Innovatsiyalar vazirligi samarqand davlat tibbiyot universitet

 
 
 
Tomizgichlar 
 
 
Xromatografiyalash usullari
Xromatografik usullarning 3 turi mavjud. 
 
1
. Yuqoriga qarab harakatlanuvchi xromatografiya
: Bu usulda plastinka vertikal 
ravishda joylashtiriladi va erituvchi aralashmasi pastdan yuqoriga ko'tariladi. 
2
. 
Pastga qarab harakatlanuvchi xromatografiya:
Bu usulda erituvchilar aralashmasi 
alohida idishlarga solinadi va xromatografiya kamerasining tepasiga joylashtiriladi. 
Erituvchi filtr qog'ozidan o'tkaziladi, ya'ni xromatografik qog'ozning bir uchi 
erituvchiga botiriladi, ikkinchi uchi erituvchi idishning tubiga tushiriladi. 
3
. 
Aylana 
xromatografiya:
elyuent solingan idishida 2 mm teshik ochiladi. Sinov 
moddasi filtr qog'oziga tushiriladi. Teshikka filtr qo'yiladi va qog'ozning bir uchi 
erituvchiga botiriladi. 

---

12 
Pastdan yuqoriga qarab Yuqoridan pastga qarab haraktlanuvchi 
harakatlanuvchi xromotografiya xromotografiya 
Aylana xromotografiya 
Filtr qog'ozida hosil bo'lgan dog'lar ikki xil usulda ochiladi: kimyoviy va fizik. 
Kimyoviy usul.
Zarur reagentlar plastinka ustiga quyiladi (purkagich yordamida) va 
rangli dog'lar hosil bo'ladi. Plastinkadagi dog'larni ultrabinafsha nurlar yordamida 
ham aniqlash mumkin. 
Fizikaviy usul.
Ba'zi moddalar o'z tarkibida xromofor guruhlarini saqlab qolganligi 
sababli, ular ultrabinafsha nurda porlaydi (floressensiyalanadi). Agar tegishli moddalar 
ultrabinafsha nurlarda ko’rinmasa, u holda sorbent tayyorlash jarayonida lyuminestsent 
indikatorlar yoki ZnS qo'shib tayyorlanadi. Ba'zan, masalan, erituvchi sorbent 
qatlamidan bug'langandan keyin radioaktiv moddalarning dog'lari aniqlanganda, unga 
yorug'likka sezgir plyonka yoki qog'oz yopishtiriladi. 

---

13 
Fizik usul Kimyoviy usul 
Yupqa qatlamli xromatografiya usuli yordamida moddalarni sifatini tahlil qilish uchun 
standart namunalar yoki moddalarning Rf qiymati qo'llaniladi. Namunada bo'lishi 
mo’mkin bo'lgan begona moddalarning nusxalari, ya'ni guvoh moddalar dori 
moddalaridagi begona birikmalarni aniqlash uchun ishlatiladi. 
Yupqa qatlamli xromatografiya usuli yordamida moddaning miqdoriy tahlilini 
o'tkazishda aniqlanishi kerak bo'lgan modda plastinkaga kerakli miqdorda tomiziladi. 
Plastinka xromatografiya qilinadi, dog'larning o’rni belgilanadi va erituvchi yordamida 
sorbent eritilib tarkibidagi moddalarning miqdori kimyoviy yoki fizik (SF, FEK) 
usullari bilan aniqlanadi. 
Ba'zan moddalarning miqdorini xromatografiyalashda hosil bo'lgan dog'lar 
yuzasini aniqlash orqali ham aniqlash mumkin.