lotubeçə deyilirdi.
Rejissor anlamının oynanılan tamaşaların xarakterinə və məkan-bölgənin ləhcə deyiminə
uyğun adları da olub. Bunlardan daha geniş miqyasda işlənəni, dilağızda daha çox dolaşanı,
mahiyyətcə daha dərini, mənaca daha tutumlusu aşağıdakılardır.
Aynaz. Göstərmə xarakterinə görə ayna (güzgü) sözü ilə bağlıdır. Azərbaycanın şimal-qərb
şəhər və kəndlərində tamaşalara rəhbərlik edənlər bu adla çağırılıblar. Onlar həm də əsas oyunçular
sayılıblar.
Qızılqaz. Dilimizdə öndəri seçmək, onun böyüklüyünü mübaliğə ilə nəzərə çatdırmaq,
deyimin təsir gücünü məcazi mənada artırmaq üçün işlənən ifadədır. Meydan teatrı estetikasında
oyun-tamaşanı hasilə gətirib tamaşaçılara təqdim edən başçıdır. Qızılqaz söz-deyimi daha çox
məmləkətimizin qərb bölgələri üçün xarakterikdir.
Yarənbaz. Fars mənşəli "yar" (dost, aşna, yardımçı...) və "ənbaz" (ortaq, şərik) sözlərinin
birləşməsindən yaranıb. Cənubi Azərbaycanın Təbriz, Ərdəbil, Qəzvin, Makul, Xoy, Urmu
mahallarında daha çox işlənib. "Həmsənət", "yöndaş" (tərəf-müqabil) mənalarını da ifadə edib.
Lakin ilk növbədə müxtəlif xarakterli və müxtəlif məzmun-formalı oyunlara başçılıq edənlərin
çağırıldıqları addır.
Yürən. Meydanlarda, karvansaraylarda, bazar içində məzhəkəli oyun çıxaranların
öncüllərinə y ü r ə n deyilib. Mənşəcə kökü daha qədim zamanlara gedib çıxır.
Kəhya. Həm idarə edən, həm də saman (farsca kah sözündəndir) anlamlarını daşıyır. Bəzən
yağışdan sonraki palçiqlı meydançalarda tamaşaların rahat oynanılması üçün yerə saman tökürdülər.
İdarə edən ifadəsi isə funksiya baxımından həmin flkri ehtiva edir.
Kosabaşı. Bu deyim, əsasən, kosanın qəhrəman olduğu xalq tamaşalarına aiddir. Tamaşanı
hazırlayan şəxs el ağzında və oyunçular arasında kosabaşı çağırılıblar.
Lotubaşı. Oyunçuları lotu adlandırılan məzhəkə, məsxərə, şəbədə və qaravəllilərin əsas
ifaçısına və həmin oyunları hazırlayıb ərsəyə gətirənlərə deyilib. Lotubaşı tamaşa boyu hər şeyə,
yəni bədii və texniki gedişata tam nəzarət edib.
Xəlfə. Ərəbcə bu sözün mənalarından biri məclisə başçılıq edəndir. Xalq içində həm lotubaşı
anlamı var, həm də toy şənliklərində teatral çalarlı oyunların təşkilatçısına deyilib.
Dostları ilə paylaş: |