Odam genetikasi

1-jadval
Egizaklar belgi-xossalarining konkordantlik
darajasi
№
Belgilar
Monozigotalar
Dizigotalar
1.
K o‘z rangi
99,5
28,0
2.
Soch rangi
97,0
23,0
3.
Lab shakli
100,0
65,0
4.
Quloq shakli
98,0
20,0
5.
Papilyar chiziqlar
92,0
40,0
6.
Shizofreniya
67,0
12,1
7.
Tutqanoq
60,8
12,3
8.
Qantli diabet
84,0
37,0
9.
Bod
47,3
17,3
16

---

10
0 ‘rta quloqning sha- 
mollashi
30,1
9,8
11. M aymoqlik
45,5
18,2
12. Qizamiq
97,4
95,7
13. K o‘kyo‘tal
92,7
92,0
14.
Suvchechak
92,8
89,2
15. Qizilcha
56,4
41,2
16.
Son suyagining tu g ‘ma 
chiqishi
41,4
2,8
17. Sil
66,7
23,0
Agar monozigota egizaklarda irsiylanish unchalik yuqori bo‘ lmasa, 
lekin dizigota egizaklarda nisbatan anchagina yuqori bo‘lsa, u holda 
belgining shakllanishida ham irsiyat va tashqi muhit ta’sir ko‘rsatgan 
bo‘ladi.
Belgining rivojlanishida qay darajada tashqi muhit va irsiyat ta’sir 
etganligini obyektiv baholash uchun N - irsiylanish koeffitsientidan 
foydalaniladi:
M Z K -D Z K
N = ------------------ 100
100 DZK
Bunda: 
N - irsiylanish koeffitsienti (foiz hisobida);
MZK - monozigotalar konkordantligi;
DZK - dizigotalar konkordantligi.
Yuqoridagi formula asosida, biror belgining irsiylanishida genotip 
va muhitning rolini ko‘rib chiqamiz. Misol uchun ko‘z rangining ir­
siylanishini olsak, monozigota egizaklarda uning konkordantligi 100% 
yoki 1 ga, dizigotalarda esa 28% yoki 0,28 ga teng.
1 0 0 -2 8
Demak, N = -------------- • 100 = 100
1 0 0 -2 8
Ye = 100 - N = 100 - 100 = 0
17

---

Ye=0, bunda belgining namoyon bo‘lishida muhit ta’sirining 
yo‘qligini bildiradi. Agar N - irsiylanish koeffitsienti 0 ga teng 
yoki yaqin bo‘Isa belgining namoyon bo‘lishi muhit ta’siri ostida 
bo‘linishini anglatadi.
Agar N ning miqdori 0,4-0,7 atrofida bo‘lsa, u holda belgi ham, 
tashqi muhit ham genetik omillar ta’sirida rivojlangan hisoblanadi. 
Mabodo N=0,7 (70%) bo‘lsa, belgining rivojlanishida irsiyatning 
roli, N=0,4 (40%) dan kam b o ig an taqdirda, belgining rivojlanishida 
tashqi muhitning roli hal qiluvchi ahamiyatga ega boiadi.
Binobarin, egizaklar metodi orqali turli morfologik, fiziologik bel- 
gilami emas, hatto ruhiy holat, aql-idrok, irsiy qobiliyatlar irsiyla- 
nishida genotip va muhitning ko‘rsatgan ta’sirini bilish mumkin.