Rejissorlar: Aleksandr İvanov, Abbasmirzə Şərifzadə və Sidqi Ruhulla (növbəti rejissor).
Rəssam: Əzim Əzimzadə.
Aktrisalar: Qəmər Topuriya, Yeva Olenskaya, Aleksandra (Şura) Olenskaya, Nataliya
Lizma, Məxfurə Yerimakova, Panfiliyia Tanailidi, Leyla xanım.
Aktyorlar: Həsən Səbri Abdullazadə, Məhəmmədtağı Bağırov, Ələkbər Hüseynzadə, Xəlil
Hüseynov, Hüseynağa Hacıbababəyov, Ağasadıq Gəraybəyli, Rza Darablı, Bağır Cabbarzadə, Əli
İslam Dadaşov, Möhsün Sənani (Cəfərov), Q.Mahmudov, Mirabdulla Miriyev (Mirinski), Yunis
Nərimanov, Hüseynqulu Sarabski, Sidqi Ruhulia, Mir Paşa Sadıqov, Hacıbaba Şərifzadə,
Abbasmirzə Şərifzadə.
Göründüyü kimi, Mirzağa Əliyevin, Hacıağa Abbasovun, Əbülhəsən Anaplının, Murad
Muradovun və bir sıra digər tanınmış aktyorların adları siyahıda yoxdur. Onlar Dövlət teatrının
tamaşalarında oynasalar da, hələ ki, müstəqil fəaliyyətindən qalmayan "Müdiriyyət"in dəstəsində
çalışırdılar. Baş rejissor gah Şərifzadə, gah da Aleksandr İvanov olublar.
Rəsmi açılışına kimi kollektiv 1919-cu ildə S.Lanskoyun "Qəzavat" (4 yanvar. Rejissor
Hüseyn Ərəblinski), Təhsin Nahidin "Hicranlar" (6 yanvar. Rejissor Abbasmirzə Şərifzadə), Mehdi
bəy Hacınskinin "Sultan Əbdülhəmidin xəli" (6 yanvar. Rejissor Rza Darablı), İsa bəy Aşurbəylinin
"Azərbay və Can" (16 yanvar. Rejissor Aleksandr İvanov), "Cəhənnəm" (23 sentyabr. Rejissor
Hacıbaba Şərifzadə), Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Pəri Cadu" (17 yanvar. Rejissor Abbasmirzə
Şərifzadə), "Ağa Məhəmməd şah Qacar" (14 fevral. Rejissor Abbasmirzə Şərifzadə), Mirzə Rza
Vaizzadənin "Səyavuş" (4 mart. Rejissor İsmayıl Hidayətzadə), Cəfər Cabbarlının "Ədirnə fəthi" (25
aprel. Rejissor Abbasmirzə Şərifzadə), "Bakı müharibəsi" (17 sentyabr. Rejissor Abbasınirzə
Şərifzadə), Nəriman Nərimanovun "Nadir şah" (16 may. Rejissor Abbasmirzə Şərifzadə), Cəfər
Bünyadzadənin "Üç yoldaş" (6 iyun. Rejissor Rza Darablı), Namiq Kamalın "Vətən" (23 iyun), Cəlil
Məmmədquluzadənin "Ölülər" (4 avqust. Rejissor Mirzağa Əliyev), Nəcəf bəy Vəzirovun
"Müsibəti-Fəxrəddin" (20 avqust. Rejissor Hüseynqulu Sarabski), Mirzəbala Məmmədzadənin
"Bakı uğrunda müharibə" ("Bakı uğrunda müharibə və yaxud Nuru paşanın igidliyi" (16 sentyabr.
Rejissor Abbasmirzə Şərifzadə) əsərlərinin tamaşalarını, eyni zamanda operalar və operettalar
oynayıb.
Teatrın rəsmi açılışı oktyabrın 24-də olub və bu mədəniyyət hadisəsi dörd gün bayram edilib.
Dalbadal "Azərbay və Can", Şəmsəddin Saminin "Dəmirçi Gavə" (rejissor Sidqi Ruhulla), "Bakı
müharibəsi" və "Bakı uğrunda müharibə" tamaşaları göstərilib. Rəsmi açılışda başda dövlət başçısı
Nəsib bəy Nəsibbəyov olmaqla, bütün hökumət üzvləri iştirak ediblər.
İlin sonuna kimi teatr Hüseyn Bədrəddin və Məhəmməd Rüfətin "Əmir Əbül Üla" (31
oktyabr. Rejissor Aleksandr İvanov), Mehdi bəy Hacınskinin "Yezid ibn Müaviyyə" (4 noyabr.
Rejissor Aleksandr İvanov), Cəfər Cabbarlının "Yulduz, yaxud Trablis müharibəsi" (11 noyabr.
Rejissor Aleksandr İvanov), Jan Batist Molyerin "Zorən təbib" (6 dekabr. Rejissor Aleksandr
İvanov), Vilyam Şekspirin "Otello" (12 dekabr. Rejissor Aleksandr İvanov), İsmayıl
Rüstəmbəyovun "Dövlə-tibisəmər" (19 dekabr. Rejissor Sidqi Ruhulla), gündüz və axşam Nəriman
Nərimanovun "Şamdan bəy" və Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər" (26 dekabr. Rejissor
Abbasmirzə Şərifzadə) komediya və dramlarını, Üzeyir bəy və Zülfüqar bəy Hacıbəyovların musiqi
əsərlərini oynayıb.
Teatr kiçik məzhəkələr və vodevillər də oynayır, repertuar tərtibində bəzən primitivliyə yol
verirdi. Hələ tam və sabit repertuar qurulmamışdı. Təzə əsərləri tamaşaya hazırlamağa sanki risk
göstərilmirdi. Əsasən əvvəllər dəfələrlə oynanılan pyeslər repertuarda üstünlük təşkil edirdi.
Kollektiv belə sürüşkən ovqatla da 1920-ci ildə fəaliyyətə başlayıb. Əbdürrəhim bəy
Haqverdiyevin "Ac həriflər", "Kimdir müqəssir?", Nəcəf bəy Vəzirovun "Ev tərbiyəsinin bir şəkli"
məzhəkələri, "Mən ölmüşəm", "Bizim kirayənişin özünü öldürdü", "Xor-xor" təbdilləri, Mirmahmud
Kazımovskinin "Daşım-daşım", İvan Turgenevin "Pulsuzluq", Nadejda Loxmanovanın "Napoleonun
ölümü" əsərləri tez-tez oynanılırdı. Bu tamaşalar teatrın yaradıcılıq iqlimində təkanverici rol oynaya
bilmirdi.
Aleksandr İvanov romantik səciyyəli "Qaçaqlar" (Fridrix Şiller. 17 yanvar), "Kral Lir"
(Vilyam Şekspir. 19 mart), Abbasmirzə Şərifzadə şən ovqatlı "Hacı Qara" (Mirzə Fətəli Axundzadə.
13 fevral), qəhrəmanlıq pafoslu "Dəmirçi Gavə" (Şəmsəddin Sami. 16 aprel), Sidqi Ruhulla əsil
traglkomediya siqlətli "Ölülər" (Cəlil Məmmədquluzadə. 27 fevral), melodrama janrında işlənmiş
"Bəxtsiz cavan" (Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev. 29 fevral), psixoloji zəminli "İntiqam" (Namiq
Kamal. 12 mart) tamaşaları ilə kollektivin yaradıcılıq iqlimini mövcud durğunluqdan xilas edə
bilmişdilər.
Bu tamaşalarda Abbasmirzə Şərifzadənin Karl Moor və Gavə, Sidqi Ruhullanın Kral Lir və
Fərhad, Mirzağa Əliyevin Hacı Qara və Kefli İsgəndər, Əbülhəsən Anaplının Kərəməli və Hacı
Bəxşəli, Rza Darablının Şeyx Əhməd rolları yüksək peşəkarlıq səciyyələri və yeni görünən estetik
məziyyətləri ilə seçilirdilər.
1920-ci ilin 28 aprelində Azərbaycana Sovet Hakimiyyəti gəlib. İyun ayının 1-də bütün
teatrlar milliləşdirilib və Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev teatr komissarı təyin olunub. Türk Dram
Teatrı yenə Bakıda azərbaycanlıların ən güclü səhnə sənəti kollektivi olub. İl ərzində baş rejissor
Kürsüsündə Aleksandr İvanov və Abbasmirzə Şərif zadə bir-birilərini əvəz ediblər. Bir-iki nəfər
istisna olmaqla teatrın kollektivinin özəyini əvvəlki aktyorlar təşkil ediblər.
Tədricən ideoloji basqı yaradıcılıq iqliminə təsir göstərməyə başlayıb. İlk vaxtlar sırf dövlət
təminatında olan teatr repertuarda ciddi büdrəmələrə yol verib.
1920-ci ilin ən böyük teatr hadisəsi Hüseyn Cavidin əsərlərinin repertuara ayaq açmasıdır.
Abbasmirzə Şərifzadənin quruluş verdiyi "İblis" faciəsinin premyerası dekabrın 21-də olub. Əsas
rolları Abbasmirzə Şərifzadə (İblis), Kazım Ziya (Vasif), Rza Təhmasib Mirseyfəddin Kirmanşahlı
(Arif), Rza Darablı (İbn Yəmin), Şura Olenskaya (Xavər), Məhəmmədtağı Bağırzadə (İxtiyar),
Rüstəm Kazımov (Elxan), Möhsün Sənani (Zabit) ifa ediblər.
"İblis" tamaşası ilə Milli Dram Teatrında poetik teatrın təməli qoyulub
Dostları ilə paylaş: |