va qabul qilinadi. Sanoat navi ko’rsatkichi Rim raqami (I, II, 
III, IV, V) bilan yoziladi. 
Qo’lda, mashinada, ko’rak holida terilib dalada (ko’sak chuvish mashinasi 
UPX-1,5) da tozalangan bo’lsa, bunday paxtalar qo’l terimi paxtasi sifatida qabul 
qilinadi. Paxta qabul qilish zavodlarida va punktlaridan olingan namunalar bo’yicha 
laboratoriyada namligi va iflosligi aniqlanadi. Paxta konditsion (toza) haq 
to’lanadigan og’irlikka keltiriladi. 
Bunda quyidagi jadvaldan foydalaniladi.
6-jadval 
Paxtani sinflarga ajratib qabul qilishdagi ifloslik va namlik me’yorlari (%). 
S
an
oat navi
 
If
losl
igi
bo’y
icha
hisob
me’
yorining 
va
zniy ul
ushi
, %
Na
ml
ikni
ng his
obiy
va
zniy ni
sba
ti
,%