Roza Qələndərova,
magistr
XIX ƏSRİN II YARISINDA QƏRBİ AZƏRBAYCAN
PEDAQOJİ FİKRİNİN GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏLƏRİ
282
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
baycan maarifpərvərləri təbii ki, bu məsələlərin həlli yolları-
nı da düşünürdülər. Onlar xalqı maarifləndirməyin qabaqcıl
vasitəsi olan dil, mədəniyyət, ideologiya, din və s. keyfıyyətləri
özündə ehtiva edən milli tərbiyə amillərinin tətbiqi və yayılma-
sı yolunda da əzmkarlıq nümayiş etdirirdilər.
Bu dövrdə Azərbaycanın əzəli bölgələrindən biri olan
İrəvan vilayəti və onun paytaxtı İrəvan şəhərində, eləcə də ətraf
bölgələrdə - Vedibasarda, Uluxanlıda qabaqcıl ictimai pedaqoji
fikir xeyli irəliləmiş, milli tərəqqi ideyaları təşəkkül tapmış, xal-
qın demokratik maariflənməsi yolunun başlıca meyarları olan
xəlqilik, demokratizm, humanizm, ümumbəşərilik, dünyəvilik,
ana dili uğrunda mübarizə səyi artmış, milli mücadilə əzmi öz
fəal dairəsini daha da genişləndirmişdir.
Irəvan maarifpərvərlərinin milli tərəqqi ideyalarına istinad
etməyin ən yüksək nümunəsi, əlbəttə, təlim-tərbiyə prosesində,
məktəb həyatında daha çox cərəyan edir.
Burada fəaliyyət göstərərək İrəvan pedaqoji fikir tarixi-
ni zənginləşdirən Mirzə Ələkbər Elxanov 1828-ci ildə İrəvan
şəhəri yaxınlığındakı Uluxanlı kəndində anadan olmuş, İrəvan
şəhərində baş məscid nəzdindəki ruhani məktəbini bitirib,
sonralar rus dilini öyrənmiş, 1856-cı ildə Tiflis gimnaziyasın-
da imtahan verərək Azərbaycan dili müəllimi adını almışdır.
M.Ə.El¬xanov XIX əsrin ortalarında Tiflisdə (Azərbaycanda və
Ermənistanda gimnaziya olmadığından və Tiflis Zaqafqaziyanın
inzibati mərkəzi olduğundan o, bu hüquqa malik idi) imtahan
yolu ilə rəsmi müəllimlik hüququ alan ilk azərbaycanlılardandır.
M.Ə.Elxanov 1856-cı ildən ömrünün sonunadək (30
ilə qədər) İrəvandakı dövlət məktəblərində (əvvəlcə qəza
məktəbində, sonra progimnaziya və gimnaziyada) Azərbaycan
dilindən dərs demişdir (vəfatından sonra onun yerinə gələcəyin
görkəmli pedaqoqu və maarifçisi Firudinbəy Köçərli təyin edil-
mişdir).
|