TƏBRİZ TEATRI
İyirminci əsrin ilk illərindən başlayaraq əsasən Bakıdan və az da olsa Tiflisdən İranın
müxtəlif şəhərlərinə teatr dəstələri qastrola gəliblər. Bakıdan Sidqi Ruhulla, Mirzağa Əliyev, Cəlil
Bağdadbəyov, Abbasmirzə Şərifzadə, Tiflisdən Mirzəli Abbasov, Məmmədtağı Əsgərov, İbrahim
İsfahanlı, Mirzəxan Quliyev, Mustafa Mərdanov, Əşrəf Yüzbaşov müəyyən dəstələrlə, ayrı-ayrı
illərdə dəfələrlə Tehranda (əsasən Həsənabad məhəlləsində, şah sarayında), Təbrizdə (Rus klubunda,
Cəmiyyətixeyriyyə zalında, Cədidül-ehdas xeyriyyə binasında, vəlihəd sarayında), Rəştdə (Xacə
Avadis teatrında, Füqarə ocağında, Sinemayi Xurşid binasında), Ənzəlidə (Əmdiyə teatrında),
Qəzvində, Xoyda, Makulda, Urmuda (Urmiyada), Culfada, Ərdəbildə, Salmasda, Ənzəlidə yerli
həvəskarları da cəlb etməklə Azərbaycan dilində tamaşalar oynayıblar.
Bu binaların içərisində 1927-ci ildə tikilmiş və 700 nəfər tamaşaçı tutan "Şiri Xurşid" ("Şire
Xorşid") ən böyüyü idi. Binanın parteri, iki yarusu, amfiteatrı, iyirmi lojası vardı, səhnənin dərinliyi
on üç metr, eni on metr idi.
Təbriz şəhərində teatr həvəskarlarının oynadıqları ilk tamaşa 1908-ci ildə göstərilib. Mehdi
xan Şəfizadə və Həsən Çörəkçi, doktor Rəhim xan, Ələkbər Bəradərən, Ələsgər xan və Ələkbər xan
başda olmaqla on iki nəfər "Xəyanət" adlı tamaşa hazırlayıblar. Bu, Təbriz teatrının təşəkkül tarixi
sayılır.
1909-cu ildə Sidqi Ruhulla Təbrizə qastrola gəlib. Onun yerli ziyalılarla birlikdə hazırlayıb
tamaşaçılara təqdim etdiyi ilk tamaşa Hüseynqulu Sarabskinin "Cəhalət" əsəri olub. Tamaşa fransız
katoliklərinin klubunda göstərilib. İkinci tamaşa Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Dağılan tifaq"
faciəsi olub və "Bağ-meşə qapısı" adlanan məhəllədə yan-yana sıralanmış dükanların üstündəki
böyük otaqda oynanılıb. Həmin səfərdə Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Bəxtsiz cavan", Jan Batist
Molyerin "Zorən təbib" əsərləri də göstərilib. Bundan sonra Təbrizdə yerli ziyalılar teatr sənətinə
daha böyük maraq göstəriblər.
1910-1919-cu illər arasında ayrı-ayrı sənətkarlar tərəfindən İrana təşkil olunan qastrollar
zamanı daha çox Mirzə Fətəli Axundzadənin, Nəcəf bəy Vəzirovun, Əbdürrəhim bəy
Haqverdiyevin, Nəriman Nərimanovun faciə və komediyaları, Sultanməcid Qənizadənin,
Mirmahmud Kazımovskinin, Hüseynqulu Sarabskinin kiçikhəcmli ibrətamiz məzhəkələri, Üzeyir
bəy Hacıbəyovun, Zülfüqar bəy Hacıbəyovun opera və operettaları, osmanlı yazıçıları Şəmsəddin
Saminin, Əbdülhəq Hamidin qəhrəmanlıq mövzusundakı pyesləri, təbdil edilmiş vodevillər
oynanılıb.
İrana tez-tez qastrola gələn Sidqi Ruhulla 1916-cı ildə Təbrizə səfəri zamanı aktyorluqla
qazandığı pula şəhərdə teatr tamaşaları göstərilməsi üçün "Xeyriyyə" binası tikdirib.
Belə qastrolların sayəsində İranda azərbaycanlılar arasında teatr sənətinə maraq get-gedə
artıb. Tədricən azərbaycanlıların yaşadıqları böyük şəhərlərdə teatr dəstələri yaranıb. Həvəskar
aktyorlardan Mehdixan Şərifzadə, Şeyx Həsən Çörəkci, doktor Rəhimxan, Ələsgər xan, Ələkbər
Bəradərən, Məhəmməd Vahabzadə, İftixar, İsmayıl Vahabzadə, Səid Müvəyyidzadə, Xəlil Bəradəri,
Hacı xan Çələbi, Hilal Nasiri, İsmayıl Piran, Cabbar Bağçaban, Cəfər Ədib, İsmayıl Muzduri,
Hüseyn Ərəboğlu, Abbasəli Əsədi, Əhməd Vəkili göstərilən tamaşalarda daha uğurla çıxışlar
ediblər. Teatr tamaşalarının göstərilməsində Mehdixan Şərifzadə aktyor və rejissor kimi böyük
fədakarlıq göstərib, öz evində məşqlər aparıb.
Təbrizdə daha səmərəli fəaliyyət göstərmiş əsas teatr truppaları aşağıdakılardır.
Dostları ilə paylaş: |