DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI qalada yerləşən türklərə çigil adı verilmiş, daha sonra bu ad hər
yerə yayılmışdır.
M.Kaşğarlı qeyd edir ki, oğuzlar çigillərin qonşusu olmuş,
onlarla çox vaxt düşmən münasibətdə olmuşlar. Onlar yanlış
olaraq çigil kimi geyinən, eyni adət-ənənəyə sahib olan boyla-
rı da çigil adlandırmışlar (44, s.393-394). Nuh əfsanəsinə görə
Yasəfin oğlu Türkün övladlarından birinin adı Çigildir. «Kutadqu
biliq»də bu söz məcazi mənada işlənərək, «alçaqkönüllü, nəcib»
mənasını ifadə etmişdir. Türk tədqiqatçısı H.N.Orkun çigil etno-
nimini çik-il komponentlərindən ibarət olduğu fikrini irəli sürür.
M.Kaşğarlı tuxsi boyunun çigillərlə bir bölgədə yaşadığını, bu
səbəbdən onların bəzən toxsı – çigil adlandığını yazır (44, s.423).
Bəllidir ki, etnonimlər antroponim və toponimlərin yaranmasında
əsas mənbələrdən biridir. Orxon-Yenisey abidələrində çigil etno-
niminin iştirakı ilə yaranan antroponim də diqqəti çəkir. Məs.;
Çigil tutuk (MÇ 35).
XII əsrdən sonra tarixi mənbələrdə bu etnonimin adı-
na rast gəlinmir. Çox güman ki, çigillər türklərin yaşadığı
müxtəlif bölgələrə yayılmışlar. Belə ki, Anadoluda beş topo-
nimin tərkibində çigil etnoniminin izlərinə rast gəlmək olur.
Azərbaycanda da bu etnonimin adını yaşadan Çigil çayı və Çigil
adası vardır. Bu toponimləri qeydə alan tədqiqatçılar da onların
çigil türk tayfasının adı ilə bağlı olduğunu göstərir və qeyd edirlər
ki, türkmən oğuzları Amudəryadan Çinə qədərki ərazidə yaşayan
şərq türklərini çigillər adlandırırdılar (1, s. 138). Çigil toponimi
Əfqanıstan coğrafiyasında da mövcuddur (53, s. 112).
A.N.Kononova görə cigil, eləcə də izgil etnonimlərinin
tərkibindəki –gil morfemi cəm şəkilçisidir (35, s. 154; 36, s. 25).
M.D.Novruzovda da bu fikrə rast gəlirik (50, 57-60).
Çi – ki sözünün isə tarixən türk dillərində «insan» anlamında
olması bir çox türkoloqlar tərəfindən göstərilmişdir. Bir məsələni