Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya ən çox «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanlarının mətninə yaxın oldu-
ğunu qeyd edirlər.
1993-cü ilin noyabrın 25-də Azərbaycan Respublikası prezi-
denti Orxon-Yenisey abidələrinin ilk oxunuşunun 100 illik yu-
bileyinin keçirilməsi ilə əlaqədar sərəncam imzalamışdır və bu
yubiley ölkəmizdə böyük təntənə ilə qeyd edilmişdir.
Yaranma tarixi çox uzaq əsrlərin yaddaşından xəbər verən bu
daşlaşmış yazılarda qədim türklərin məişəti, əxlaqi-mənəvi ideal-
ları, arzu və istəkləri, öz-özlərinə, ailəyə, başqalarına münasibəti,
torpaq uğrunda, vətən uğrunda yağılara qarşı birgə mübarizəsi
əks olunmuşdur. Bu yazılı mətnlərdə şər, fəzilət və qəbahət kimi
cəhətlər pislənir, birliyə çağırış, igidlik, mərdlik kimi mənəvi
keyfiyyətlər isə təbliğ olunur.
Köçəri həyat tərzi keçirən qədim türk tayfalarını birləşdirən
xaqanlıqların zaman-zaman, vuruşlara məruz qalması ilk növbədə
xalqın birləşməsi, təşkilatlanmasına təkan vermişdir.
Türk şahzadəsi- İltəriş xaqanın oğlu Bilgə xaqanın kiçik qar-
daşı Gül-tiginin şərəfinə qoyulmuş abidədə həmrəyliyə, birliyə,
çağırış xalqın qüvvətlənməsi üçün əsas amil kimi dəyərləndirilir:
«Türk xalqı yox olmasın deyə, xalq olsun deyə atam xaqan on
yeddi igidlə sərhəddi açmış, bu xəbəri eşidib şəhərdəkilər dağa
qalxmış, dağdakılar enmiş, toplaşıb yetmiş igid olmuş, tanrı güc
verdiyi üçün atam xaqan şərqə, qərbə qoşun toplamış, yüksəlmiş,
hamısı yeddi yüz igid olmuş, elsizləşmiş, xaqansızlaşmış xalqı
əcdadlarımızın qanununca təşkil etmiş, öyrətmişdir».
Gül-tigin abidəsində yoxsul xalqı varlı, ac xalqı tox etməklə
onları birləşdirmək, güclü və qüdrətli etmək birlik vasitəsilə çox
şeyə nail olmağın mümkünlüyü vurğulanmış «Yoxsul, kasıb xalqı
bütünlüklə topladım, yoxsul xalqı varlı etdim, ac xalqı tox etdim.
Türk bəyləri, xalqı eşidin» (s.38).
Bu mətnlərdəki fikirlər «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanların-