DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI bəy Nərimanbəyovdur. O, İrəvan Müəllimlər Seminariya-
sını bitirdikdən sonra 1898-ci ildə İrəvanda məktəb açdır-
mışdır ki, o uzun illər Haşım bəyin məktəbi ilə tanınmışdır.
Ədəbiyyatşünas-alim Kövər xanım Tarıverdiyeva da Haşım
bəyin məktəbində oxuduğunu fəxrlə deyərdi. Axtarışlar təsdiq
edir ki, Haşım bəy Nərimanbəyov təkcə yaratdığı məktəbdə
müdirlik etmək və yaxud dərs deməklə kifayətlənməmiş, o
eyni zamanda Ripsime gimnaziyasında da Azərbaycan dili
müəllimi kimi fəaliyyət göstərmişdir. Onun oğlu Nəriman bəy
Nərimanbəyov İrəvan gimnaziyasını bitirmiş, bir sıra məsul
vəzifələrdə çalışmışdır. Ümumiyyətlə, İrəvanda maarifin inki-
şafında Haşım bəyin özünəməxsus xidməti olmuşdur.
Digər maariçi ziyalı İbadulla bəy Muğanlinskinin adı-
na ilk dəfə hələ neçə il əvvəl görkəmli ədəbiyyatşünas-alim
Əziz Şərifin “Keçmiş günlərdən” adlı əsərində təsadüf edil-
mişdir. O yazır: “O zaman azərbaycanlı uşaqları gimnaziyaya
hazırlaşdır-maq üçün İrəvanda iki pansionat var idi. Bunların
birini müəllim Cəfər bəy Cəfərbəyov açmışdı. O birini də İba-
dulla bəy Muğanlinski ilə Cabbar bəy Məmmədov. Atam ikin-
ci pansionu daha müvafiq bilib məni ora aparmışdı.
Həmin pansion İrəvanda Daşlı küçəsinin sonunda, İran
konsulu Bədəlbəyovun yaşadığı evlə yanaşı, ikimərtəbəli evdə
yerləşirdi. Evin geniş həyəti, enli boyaboy balkonu vardı. Bu
ev, onun həyəti, bu həyəti konsulun həyətindən ayıran daş di-
var bu gün də sanki gözümün qabağındadır”.
Qeyd etmək lazımdır ki, pansionatı əslində İ.B.Muğanlinski
açdırmışdı və seminariyadakı dostu Cabbar Məmmədov sonra
orada müəllimlik fəaliyyətinə başlamışdı.
İ.B.Muğanlinskinin xarakterindən danışan Əziz Şərif qeyd
edir ki, Cabbar bəy bir o qədər gülərüz mehriban idisə, İbadul-
la bəy bir o qədər əsəbi və hövsələsiz idi, mən də, o biri uşaqlar
da ondan qorxardıq.