İKİ DOST, İKİ DÜŞMƏN
Avqustun isti günlərindən biri idi. Mədənçilərin istirahət evində nahardan sonra
xəstələrin bir taqımı bağçada kölgəli ağacların altında oturub söhbət edirdilər.
Bunlardan Rəhman adlı bir işçi Vətəndaş müharibəsində zühur etmiş bir vəqəni
yoldaşlarına nağıl edirdi. Onlar da oturub artıq diqqətlə onu dinləyirdilər. Bu
dəmdə istirahət evinin həkimi əlində qəzet, odasından çıxıb bağçaya gəldi. Onu
gördükdə Rəhman səsini kəsdi.
- Yoldaşldar, nə üçün istirahət evinin qanununu pozursunuz?
Taxtınızda uzanıb rahat olmalısınız - deyə həkim onları məzəmmət etdi.
Qoca işçi Salman dedi:
- Yoldaş Fəxrəddin, biz sükutu pozmayırıq, yuxumuz da gəlməyir.
Yoldaş Rəhman Vətəndaş müharibəsindən qayət maraqlı şeylər söyləyir, rica
edirik ona mane olmayasınız.
Həkim izin verdi. Özü də skamyada oturub qəzet oxumağa məşğul oldu.
Rəhman nağıl etməyə başladı. Söylədiyi, doğrudan da, maraqlı şey idi. Hətta
Fəxrəddinin də fikrini cəlb etmişdi. O, qəzet oxumağı buraxıb dinləyirdi. Rəhman
nağılı bitirdi. Araya bəhs düşdü. Cavan işçi Niyazi dedi:
- Yəqin oğlu atasını öldürdükdə kim olduğunu bilməmiş.
Qoca Salman dedi:
- Burada təəccüblü bir şey yoxdur. Vətəndaş müharibasində belə ittifaqlar çox
olmuşdur. Ata oğlu, oğul atanı, qardaş qardaşı öldürmüşlər.
- Niyazi bu ildən firqəyə namizəd yazılmışdır, onda kommunizm qayəsi hələ
möhkəmləşməmişdir, onun üçün də şübhə edir.
- Yoldaş Mərdanın bu sözünə mən de şərikəm, - deyə Fəxrəddin təsdiq etdi.
- Vətəndaş müharibəsi qeyri müharibələrə bənzəməz. Bu sinif müharibəsi,
məfkurə mübarizəsidir. Burada ata, oğul, qardaş, hərgah başqa-başqa məsləklərə
mənsub isələr, adi bir düşməndirlər.
- Kommunizmi dərin düşünsəniz, onun qayəsini yaxşı anlasanız ata, ana,
qohum, dost, aşina hissi sizə qalib gəlməz. İndi izniniz ilə mən də başıma gələn bir
vəqəni söyləyim...
- Söyləyin, - deyə rica etdilər.
Milli Kitabxana
314
İşçilər onun əski bir kommunist olduğunu bilirdilər. Həkim qutusunu çıxarıb
papirosunu yandırdı, çəkdi. Sonra hekayəyə şüru edərək dedi:
- Söylədiyim aydın olmaq üçün bir keçmişə əl atmalıyam. Mən kəndli
övladıyam. Kəndlinin əlində bir parça əkin yeri olar, onu becərib məhsulu ilə öz
coluq-çocuqlarını aclıqdan saxlar. Mənim atam Səfərəlinin elə bir parça yeri də
olmamış. Həsənqulu ağaya rəncbərlik edərək min məşəqqət ilə öz ailəsinə çörək
qazana bilmiş.
Həsənqulu ağa tündməcaz bir mülkədar idi. Atam ondan artıq əziyyət çəkərdi.
Anam da ağalıqda qaravaş idi. Binəva göz yaşından başqa, xanımlardan bir
hədiyyə almazdı. Mənim də vəzifəm ağalıq qapısında kötək yemək idi. O vaxt
mənim doqquz yasım var idi. Bir ittifaq mənim bu döyüş-söyüşümün qabağını
almağa səbəb oldu. Həsənqulu ağanın övladı yox idi. On yaşında qardaşı oğlu
Şahbaz bəy onun vahid varisi idi.
Bu uşaq atasız, anasız bir yetim idi. Şəhərdə leyli məktəbdə tərbiyə alırdı. Nağıl
etdiyim il yay tətili münasibətilə Şahbaz, əmisigilə gəldi. Nökərlər, qaravaslar
onun başına fırlanırdılar. Nə etsinlər? Gələcək səadətləri onun əlində idi. Şahbaz
özü həlim bir çocuq idi, lakin yeri gəldikdə hökmran bir sinif üzvü olduğunu
büruzə verirdi. Birinci qədəmdən biz dostlaşdıq, birlikdə oynardıq, birlikdə
gəzərdik. Şahbazın qorxusundan heç kəs məni incidə bilməzdi. Onun bu böyük
yaxşılığını mən heç bir vaxt unutmaram. Şahbaz həmin yay mənə rusca əlifbanı
öyrətdi. Bu isə gələcək səadətimə səbəb oldu. Amma Həsənqulu ağanın xilafi-rəyi
idi. Yalnız Şahbazın xatirəsi üçün bir söz deməyirdi. Bir ittifaq mənim
məhəbbətimi Şahbaza daha da artırdı. Bir gün çayda çimərkən dərin yerə düşüb
boğulurdum. Şahbaz özünü atıb məni çıxartdı. Onun özü yaxşı üzmək bilməyirdi.
Bu isə tutduğu əməlini bir qədər də qiymətləndirirdi.
Yay bitdi, Şahbaz oxumağa getdi. Bizim üçün yenə məşəqqət günləri başlandı.
Atam buna səbir etməyib şəhərə köçdü. Bir müddət işsiz qaldı. Axırda neft
zavodunda fəhlə oldu. Gərək Salman əminin yadına gələ.
- Bəli, bəli, yaxşı yadımdadır, - deyə Salman təsdiq etdi.
- Türkdə bir məsəl var, deyərlər: "Yağışdan çıxdım, yağmura düşdüm". Biz də
Həsənqulu ağanın zülmündən xilas olduq, zavod sahibi Hacı Səlimin çəngəsinə
düşdük. Axırda atamın sol qolunu maşın kəsib atdı, azarxanaya düşdü. Atam nə
qədər azarxanada idi, Hacı Səlim
|