Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
İKİ DİLİN BİR ADI OLA BİLMƏZ
Anar bu gün dövlət dilimizin türk dili adlanmasının əleyhinədir. Niyə? -Anar müəllim, Milli Məclisin Azərbaycanın dövlət dili haqqında çıxardığı qərar əhali arasında birmənalı qarşılanmayıb. Bu məsələdə Sizin mövqeyinizi bilmək maraqlı olardı.
-Milli Məclisdə dillə bağlı bu mühüm qərar qəbul olunmazdan bir gün əvvəl Ali Sovetin mədəniyyət məsələlərinə baxan komissiyasının - adını dəqiq bilmirəm, (deyəsən, mən də o komissiyanın üzvüyəm, çünki hərdən iclaslara çağırırlar, hərdən yox), iclasına çağırmışdılar və həmin iclasda bu məsələ qalxmışdı. Orada birinci Əkrəm Əylisli çıxış eləyib dedi ki, mən onun tərəfdarıyam ki, bizim dilimiz Azərbaycan türkcəsi olsun. Sonra bir neçə başqa adam çıxış elədi. Bu müzakirələr zamanı iki fikir yarandı: Azərbaycan dili və Azərbaycan türkcəsi. İclasa sədrlik edən millət vəkili Rauf İsmayılov mənə müraciət etdi ki, Sizin də fikrinizi, yazıçıların fikrini bilmək istəyirik. Dedim ki, bu gün mən ancaq öz adımdan danışa bilərəm, çünki bu mövzuda yazıçılarla fikir mübadiləmiz olmayıb. Həmin iclasda da demişəm, indi sizə də deyirəm və xahiş edirəm ki, fikrimi olduğu kimi çatdırasınız. Mən dilimizin Azərbaycan türkcəsi adlandırılması fikrinin qəti tərəfdarıyam və dilimizin yalnız türk dili adlandırılmasının qəti əleyhdarıyam. Niyə Azərbaycan türkcəsi? Əvvəla, hamıya aydındır ki, bizim dilimiz türk dillərindən biridir. İkincisi, o da məlumdur ki, bizim dil 18-ci ildən - Demokratik Respublika dövründən 30-cu illərin ortalarına qədər türk dili adlanıb. Ədəbiyyatımız türk ədəbiyyatı, teatrımız türk teatrı adlanıb, pasportlarda türk milləti yazılıb. Bu mənada uzun illər yasaq olunmuş türk sözünün bərpa edilməsi ədalətli və qanunauyğun bir işdir. Bəs niyə mən türk dilinin yox, Azərbaycan türkcəsinin tərəfdarıyam? Çünki bu saat bizim danışdığımız dil, sizin qəzetin dili məhz Azərbaycan türkcəsidir, Türkiyə türkcəsi deyil. Bunu birdəfəlik anlamaq lazımdır. Son vaxtlar Azərbaycan dili haqqında deyirlər ki, güya bu, ləhcədir. Mən bu fikrin qəti əleyhinəyəm. Türkiyədə olarkən dil üzrə mübahisələrdə mənə deyirdilər ki, ləhcə sizin anlamda deyil, ləhcə ayrı şeydir.
Mən dedim, yaxşı, siz Ukrayna dilinə ləhcə deyirsinizmi? Yox. Belorus dilinə ləhcə deyirsinizmi? Yox. Bəs Azərbaycan dili niyə ləhcə olmalıdır? Ləhcə - küçədə, bazarda, evdə danışılan dildir. Bir də bədii əsərlərdə personacların dilində ləhcə ola bilər Bakı ləhcəsi, Qazax ləhcəsi, Şəki ləhcəsi, Göyçay ləhcəsi və s. Ədəbi dil ləhcə ola bilməz. Mətbuata, televiziyaya, radioya ləhcəni çıxarmaq olmaz. Deməli, radioda, televiziyada səslənən, mətbuatda işlədilən Azərbaycan dili - Azərbaycan ədəbi dili var. Türkiyədə Şərqi Anadolu azərbaycanca, azərbaycanlılar kimi danışır. Danışıqda heç bir fərq yoxdur. Amma Türkiyənin mətbuatı, radiosu, televiziyasının dili, Türkiyənin türk ədəbi dili Azərbaycan ədəbi dili ilə eynidir, ya yox? Bax, mən bu suala cavab axtarıram. Bu sualdan hamı qaçır, hərə bir cür cavab verir. Bəziləri deyir ki, dilimiz birdir. Yox, dilimiz bir deyil, yaxındır. Azərbaycan dili müstəqil bir dildir. Necə ki, qırğız dili, tatar dili müstəqildir. Heç bir vaxt tatar dönüb başqa dildə danışmayacaq, qazax da, qırğız da danışmayacaq, Azərbaycanlı da danışmamalıdır. Çünki Azərbaycan dilinin özünün özəllikləri, özünəməxsus xüsusiyyətləri var.
Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|