DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI da «xalqın şad günündə uca dağ başında bir tonqal, ağır gündə
iki tonqal qalayın» deyə həmrəyliyə, birliyə çağırış ideyası ilə
həmahəng səslənir.
Xalqa bağlı olmaq həm də başqalarının qayğısına qalmaq,
onlara dayaq olmaq, yaşamaq və maddi nemətlər əldə etmək,
şər qüvvələrə qarşı mübarizə aparmaq üçün kollektivin birgə
qüvvəsindən istifadə etmək qədim türklərin ən nəcib əxlaqi
keyfiyyətləri kimi təqdir edildiyi kimi tayfalararası çəkişmələr,
elin birliyini pozmağa çalışan mənfur qüvvələr pislənmişdir.
«Ondan sonra biliksiz xaqan, pis xaqan taxta oturmuş, onun
bəyləri hiyləgər olduğu üçün, kiçik qardaşla böyük qardaşları
savaşdırdığı üçün, xalqı bir-birinin üstünə qaldırdığı üçün türk
xalqı yaratdığı elmi dağıtmışdır» (s.78-79). Deməli, Gül-Tikin
xaqanın illər boyu yaratdığı möhkəm birliyə əsaslanan ulu xaqan-
lıq, namərdlik, hiyləgərlik kimi mənfi əxlaqi sifətləri öz şəxsində
təcəssüm etdirən zülmkar bir xaqanın əliylə məhv edildi.
Abidədə Gül-tigin atasına və qardaşlarına hörmət və sədaqətlə
hətta uzaq ölkələrdə belə tanınan, lütfkar, xeyirxah, dostluğu hər
şeydən üstün tutan, öz məziyyətləri ilə sələfləri və xələflərindən
seçilən nəcib bir xaqan kimi təsvir olunur. Gül-tigin abidəsində
ata-oğul, qardaş-qardaş münasibətlərində nəzərə çarpan və doğ-
malıq hissindən yaranan böyük sevgi duyğusu, müştərək uğurla-
rın qorunub saxlanılmasına çox ehtiyatla yanaşmaq xaqanın ən
mühüm mənəvi keyfiyyətləri kimi diqqəti cəlb edir.
Digər bir daş kitabədə Bilgə xaqan abidəsində təsvir edilən
xaqan mərdliyi, cəsarəti, igidliyi ilə seçilir. «Bilgə xaqan
qəhrəmanlığı, əzmkarlığı və zəkası ilə bütün hökumətlərə haqq və
həqiqət nümunəsi oldu» (s. 172). Bütün həyatını hərbi yürüşlərdə
keçirən Bilgə xaqan ömrünün 17 ilini vuruşlarda keçirərək
ölkəsinin qüdrətini yüksəklərə qaldırmışdır. «Mən xalqımı şərqdə
gündoğana, qərbdə günbatana, cənubda Tabğaca, şimalda gecə