D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə140/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   290
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
Bu  hidronimin  tərkibindəki  anı  komponentinin  apelyativi 
qədim  türk  dilində  «ov  heyvanı,  maral»  mənasını  bildirmişdir 
(56, s.152). Ola bilsin ki, Anı çayının sahilində ov heyvanı çox 
olduğu üçün hidronim belə adlanmışdır.
Hidronimin tərkibindəki sub komponenti də türk mənşəlidir. 
Sub  sözü  orta  əsr  abidələrində  suv,  geniş  türk  coğrafiyasının 
hazırkı bəzi bölgələrində su, bəzi bölgələrində isə suq şəklində 
işlənməkdədir.  Məs.: Arqısuq  (Krasnoyarsk  diyarı),  Karasuq  – 
Altay və Tuvada (5, s. 206).
Bu  leksem  abidələrin  dilində  toponimlərin  tərkibində  də 
nəzərə  çarpır.  Məs.:  yer-sub  birləşməsi  qədim  dövrdə  «torpaq 
ölkə» (Y.45) mənasını bildirir.
Balıklı. Bu hidronim abidələrin dilində çox az işlənmişdir: 
Anta yana tüşip Orkun, Balıklığ beltirinte el örginin anta örgin 
itirdim. «Orada yenə düşərgə salıb Orxon çayı ilə Balıklı çayının 
qovşağında kağanlıq otağını qurdurdum» (ŞU 34). Bu hidronimin 
apelyativi «balıq çox olan çay» mənasını ifadə edir.
Yılın  kol.  Bu  hidronim  Selenqa  çayının  şimal-qərbində 
yerləşən  bir  çayın  adını  bildirir.  Bunu  aşağıdakı  mətndən  də 
bilmək olur: Seleŋə kidin Yılun kol sıŋar Şıp başıŋa tegi çerig 
itdim. «Selenqa çaynıın şimal-qərbi Yılun cənubu istiqamətində 
Şıp başınadək qoşun çəkdim» (ŞU şərq 15). Hidronimin I kom-
ponenti olan yılun lekseminin apelyativi, ola bilsin ki, «ilan»dır. 
Yılun sözü qədim türk dilində yılan lekseminin fonetik variantı 
kimi işlənmişdir. Bu çayın yatağı, məcrası ilan kimi əyri-üyrü ol-
duğundan bu cür adlanmışdır. Hidronimin II komponenti olan kol 
leksemi isə müasir dilimizdəki «əl, qol» mənasındakı qol sözü ilə 
əlaqəlidir. Burada su mənbəyinin qolu mənasını bildirmişdir. Kol 
sözü müasir türk dillərində də «qol» və «vadi, yarğan, çökəklik, 
çay» mənalarını ifadə etməkdədir.
Toğla.  Bu  hidronimə  Tonyukukun  şərəfinə  yazılmış 


143

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin