Mövzu: Mеhmanхana fəaliyyətinin tariхi inkişaf mərhələləri Plan

>  (HB)  –  gündə  iki  dəfə  yemək,  səhər 
yeməyi, nahar və ya şam yeməyi; 
          Yalnız  səhər  yeməyi  –  Bed  and  Breakfast  (B.B.)  –  gündə  bir  dəfə  səhər 
yeməyi. 
          Klub – istirahət sistemi üzrə işləyən otellərdə qonaqlara xüsusi yemək şəraiti 
təşkil  olunur.  Gündə  3  dəfə  yeməkdən  əlavə  qonağa  gün    ərzində  pulsuz 
qəlyanaltılar, spirtli və digər içkilər təklif olunur. (All inclusive – bütün xidmətlər 
otelin  qiymətinə  daxildir).  Mehmanxanada  səhər  yeməklərinin  süfrə  düzümünə 
xüsusi diqqət verilir.   
          Mehmanxanada  yaşayan  qonaqların  günü  səhər  yeməyi  ilə  başlanır  və  bu 
onun  ovqatına  və  ümumi  təəssüratına  təsir  göstəri.  Mehmanxanada  yaşayan 
qonaqalr,  nahar  və  şam  yeməyindən  fərqli  olaraq,  səhər      yeməyində  daha  çox 
iştirak    edirlər.  Restoran zalı təmiz  və  səliqəli   olmalı,  ofisiantlar  gümrah  və  fəal 
görünməli, ardıcıl və fasiləsiz xidmət göstərməlidirlər. 
          Səhər yeməklərinin müxtəlif növləri mövcuddur. 
          Kontinental  səhər  yeməyi  (Continental  breakfast)  –  Avropa  qitəsində 
qəbul  olunmuş  bu  növ  səhər  yeməyinə  qəhvə,  çay  və  isti şokolad, qənd, qaymaq 
(süd), limon, iki növ povidla, cem və ya bal, müxtəlif çörək – bulka məmulatı, yağ 
daxildir. 
          Bazar  günlərində  soyuq  yumurta  əlavə  edilir.  Bir  çox  Avropa  ölkələrinin 
mehmanxanalarında bu növ səhər yeməyi otelin qiymətlərinə daxil edilir. 
          Çeşidi  geniş  olan  səhər  yeməyi  –  bu  növ  səhər  yeməyi  Avropada  60-  cı 
illərin  ortasından  yayılmışdır.  Kontinental  səhər  yeməyinə  daxil  olan  menyudan 
ə
lavə qonaqlara müxtəlif meyvə şirələri ( tomat, portağal və s. ), pendir, kolbasa, 
qayğanaq, yoğurt, kəsmik və s. təklif olunur. Qonaqlara bufet servisi və ya ofisiant 
xidmət göstərir. 

 
107
          Ingilis  sayağı  səhər  yeməyi  –  qonaq  üçün  nömrəyə  gətirilən  çay  və  ya 
qəhvədən  başlayır.  Bu  səhər  yeməyinə  qənd,  yağ,  bulka  məmulatı,  cem, 
bal,mürəbbə  daxildir.  Bu,  kiçik  səhər  yeməyi  adlanır  (Short  breakfast).  Bu  səhər 
yeməyinə  vetçina  (donuz  əti)  ilə  hazırlanmış  qayğanaq,  balıq,  südlə  hazırlanan 
yulaf  (ofsyanka),  sıyıq  (kaşa)  da  əlavə  oluna  bilər.  Bufet  servisi  və  ya  ofisiant 
xidmət edir. 
          Amerikansayağı səhər yeməyi vaxtı buzla adi içməli su, meyvə şirələri, tər 
meyvələr  və  ya  meyvələrdən  hazırlanmış  kompot,  bir  az  ət,  piroq,  düyü  və  ya 
qarğıdalı sıyığı (kaşa) verilir.  
          Şampan  şərabı  ilə  səhər  yeməyi  adətən  səhər  saat  10.00-  dan  13.00  –  dək 
verilir.  Qəhvə,  çay,  şampan  və  digər  şərab  təklif  olunur.  Bura  bir  az  soyuq 
qəlyanaltı  və  isti  yemək,  sup,  salat  və  şirin  piroq  əlavə  olunur.  Bu  növ  səhər 
yeməyi rəsmi səbəb olanda verilir. 
          Gec verilən səhər yeməyi – saat 10.00- dan 14.00- dək təqdim olunur. Bura 
səhər  və  nahar  yeməyinin  elementləri  daxildir:isti  və  soyuq  içkilər,  bulka,  cem, 
yağ, kolbasa, sup,isti ət yeməyi, desert. Bufet servis xidməti göstərir. Bu növ səhər 
yeməklərindən əlavə müxtəlif ölkələrin qonaqlarına digər səhər yeməkləri də təklif 
olunur. (cədvəl 8).  
Səhər, nahar və şam yeməklərinin təşkilində müxtəlif xidmət  metodlarından 
istifadə olunur: 
- 
<< A lya kart >> 
- 
<<  A Part >> 
- 
<< Tabldot >> 
- 
Isveç masası 
Bufet xidməti            
<< A lya kart >> (A la carte) – xidmətində, qonaqlar kart – menyudan yemək – 
içməyi sifariş edirlər. Sifariş mətbəxə dərhal çatdırılır və süfrə  düzümü hazırlanır. 
Bu  xidmət  üsulunda  qonaq  ofisiantla  məsləhətləşib  yeyib  –  içmək    seçə  bilər. 
Ofisiant, öz növbəsində suqqesstiv (suqqestiya – inandırmaq, təsir etmək) üsuldan 
istifadə edərək restoranın gəlirini artıra bilər.  

 
108
 
Cədvəl 1. 
            Müxtəlf ölkələrin səhər yeməklərinin növləri 
                                                                                                                                                                        
Milli səhər yeməkləri  
Səhər yeməyinin tərkibi (menyu) 
Avstriya 1 
Bulka, qaymaq və ya südlə qəhvə 
Avstriya 2 
Soyuq  qəlyanaltılar  (kolbasa,  bişmiş  ət),  isti 
yeməklər,mineral su 
Hollandiya 
Qəhvə,  süd,  çay,  holland  pendiri,  yulaf  sıyığı, 
ə
tdən  hazırlanmış  assorti,  siyənək  balığı, 
blinçik 
Ispaniya, Portuqaliya (erkən səhər yeməyi) 
Qəhvə,  bulka,  isti  şokolad  peçenye  ilə, 
marmelad 
Gec verilmiş səhər yeməyi 10.00 – 11.00 
Tərəvəz  məhsulları,  balıq  və  yumurtadan 
hazırlanmış yeməklər 
Italiya 
Tər meyvələr, südlə tünd qəhvə, bal,yağ 
Almanya 1(06.00) 
Qəhvə  süd  və  ya  qaymaqla,  bulka,  marmelad 
və ya cemlə, buterbrod yağ və pendirlə 
Almanya 2(10.00 – 11.00) 
Soyuq 
və 
isti 
qəlyanaltılar,1 
və 
2 
yeməklər,desert 
Polşa 1 
Çay,südlü  qəhvə,  bulka,  marmelad  və  ya 
mürəbbə 
Polşa 2 
Soyuq  və  isti  yeməklər,  desert,  qəhvə,  çay 
südlə 
Skandinaviya 
Balıq və ət xörəkləri 
Finlandiya 
Südlə isti içkilər 
Fransa 1 
Südlə  tünd  qəhvə,  müxtəlif  növ  pendirlər, 
bulka 
Fransa 2 
Soyuq  qəlyanaltılar,  isti  tərəvəz  qəlyanaltıları, 
qarnirlə balıq və isti yeməklər 
Isveçrə 1 
 
Isveçrə 2 
Südlə qəhvə, bulka 

 
109
         Məsələn, ofisiant hansı içkinin hansı içkinin hansı yeməklə uyğun olduğunu 
məsləhət görür və təklif edir. << A lya kart >> metodu çətin və çox zəhmət tələb 
etsə də, hazırda restoran xidmətində geniş yayılıb.    
<< A part >> (a part)  - əvvəlcədən sifariş olunur və müəyyən vaxt ərzində 
qonağa  xidmət  göstərilir.  Istirahət  evlərində  və  kurort  –  mehmanxanalarda  bu 
xidmət metodu geniş yayılıb. 
         <<  Tabldot  >>  (table  d
,
hote)  –  bütün  qonaqlara  eyni  vaxtda  eyni  menyu 
üzrə  xidmət  göstərilir.  Bütün  qonaqlar  masa  arxasında  oturandan  sonra  qulluq 
başlanır. Bu metoddan pansionat və istirahət evlərində geniş istifadə olunur. 
         Isveç masası (şved stolu) – müxtəlif və geniş çeşiddə qonaqlara yemək və 
içmək  təqdim  olunur  (otelin  dərəcəsindən  asılı  olaraq).  Qonaq  masaya  düzülmüş 
istədiyi  yeməyi  seçə  və  istədiyi  miqdarda  götürə  bilər.  Bu  metodun  üstünlüyü 
ondadır ki, restoran zalı az personalla xeyli qonağa xidmət göstərə bilir. Bu metod 
qonaqların tələbatını ödəyir və vaxtına qənaət edir.  
         Bufet  xidməti  qonaqlara  özünəxidməti  təklif  edir.  Xidmət  personalı  bufeti 
müxtəlif    çeşiddə  içki  və  yeməklə  təmin  edir.  Personal  qonaqlara  içki  və  yemək 
seçməkdə məsləhət verir, masanı yığışdırır. 
         Bufet  xidmətindən  konfrans,  simpozium  iştirakçılarına  xidmət  göstərmək 
üçün daha geniş istifadə istifadə olunur. 
 
        4.  Servisin növləri 
         Qonaqların  kontingentindən  asılı  olaraq  müxtəlif  servis  növləri  təqdim 
olunur. Ən geniş yayılmış servis növləri bunlardır:  
- fransız 
- ingilis 
- amerikan 
- alman 
- rus 
Bütün servis növlərində xidməti ofisiantlar yerinə yetirir. 

 
110
Fransız servisi növü restoran mətbəxinin yüksək səviyyədə olduğunu göstərir 
və  dünyada  ən  bahalı  və  yaddaqalan  xidmət  sayılır.  Böyük  boşqaba  qoyulmuş 
yeməklər  qonaqlara  nümayiş  olunur.  Gözəl  tərtib  olunmuş  yemək  qonaqda  iştahı 
artırır. Ofisiant qonağa qulluq göstərir və ya boşqabı qonağın qarşısına qoyur ki, o 
öz istəyilə özünə qulluq etsin. 
Fransız servisində bir neçə nəfərdən ibarət briqada xidmət göstərir: 
1. Restoran meneceri (fr. Maitre d
,
hotel ); 
2. Baş ofisiant (fr. Chef de rang) – dörd masanın xidmətinə cavabdehdir. O, 
qonaqları  qarşılayır,  menyunun  izahatını  verir,  sifarişi  qəbul  edir,  xidmətin  tez 
yerinə yetirilməsinə nəzarət edir və şəxsən qonaqların boşqablarına yemək qoyur; 
3. Baş ofisiantın köməkçisi ( demi chef de rang ) – içkilərin sifarişini qəbul 
edir, yeməkləri verir; 
4. Su    verən  ofisiant  (commis  de  rang  )  –  sifarişləri  mətbəxə  çatdırır, 
mətbəxdən araba ilə yeməkləri gətirir, masanı yığışdırır; 
5. Içkilər üzrə ofisiant (sommelier) – fransız servis növü, həm fərdi qonaqlara, 
həm də banket və ziyafətlərə xidmət etmək üçün istifadə olunur. 
Ingilis servisi (əlavə qoyulmuş masadan xidmət göstərmək) 
Ofisiant əvvəlcə bu əlavə masada boşqaba yeməyi qoyur, sonra sağ tərəfdən 
qonağa  təqdim  edir.  Əlavə  yemək  tələb  edən  qonağın  boşqabı,  çəngəl  –  bıçağı 
yenisi ilə əvəz olunur. Bu, çox zəhmət tələb olunan xidməttir. << Ingilis servis >> 
termini  ilə  yanaşı,  <<  gueridon  >>  termini  də  işlədilir.  Servis  boşqabına  ərzaq 
yığılır və araba – masaya qoyulur. Araba – masa qonağın masasına yaxınlaşdırılır 
və qonaq özü istədiyini seçir və ofisiant xidmət göstərir.   
Amerika  servisi  –  yemək  mətbəxdə  hazırlanır  və  boşqablara  yığılır.  Ofisiant 
boşqabları qonaqların qarşısına qoyur. Bu, tez və sadə servis növüdür. 
Alman  servisi  –  yemək  böyük  bir  boşqaba  yığılaraq  qonağın  yaxınlığındakı 
masaya qoyulur. Qonaq     özünə  istədiyi kimi   xidmət   edir. 
Rus servisi – yemək servis boşqabında gətirilir, ofisiant yeməyi hissələrə bölür və 
istədiyi hissəni özü boşqaba qoyur. 
         Mehmanxana nömrələrinə restoran xidməti 

 
111
          <<  Nömrələrdə  xidmət  >>  termini  bir  vaxt  qonaqlara  mehmanxana 
nömrələrində hər cür xidmət kimi qəbul olunurdu. Hazırda bu termindən nömrələrə 
yemək və içmək xidməti kimi istifadə olunur.   
     Memanxana  nömrələrinə  restoran  xidməti  yüksək  peşəkarlıq  və  məsuliyyət 
tələb edir. 
         Qonağın sifarişini qəbul edən restoran personalı servirovkanı təşkil   etməli,  
yeməkləri      ardıcıl    verməli,    yüksək    səviyyədə    xidmət      göstərməli,  ofisiant 
qonağın otağında etik qaydalara riayət etməlidir. 
         Nömrədə yaşayan qonaq telefonla və ya mərtəbə xidməti vasitəsilə restoranın 
metrdotelinə sifariş verir.                                         
Fransız servisi növü restoran mətbəxinin yüksək səviyyədə olduğunu göstərir  
və    dünyada      ən    bahalı    və    yaddaqalan    xidmət      sayılır.      Böyük  boşqaba  
qoyulmuş   yeməklər   qonaqlara  nümayiş   olunur.  Gözəl  tərtib olunmuş yemək 
qonaqda  iştahı  artırır.  Ofisiant  qonağa  qulluq  göstərir  və  ya  boşqabı  qonağın 
qarşısına qoyur ki, o öz istəyilə özünə qulluq etsin. 
Fransız servisində bir neçə nəfərdən ibarət briqada xidmət göstərir: 
1. Restoran meneceri (fr. Maitre d
,
hotel ); 
2. Baş ofisiant (fr. Chef de rang) – dörd masanın     xidmətinə    cavabdehdir.  
O,  qonaqları    qarşılayır,    menyunun      izahatını        verir,    sifarişi          qəbul    edir, 
xidmətin     tez      yerinə      yetirilməsinə     nəzarət    edir      və         şəxsən   qonaqların 
boşqablarına yemək qoyur; 
3. 
Baş ofisiantın köməkçisi ( demi chef de rang ) – içkilərin sifarişini qəbul 
edir, yeməkləri verir; 
4. 
Su    verən  ofisiant  (commis  de    rang  )    –      sifarişləri      mətbəxə      çatdırır, 
mətbəxdən araba ilə yeməkləri gətirir, masanı yığışdırır; 
5. 
Içkilər  üzrə  ofisiant  (sommelier)    –      fransız      servis    növü,      həm      fərdi 
qonaqlara, həm də banket və ziyafətlərə xidmət  etmək  üçün  istifadə olunur. 
Ingilis servisi (əlavə qoyulmuş masadan xidmət göstərmək) 
Ofisiant əvvəlcə bu əlavə masada boşqaba yeməyi qoyur, sonra sağ tərəfdən    
qonağa   təqdim   edir.   Əlavə   yemək   tələb   edən    qonağın   boşqabı, çəngəl – 

 
112
bıçağı yenisi ilə əvəz  olunur.   Bu,   çox   zəhmət   tələb olunan  xidməttir.  << 
Ingilis servis >>  termini  ilə  yanaşı,  << gueridon >> termini də  işlədilir.  Servis  
boşqabına    ərzaq  yığılır    və    araba    –      masaya  qoyulur.  Araba  –  masa  qonağın 
masasına    yaxınlaşdırılır      və      qonaq      özü  istədiyini  seçir  və  ofisiant  xidmət 
göstərir.   
Amerika  servisi  –  yemək  mətbəxdə  hazırlanır  və  boşqablara  yığılır.  Ofisiant 
boşqabları qonaqların qarşısına  qoyur.  Bu,  tez  və  sadə  servis növüdür. 
Alman  servisi –   yemək   böyük   bir  boşqaba  yığılaraq  qonağın yaxınlığındakı 
masaya qoyulur. Qonaq özünə istədiyi kimi  xidmət   edir. 
        Sifarişi qəbul edən metrdotel aşağıdakı məlumatları qeyd edir: 
1. 
Otağın nömrəsi; 
2. 
Yemək və içkilərin adı və miqdarı;                                                                  
3. 
Qonaqların sayı; 
4. 
Yemək və içkilərin nömrəyə verilmə vaxtı. 
        Sifarişi qəbul edən metrdotel onu ofisianta və mətbəxə çatdırır və iki nüsxədə 
hesab yazır, biri qonaq, o biri mətbəx üçün. 
        Mehmanxana  nömrələrinə  restoran  xidməti  göstərmək  üçün  xüsusi  qab    –  
qacaqlar,        mətbəx və        restoran      ləvazimatı,      müxtəlif        formalı  arabalardan 
istifadə olunur. 
Nömrələrdə  restoran  xidmətinin  əsas  təşkilat  prinsipi,    fransız      söz 
birləşməsinin  ifadə  etdiyi  kimi,  mise  on  place  –  hər  şey  öz  yerində.                    
Nömrələrə xidmət göstərən restoran personalı hazır vəziyyətdə olmalı və qonağın 
hər bir sifarişini yerinə yetirməlidir.   
        Qonaqlara  nömrələrdə restoran  xidməti   göstərmək   üçün   xüsusi qaydalar 
mövcuddur:  
1. 
Qonağın    sifarişi      nömrəyə    (  səhər,      nahar,    və    ya      şam      yeməyi  ) 
məcməyidə və ya servis arabasında gətirilir. Məcməyini ofisiant  sol əlində aparır.  
Sağ  əli  boş   olmalıdır ki,  nömrənin  qapısını  açıb – bağlaya  bilsin.  Dəhlizdə  

 
113
hərəkət  vaxtı    məcməyini      ofisiant        çiyni,  nömrəyə  daxil  olan  zaman  sinəsi 
səviyyəsində endirməlidir; 
2. 
Ofisiant ömrənin qapısını döyməli, iazə aldıqdan sonra daxil olmalıdır; 
3. 
Qonaqlarla salamlaşmalıdır; 
4. 
Çarpayıda  səhər  yeməyi,  yemək      istəyən      qonağa      kənar        tərəfdən 
məcməyini  təqdim  etməlidir,  iki  nəfərə  səhər  yeməyi  təqdim  olunursa,  hər  birinə 
ayrıca məcməyi verilir; 
5. 
Məcməyidə yemək servirovka olunmuş halda təqdim olunur;  
6. 
Masa arxasında səhər yeməyi   yemək   istəyən   qonaq  üçün    süfrə salınır, 
məcməyi  masa üstünə qoyulur və ya qonağın arzusu ilə masa üstündə servirovka 
edilir. 
        Ofisiant  ədəb  qaydalarına  riayət  etməli,  yersiz  söhbət  etməməli,        işini 
qurtaran kimi <> deyib sağollaşaraq nömrəni tərk etməlidir.   
 

 
114
MÖVZU:11. MEHMANXANA BIZNESINDƏ MARKETINQ 
Plаn 
1. Marketinq anlayışı 
2. Mehmanxana xidmətləri bazarında marketinq konsepsiyası 
3. Mehmanxana marketinqinin xцsusiyyətləri 
4. Marketinq-miks 
 
1. Marketinq anlayışı  
Respublikamızda bazar iqtisadiyyatına keçid mehmanxana biznesinin inkişafı 
üçün yeni şəraitlər yaratmışdır. Ön plana azad sahibkarlıq, rəqabət, marketinq kimi 
kateqoriyalar  çıxır.  Əvvəllər  qüvvədə  olan  ciddi  inzibati-amirlik  üsulları  və 
mərkəzləşdirilmiş  planlaşdırma,  idarəetmə  sistemi  dağılmaqdadır.  Onun  əvəzinə 
mehman-xana  biznesində  çalışan  müəssisə  və  təşkilatların  istehsal  fəaliyyətində 
yeni üsullar meydana çıxır. Bu üsullardan şirkət və müəssisələr geniş istifadə edir. 
Istifadə olunan bu üsullar marketinqdir. 
«Marketinq»  sözü  ingilis  dilindən  götürülüb.  Onun  kökü  «market»  sözüdür, 
tərcümədə  «bazar»  deməkdir  və  bu  sözdən  əmələ  gələn  marketinq  hərfi  mənada 
«bazarda iş görmək» mənasını daşıyır. 
Maksimal  qazanc  əldə  etmək  məqsədilə  istehlak  tələbatını  aşkar  edib  və 
tədqiq edilməsi əsasında hər bir istehlakçının fərdi tələbatlarının təmin olunmasına 
yönəlmiş  ticarət-istehsalat  sisteminə  marketinq  deyilir.  Bu  tərifdə  əsas  tezisləri 
ayırmaq  məqsədəuymun  olardı.  Əvvəla  ticarət-istehsalat  fəaliyyəti  marketinqi 
kommersiya fəaliyyətindən fərqləndirir. 
Kommersiya fəaliyyətinin bütün üsulları və stimulları artıq istehsal olunmuş 
malların  və  xidmətlərin  bazarda  satılmasına  yönəlirsə,  marketinqin  məqsədi 
istehlak  tələbatına  müvafiq  olaraq  malların  və  xidmətlərin  istehsalı  və  satışının 
(realizə  edilməsi)  qarşılıqlı  əlaqəsi  olan  prosesdir.  Digər  tərəfdən,  marketinqin 
məqsədi  fərdi  istehlakçılar  səviyyəsində  tələbatın  aşkar  edilməsi  və  onun  daim 
artması  istiqamətində  formalaşdırılmasıdır.  Nəhayət,  marketinqin  son  məqsədi 

 
115
maksimal  qazanc  əldə  etməkdir  -  bu  da  onu  son  dərəcə  iqtisadi  kateqoriyaya 
çevirir. 
Marketinq nədir? 
1. Məqsədi: satışın stimullaşdırılması ilə maksimum qazanc əldə etmək; 
2.  Istehsal-satış  fəaliyyətinin  ümumi  layihəsinin  planlaşdırılması  və  həyata 
keçirilməsi. 
3. Bazarın tədqiq edilməsi: 
• Alıcılar nə istəyirlər (tələbat); 
• Onların tələbatları nə cür ödənilir (təklif və qiymətlər). 
4.  Qarşılıqlı  mübadilə  məqsədi  ilə,  fərdi  və  ya  kollektiv  tələbləri  ödəyən 
malların və xidmətlərin bazara çıxarılması və onların satılması. 
5. Reklam. 
6. Məhsulun yeni növlərinin yaradılması. 
7. Bazarın alıcılıq şəraitində, alıcı öz tələblərini satıcıya buyurursa, marketinq 
istifadə oluna bilər. 
8.  Marketinq  üçün  azad  bazar  şəraiti  tələb  olunur  və  istehsalçı  ilə  istehlakçı 
arasında münasibətlərdə sərbəstlik hökm sürür. 
9.  Marketinq  üçün  əmtəə  istehsalçıları  arasında  azad  rəqabət  şəraiti, 
sahibkarlıq təşəbbüsü tələb olunur. 
10.  Bazar  mallar  və  xidmətlərlə  kifayət  qədər  bol  olduğu  halda  marketinq 
faydalı hesab olunur. 
Qeyd etmək lazımdır ki, marketinqin geniş və müvəffəqiyyətlə tətbiq edilməsi 
yalnız müvafiq  hüquqi təminat şəraitində mümkündür, yəni aşağıdakı prinsiplərin 
həyata keçirilməsi üçün əlverişli hüquqi mühitin təmin olunmasına dair qanunların 
və qanunverici aktların vəhdəti olduqda: 
•  malların,  ixtisasın,  istehsalatın  şəraitinin,  sahibkarlığın  formasının  azad 
seçilməsi; 
• istehsalat vasitələrinə və əməyin nəticəsinə xüsusi mülkiyyət hüquqları; 
• müqavilələrin və tərəfdaşlıq öhdəliklərinin şərtlərinə riayət olunması; 

 
116
•  malların  və    xidmətlərin  satılması  prosesində  istehlakçının  üstünlüyü 
(“müştəri hər zaman haqlıdır” prinsipi). 
Strategiya  -  mehmanxana  müəssisəsinin  fəaliyyətinin  daha  əhəmiyyətli  və 
həlledici istiqamətidir ki, bunun da icra edilməsinə xeyli vaxt və xərc tələb olunur. 
Marketinq strategiyasını  təşkil  edən tədbirlər sırasına  yeni  mehmanxanaların   
tikilməsi  və köhnələrin bərpası, kadrların,  mütəxəssislərin,  işçilərin,  təlimi,  xarici 
satış  şəbəkələrinin  inkişaf  etdirilməsi  və  s.  aid  etmək  olar.  Qeyd  olunmuş 
tədbirlərin  həyata  keçirilməsi  xeyli  investisiyaların  və  əsaslı  xərclərin  qoyulması 
ilə bağlıdır. 
Qiymətlər  və  qiymət  siyasəti  -  marketinq  strategiyasının  həyata  keçirilməsi 
üçün mühüm üsullardır. Məhz əldə edilən ticarətin nəticələri əhəmiyyətli dərəcədə 
qiymətlərdən  asılı  olur  və  effektli  aparılan  qiymətlər  siyasəti  mehmanxananın 
bütün  ticarət-istehsalat  sisteminə  uzunmüddətli,  bəzən  isə  həlledici  təsir  göstərir. 
Qiymətlər  mehmanxananın  xidmətlərinin  rəqabətə  hazır  olduğunun  və  onun 
bazarda tutduğu mövqeyin göstəricisidir. Marketinq strategiyasına müvafiq olaraq 
mehmanxana xidmətlərini inhisarlı yüksək qiymətlərlə - bazarın məhdud seqmenti 
çərçivəsində,  müvafiq  sahə  üçün  orta  qiymətlərlə  -  tələbatın  stimullaşdırılması 
məqsədilə satmaq olar və nəhayət, təkliflərin rəqabət qabiliyyətini təmin etmək və 
bazarda  davam  gətirmək  zərurəti  yarandıqda  qiymətlərin  kəskin  endirilməsini 
keçirmək olar. 
 
2. Mehmanxana xidmətləri bazarında marketinq konsepsiyası 
Mehmanxana  ticarət  (kommersiya)  istehsalı  olaraq  bazarda  öz  əmtəə 
məhsulunu xidmətlər şəklində təklif edir. 
Xidmət  -  mübadilə  sazişləri  vasitəsilə  müştəri  tərəfindən  əldə  edilən 
məhsuldur ki, bu, satınalma mülkiyyəti deyil, əşya şəklini almır və yalnız məhsulu 
və onun istifadəsini müəyyən vaxt ərzində və məkanda əldə etmək olar. 
Xidmət (o cümlədən mehmanxana xidməti) bir sıra xüsusiyyətlərə malikdir. 
Xidmətin bir əmtəə məhsulu, turist mehmanxanasının istehsalat nəticəsi kimi 
ə
sas səciyyəvi xüsusiyyəti ondadır ki, istehsalat proseslərinin, xidmətlərin satılması 

 
117
(mehmanxana tərəfindən) və istehlakı (müştəri tərəfindən) zaman və məkanda (üst-
üstə düşürlər) baş verir. 
Xidmətin  yerinə  yetirilməsi  istehsalçının  ərazisi  olan  mehmanxanada 
istehlakçının  fəal  iştirakı  və  icraçı  ilə  qarşılıqlı  təsiri,  habelə  onların  bilavasitə 
təmasları mühitində baş verir. Buna görə mehmanxana məhsulunun keyfiyyəti əsas 
etibarilə  mehmanxananın  heyəti  tərəfindən  müəyyənləşir,  xüsusən  də  bilavasitə 
turistlərlə təmasda olan heyət ilə (front-offise). 
Xidməti  ölçmək  mümkün  deyil.  Onu  yalnız  xidmət  göstərildikdən  sonra 
(bəzən    müəyyən    müddət  keçdikdən  sonra)  qiymətləndirmək  olar.  Mehmanxana 
xidmətini  ehtiyat  üçün  istehsal  etmək,  saxlamaq,  konservləşdirmək  olmaz. 
Mehmanxana  xidməti  müştərinin  istəyini  (tələbini)  dərhal  təmin  edir.  Xidmət 
göstərilmədiyi halda mehman-xananın gözlənilən mənfəəti itirilir və ödənilə bilmir. 
Hətta  vaxtında  göstərilməyən  xidmət  mehmanxana  üçün  gələcək  itkiyə  çevrilə 
bilər. 
Mehmanxana  məhsullarına  (xidmətlərinə)  olan  tələbat  dəyişkəndir,  ilin 
mövsümündən  asılı  olur,  mövsüm  dəyişikliklərinə  məruz  qalır.  Mehmanxana 
məhsulunun istehsalı yüksək daimi (hər illik) maddi xərclərlə yanaşı, bir qədər az 
dəyişkən  xərclər  də  tələb  edir.  Daimi  xərclər  xidmət  olunan  müştərilərin 
(qonaqların)  sayından  asılı  olmur,  dəyişkən  xərclər  isə  bundan  asılıdır.  Turist 
mövsümü  zamanı  əlavə  işçilərin  cəlb  edilməsi  zərurəti  yaranır.  Mehmanxana 
məhsulunun  satılması  mehmanxana  heyətilə  yanaşı,  eyni  zamanda,  bu  məhsulun 
daxili  keyfiyyətindən  də  (rahatlıq,  komfort,  mədəniyyət,  xidmət  səviyyəsi, 
mehmanxananın imici) asılı olur. Satış əhəmiyyətli dərəcədə, turoperatorlardan və 
turagentlərdən,  marketinq  qərarlarından  (o  cümlə-dən  qiymətlərin  müəyyən 
edilməsindən),  nəqliyyat  vasitələri  və  nəqliyyat  yollarının  mövcudluğu, 
mehmanxananın  yerləşdiyi  ərazidən,  hava  şəraitindən,  ətraf  mühitdən,  regionun 
rekreasiya  və  mədəni-tarixi  imkanlarından,  ölkənin,  ərazinin  imicindən  habelə 
rəqiblərdən və onların sayından asılı olur. 
Beləliklə, mehmanxana biznesi və mehmanxana məhsulunun satılması yüksək 
ixtisas  peşəkarlığı,  strateji  və  çevik  idarəetmə  (menecment)  məharəti,  yüksək 

 
118
mənəvi  mədəniyyət,  ən  yüksək  insan  dəyərləri  və  heyətin  peşəkar  təlimini  tələb 
edir.