D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya


Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə141/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   290
Onomastika, Dialektologiya, Etimologiya
abidələrdə rast gəlirik. İnğak kölükin Toğlada Oğuz kalti. «Toğla 
çayı (sahilində) Oğuz (qəbilələri) hamısı gəldilər (tabe oldular) 
(T 15) (15, s. 246-250). Toğla hidronimi Orxon çaynın qolların-
dan birinin adıdır. Bu gün də Tola şəklində öz adını qoruyub sax-
layıb.  E.M.Murzayev  leksemin  mənasını Azərbaycan  dilindəki 
«tökülmək» sözü ilə bağlayır. Müəllif haqlı olaraq yazır ki, bu 
hidronim Azərbaycan dilindəki «tökülmək», qırğız dilindəki eyni 
mənalı toğu-felindən törəmişdir (45, s. 44). Toğla hidronimindəki 
o-u əvəzlənməsi yəqin ki, sonralar baş vermişdir.
Kara  köl.  Bu  hidronimə  Kül  tigin  abidəsində  rast  gəlinir: 
Az  bodun  yağı  boltı.  Kara  költə  süŋüşdimiz.  «Az  xalqı  yağı 
oldu. Qara göldə döyüşdük» (KT şm 2) (18, s.75-82). Məlumdur 
ki,  türk  toponimlərinin  tərkibində  kara/qara  leksemi  müxtəlif 
mənaları ifadə edir. Bu hidronimin tərkibindəki kara sözü «bö-
yük»  anlamında  işlənmişdir.  Kara  köl  –  «böyük  göl»  mənasını 
bildirir.  E.M.Murzayev  Karaköl  hidroniminin  tərkibindəki  kara 
komponentinin  apelyativinin  «yeraltı  qrunt  suları  ilə  qidalanan 
göl» şəklində izah edir (46, s. 49).
Kara  ünsürü  abidələrdə  Kara  sub  (Terx.  29)  hidronimin 
tərkibində də işlənmişdir. Fikrimizcə, bu hidronimin mənası «bö-
yük çay» anlamını ifadə edir.
Orxon-Yenisey abidələrinin onomastik sistemində etnonimlər 
özünəməxsus yer tutur. Abidələrdə rast gəlinən etnonimlərdən bir 
neçəsinə nəzər yetirək:
Az. Bu etnonimə KT şm 2; KT şm 12; T 13; T14; Talas V 
abidələrində  təsadüf  olunur.  Bundan  əlavə  az  etnonimi Az  tu-
tuk  (KT  ş  38)    və Az  eltəbər  (KT  ş  23)  etnoantroponimlərinin 
tərkibində  də  işlənmişdir.  Orxon  abidələrinin  (Kültigin,  Bilgə 
xaqan,  Tonyukuk  abidələri)  mətnlərindən  məlum  olur  ki,  azlar 
Kögmən  dağları  ətrafında  yaşamışdır.  V.V.Bartoldun  yazdığına 
görə az xalqı Sayan dağları ilə Altayın arasında yaşamışdır. Az 


144

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   137   138   139   140   141   142   143   144   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin