D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya



Yüklə 2,22 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə148/290
tarix02.01.2022
ölçüsü2,22 Mb.
#2369
1   ...   144   145   146   147   148   149   150   151   ...   290
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
qalada yerləşən türklərə çigil adı verilmiş, daha sonra bu ad hər 
yerə yayılmışdır.
M.Kaşğarlı  qeyd  edir  ki,  oğuzlar  çigillərin  qonşusu  olmuş, 
onlarla  çox  vaxt  düşmən  münasibətdə  olmuşlar.  Onlar  yanlış 
olaraq  çigil  kimi  geyinən,  eyni  adət-ənənəyə  sahib  olan  boyla-
rı  da  çigil  adlandırmışlar  (44,  s.393-394).  Nuh  əfsanəsinə  görə 
Yasəfin oğlu Türkün övladlarından birinin adı Çigildir. «Kutadqu 
biliq»də bu söz məcazi mənada işlənərək, «alçaqkönüllü, nəcib» 
mənasını ifadə etmişdir. Türk tədqiqatçısı H.N.Orkun çigil etno-
nimini çik-il komponentlərindən ibarət olduğu fikrini irəli sürür. 
M.Kaşğarlı  tuxsi  boyunun  çigillərlə  bir  bölgədə  yaşadığını,  bu 
səbəbdən onların bəzən toxsı – çigil adlandığını yazır (44, s.423). 
Bəllidir ki, etnonimlər antroponim və toponimlərin yaranmasında 
əsas mənbələrdən biridir. Orxon-Yenisey abidələrində çigil etno-
niminin  iştirakı  ilə  yaranan  antroponim  də  diqqəti  çəkir.  Məs.; 
Çigil tutuk (MÇ 35).
XII  əsrdən  sonra  tarixi  mənbələrdə  bu  etnonimin  adı-
na  rast  gəlinmir.  Çox  güman  ki,  çigillər  türklərin  yaşadığı 
müxtəlif  bölgələrə  yayılmışlar.  Belə  ki,  Anadoluda  beş  topo-
nimin  tərkibində  çigil  etnoniminin  izlərinə  rast  gəlmək  olur. 
Azərbaycanda da bu etnonimin adını yaşadan Çigil çayı və Çigil 
adası vardır. Bu toponimləri qeydə alan tədqiqatçılar da onların 
çigil türk tayfasının adı ilə bağlı olduğunu göstərir və qeyd edirlər 
ki, türkmən oğuzları Amudəryadan Çinə qədərki ərazidə yaşayan 
şərq türklərini çigillər adlandırırdılar (1, s. 138). Çigil toponimi 
Əfqanıstan coğrafiyasında da mövcuddur (53, s. 112).
A.N.Kononova  görə  cigil,  eləcə  də  izgil  etnonimlərinin 
tərkibindəki –gil morfemi cəm şəkilçisidir (35, s. 154; 36, s. 25). 
M.D.Novruzovda da bu fikrə rast gəlirik (50, 57-60).
Çi – ki sözünün isə tarixən türk dillərində «insan» anlamında 
olması bir çox türkoloqlar tərəfindən göstərilmişdir. Bir məsələni 


151

Yüklə 2,22 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   144   145   146   147   148   149   150   151   ...   290




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin