01 tutunamayanlar
Yüklə 1,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
30 Nisan
SELİM IŞIK: 19...’de N. kasabasında doğdu. Babası memur- du. Annesi lise mezunuydu. Doğduğu sırada kasabada elektrik yoktu. Gaz lambası ışığında, sabaha karşı dünyaya 700 geldi. Bir yaşına kadar, yalnız ana sütüyle beslendi. Dört ya- şında tayyareci elbisesi giydi ve üç tekerlekli bisiklete bindi. Geçirdiği ağır bir hastalıktan sonra şişmanladı. Canı sıkıl- dıkça, evlerinin önündeki köprünün üstünden dereye taşlar attı. Babasının dairesindeki Hüseyin Bey, ona vapur resimle- ri çizdi. Altı yaşında büyük şehre gitmek üzere vapurla yola çıktı. Vapurda, yalandan gazete satarak, yolcuların sevgisini kazandı. Denizden korktu. Aynı yıl, ilk seyrettiği Lorel-Har- di filmiyle sinemaya başladı. Bu arada, attan, arıdan ve ho- rozdan korktu. Gemici elbisesini, tayyareci elbisesinden da- ha çok sevmeye başladı. Etin kilosunun otuz beş kuruş ol- duğunu öğrendi ve bir daha unutmadı. Anasının kuzusu ol- duğu gerekçesiyle, mahalle çocuklarının alaylarıyla karşı- laştı. Onların horozdan korkmadıklarını görünce hayranlı- ğını gizleyemedi ve alaylarına rağmen aralarına karışmaya çalıştı. Güneşe bakarken daima gözlerini kısardı. Bu yüz- den, o çağlarında çekilen fotoğrafları iyi çıkmadı. Ayrıca, bazı fotoğraflarda, kenarda kaldığı için yüzünün ancak yarı- sı görünür. İki yaşında geçirdiği sıtmanın etkisiyle hızlı ko- şamadığı için saklambaç oyunlarında sık sık ebe olmaktan kurtulamadı. Bu ebeyle onu dünyaya getiren ebe arasındaki ilişkiyi bir türlü bulamadı. Okula gittiği yıl da öğrenciyle öğlenciyi karıştırdı. Öğret- menini sevmedi. Koşmaca oynamadı ve yutturmaca oyunla- rını genellikle kaybetti. Bünyesinin zayıf olduğu ileri sürü- lerek, ortaokulu bitirinceye kadar annesi tarafından yün fa- nila giydirildi ve muska takıldı. Karıncaları ezmenin günah olduğu söylendiğinden karıncayı incitmemeye çalıştı. Boyu uzun olduğu için sınıfın arka sıralarına oturtuldu: gevezeli- ğe alıştı ve çok konuştu. Öğretmeni ona “çenesi düşük” de- di. Çok manzume ezberledi. Bayrak törenlerini sevdi. Ta- kımlardan Galatasaray’ı tuttu. Tuttuğu takımın ilk maçını on bir yaşında görebildi. Macun, halka ve leblebi şekerini
sevdi; elma şekerinden hoşlanmadı. Babasının tabancasının çalındığı gün rahatladı. Tabancadan çok korkuyordu. Çok kurşun asker kırdı. Babasının daireden getirdiği resmî baş- lıklı kâğıtlara tahrir vazifesi yaptığı için hocası tarafından azarlandı. Çocuk dergileri ve Çocuk Saati -radyoda- dışında bir eğlencesi yoktu. Model uçak yaparken kalın ve ince eğe- leri iyi kullanarak pervaneyi düzgün bir şekilde bitirdiği halde, gövdeyi tutturamadı. Yapılan yarışmada derece ala- madı. Aynı çağlarda, erik, kayısı, çağla ve bademi birbirine karıştırıyordu. Oturdukları apartmanın arka bahçesindeki bir ağacın bu meyvelerden hangisini verdiğini bilmiyordu. Yıllar sonra, aynı apartmanı ziyaret ederek bu hususu öğ- renmek istediği zaman, bahçeye dükkânlar yapılmış oldu- ğunu ve dolayısıyla, adını bilmediği ağacın yerinde bulun- madığını üzülerek gördü. Siyah karıncaları seviyor, kırmızı karıncalarıysa, sınıfın en haylaz ve yaşça en büyük kırmızı saçlı ve model uçak yarışması birincisi Ayhan’a benzedikleri için çok hain bulu- yordu. (Ayrıca, kırmızı karıncaların insanı ısırdığı söyleni- yordu.) Belki de bu karıncaları ezmek günah değildi. Bir de şimşekten korkuyordu. Yağmurlu havalarda pencerenin önünde durup dışarısını seyrederken -yağmurun kaldırım- lara düşüşünü ve kaldırım taşlarının dibinde akıp gitmesini seyretmekten hoşlanıyordu- bir şimşek görünce korkuyla geri çekiliyor ve Saffet Ağabeyinin alaylarına hedef oluyor- du. Saffet ona, geri çekilmekle şimşekten kaçılamayacağını anlatmaya çalışıyordu boş yere. Korku, mantıktan anlamı- yordu. Saffet Ağabeyinden de korkuyordu. Gene de onun sözlerini dinlemiyordu. Günahlarının sayısı gittikçe artı- yordu.
Hiç kitabı yoktu. Okumak ve ansiklopedileri karıştırarak ev ödevi hazırlamak için genel kitaplığa gidiyordu. Henüz ilkokul öğrencisi olduğu için, aksi ve topal kütüphaneci
ona roman vermiyordu. Bu beyaz sakallı ihtiyar, yalnız ona değil, imtihan zamanlarında, derslerine çalışmazlar diye, li- se öğrencilerine bile roman vermiyordu. Ayrıca, ahlak bo- zucu olduğunu ileri sürdüğü Pitigrilli adlı bir yazarı, tatil aylarında bile öğrenciye okutmuyordu. Selim’e yalnız ço- cuk ansiklopedisi veriyordu. Selim’in ortaokula geçtiği yaz bu aksi memur izne çıktı ve Selim bütün Pitigrilli’leri bir solukta okudu. Memur izinden dönünce, bu meseleyi kur- calamasından korkan Selim, iki ay kütüphaneye uğramadı. Kapıcıları genç ve iyi kalpli bir adamdı. Penceresiz bir odada gündüzleri de ışık yakarak oturuyordu. Yazın bu oda çok sıcak olduğu için bahçede kimsenin kullanmadığı ça- maşırlıkta yatıyordu. Saklambaç yerleri olan bu odalar, Se- lim’in hafızasında önemli yer tuttu. Komşunun kızıyla ka- pıcı odasının yanındaki kömürlüklerin karanlık koridoruna saklandıkları gün, Selim, karanlıkta kızı görmemiş gibi ya- parak hafifçe göğsüne dokunmuştu. Ayhan bu olay dolayı- sıyla Selim’e çok baskı yapmıştı. Selim’in kıza kötü şeyler yaptığını ileri sürerek, olayı kızın annesine anlatmakla teh- dit etmişti. Sabri bu olayda tarafsız kalmıştı. Sonra, Selim, Ayhan ve Sabri çok iyi arkadaş oldular ve yıllar sonra bir- likte hayvanat bahçesine gittiler ve gizlice yanlarında götür- dükleri iki şişe birayı ağaçların altında içtiler; Sabri doma- tesleri doğrarken bıçakla elini kesti ve o gün olmadık şeyle- re çok güldüler. Apartmanın karşısındaki berber, Selim’le alay ediyordu. Onu çok süt kuzusu buluyordu. Berber kalfası Muzaffer’i de kekeme olduğu için durmadan konuşturuyorlardı: böy- lece kekemeliği geçermiş. Bütün mahalle dedikodusunu ya- pıyorlardı. Selim’in bu korkaklıkla hayatta başarıya ulaşma- sının zor olacağını söylüyorlardı. Ayrıca, Arif Beyin, baldı- zıyla gizli bir ilişki kurduğunu -Selim, Arif Beyden roman alıyordu- Yahudi kadının kocasını yatak odasına kilitleye-
rek başkalarıyla gezip tozduğunu, Saffet’in babasının, kızını odunla dövdüğünü anlatıyorlardı. Selim, bu anlatılanlara inanmıyordu. Hizmetçi Gülsüm’ün masalları gibi uydurma geliyordu bu sözler. Bütün bu insanları Selim, berberlerden daha iyi tanıyordu: evlerine girip çıkıyordu. Bilinecek bir olay olsa önce Selim’in haberi olması gerekirdi. Sen dersine çalış, daha bunları öğrenecek yaşta değilsin, diyorlardı. Mu- zaffer, ilkokulu zor bitirmişti. Selim’den birkaç yaş büyük- tü. O, hayata atılmış olduğu için konuşabilir diyorlardı. Muzaffer saçlarını uzatıp arkaya bile tarıyordu. Selim’in saçlarınıysa, bütün itirazlarına rağmen hiçbir tarafa taran- mayacak kadar kısa kesiyorlardı. Selim, tıraş olmadığı za- manlarda berbere giderek karikatür dergileri okuyordu. Dükkânın sahibi olan bıyıklı berber değil de, onun yanın- daki koltukta çalışan şişman Osman Bey, Selim’e, okumadı- ğı dergileri ayırıyordu. Genellikle, bu çocuk büyük adam olacak gibi sözler dolaşıyordu ortada. Ne olacağını kimse söyleyemiyordu; fakat büyük olacağı hususunda herkes bir- leşiyordu. Muzaffer’in, ancak iyi bir berber olacağı, daha üstün başarılara ulaşacağı belli oluyor, diyorlardı. Selim bu sözleri anlamıyordu. Birlikte oturup, her meselenin yoru- munu birlikte yaptıkları bu insanların dışında düşünemi- yordu kendini. Görünüşte, onların üstünde olan bir duru- mu yoktu. Daha saçını bile istediği gibi kesmiyorlardı. Se- lim, elle tutulur, yakın başarılar istiyordu. Onu, hayatın kö- tü yanlarından korumalarına dayanamıyordu: saçlarını uza- tırsa, hemen baştan mı çıkacaktı sanki? Hizmetçi kaçmış, bir hafta sonra ağlayarak geri dönmüş- tü. Hayata atılmak tehlikelerle doluydu. Muzaffer’in sivilce- leri için berberlerin hazırladıkları ilaç bir fayda vermemişti; yeni kapıcıdan kimse memnun değildi. Kapıcı odasına git- mek artık Selim’in içinden gelmiyordu. Oysa bu adamın da- ha becerikli olduğu görülüyordu: odasının duvarına astığı,
siyah bir kılıfın içindeki sazı çalıyordu. Muzaffer sakal tıraşı olmaya başlamıştı: kendisine şimdilik ustura kullanmaması ve makineyle -Selim’in saçlarını kırptıkları sivri dişli maki- ne- kesmesini tavsiye ediyorlardı. Selim’in canı büyük adam olmak istemiyordu. Seyyar satıcılar bile Selim’i pek güzel aldatıyorlardı. Pazarlık edemiyordu. Zeytinin kilosu seksen kuruşa çıkmıştı. Evde huzursuz- luk vardı. Sabri kızlarla dolaşmaya başlamıştı. Selim’e cinsel öğütler veriyordu. Sabri üç dersten ikmale kalmıştı; onu ik- male bırakan matematik hocasını bir öğrenci bıçaklamıştı. Bütün olaylar uzakta oluyordu. Selim büyük adam olama- yacağını hissediyordu. Belki Türkiye savaşa girerse, Se- lim’in büyük adam olma meselesi unutulur ve Selim de bu kadar insana karşı mahcup olmazdı. Kimse, ağır savaş yılla- rı içinde yetişen bir çocuğu, büyük adam olamadı diye suç- layamazdı. Selim, büyük adam olmaktan kurtulmak için, ağır bir hastalık bile geçirmeyi düşünmüştü. Ne yazık: has- talık, her istendiği anda gelmiyordu. Oysa, afişlerde kor- kunç hastalıklardan bahsediliyor, mikropların ve mikrop taşıyıcı böceklerin resimleri -Selim’in iki misli kocaman bö- ceklerdi bunlar- duvarlara asılıyordu. Bu böcekler Selim’in rüyalarına giriyordu. Annesi de başında bit bulmuştu. Saç- ları daha kısa kesildi. Muzaffer’in eline makası vermişlerdi artık. Selim’in saçının kesilmesini bazen ona teslim ediyor- lardı. Yakında kalfalık imtihanına girecekti. Onun da, üze- rinde fotoğrafı yapışık ehliyetnamesi, pek yakında öteki berberlerinkinin yanına asılacaktı: makas resimleriyle süslü bir diploma. Oysa, Selim’in ilkokul diplomasını da elinden almışlardı: ortaokula kayıt için gerekliymiş. Diplomada “pekiyi” bir şey ifade etmiyordu. Dişçinin haylaz oğlunun diplomasında bile hepsi “pekiyi” idi. Birin- ciliği de Mansur’a kaptırmıştı. Berber Osman Almanları tu- tuyordu. Onların bizim dostumuz olduklarını söylüyordu.
Alt katta oturan Kafkas göçmeni Aziz Bey, Rusların elinden çektiklerini anlatıyordu. Yerli kurşunkalemler boyuna kırı- lıyordu. Daha iki satır yazmadan kalem bitiyordu. Alman kalemleri gelmiyordu. Tutum haftası düzenleniyordu; yerli mallar haftası düzenleniyordu. Bol bol incir üzüm yeniyor- du. Ortaokulda her derse ayrı öğretmen geliyordu. Öğret- menim denilmesine sinirleniyorlardı. Hocam, denilmesini istiyorlardı. Selim’in en küçük olaylarda yüreği ağzına geliyordu. Ho- calardan korkuyordu. Fizikçi, tarihçi deyimlerinden ürkü- yordu. Müzikçiden çekiniyordu. Not tutulmaya başlanmıştı. Orta ikide Türkçeciyi sevdi. Yeni şairlerden şiirler ezber- letiyordu. Savaşın kötü bir şey olduğunu aşılamaya çalışı- yordu öğrencilerine. Müzikçi kadın sivri burunlu ayakkabı- larıyla çocukları tekmeliyordu. Ona, “evde kalmış” deni- yordu. Bazı çocuklar, kısa pantalonlarının altına, derilerinin üstüne kopyalar yazıyorlardı. Selim’in yakın bir arkadaşı yoktu sınıfta. Sabri başka bir ortaokula gidiyordu. Ona uzun pantalon giydiriyorlardı. Oysa Selim’in boyu Sabri’den uzundu.
Erol’un evine gitmeye başladı. Onunla dergi çıkardılar evde. Başka dergilerden resim ve yazılar kopya ederek bir kartonun üstüne yapıştırdılar. Erol’un annesinin verdiği ye- mekler az ve kötüydü. Para biriktirdikleri, bir ev satın ala- cakları söyleniyordu. Bisiklete binmesini öğrendi: yalnız, yokuş yukarı çıkamı- yordu. Sonunda onu da öğrendi. Sabri’yle birlikte ehliyet aldılar. Babası Selim’e bisiklet almadı. Sabri’nin babası zaten fakirdi. Sabri’nin ağabeyi yazın çalışarak bir bisiklet aldı kendine: onun bisikletine bindiler. Ama her gün istenmi- yordu ki. Selim, edebiyatı seviyordu. Sevdiği Türkçecinin yerine gelen hoca -Türkçecinin hakkında takibat yapılmış deni-
yordu- Selim’in tahrir vazifesini beğenmedi ve bu vazifeyi okuyup yanlışlarını bir bir düzelterek onu bütün sınıfın içinde rezil etti. Selim bu olayı hiç unutamadı. Bu adam kö- tü şiirler yazıyordu. Bunu bilmek bile Selim’i teselli etmedi. Esas Türkçeci geldi bir ay sonra. Takibattan kurtulmuş ol- malıydı. Selim’in yazdığı bir hikâye taslağını beğendi ve Se- lim’i iftihar listesine aday gösterdi. Bununla birlikte Selim, bir daha hiç hikâye yazmadı. Babası imam olan bir öğrencinin etkisiyle eski yazıyı öğ- renmeye başladı ve yarıda bıraktı. İmamın oğluyla bahçede dolaşırlar ve Eski Türkçe kelime yarışması yaparlardı. Se- lim kaybederdi. Bu çocuk, evde yere bağdaş kurarak oturur ve hiç kravat takmazdı. Bıyıkları da Selim’inkinden önce çıkmaya başlamıştı. Fakat bu duruma aldırmıyor ve bıyık- larıyla övünmeyi aklından geçirmiyordu. Kalın ve boğuk bir sesi vardı. Sınıfta Selim’den başka kimseyle konuşmaz- dı. Arkadaşlıkları uzun sürmedi. Onunla arkadaşlığı kimse- nin dikkatini çekmiyordu. Kimse ilgilenmiyordu bu çocuk- la sınıfta. Oysa Selim bu çocuğu çok önemsiyordu. Gene de çocuktan sıkıldı. Eski Türkçe kelime öğrenmekten de vazgeçti. Selim, ortaokulda sevilen bir öğrenci değildi. Kimse artık onun büyük adam olacağını söylemiyordu. Galiba büyük adam olma süresini geçirmişti. Okula her gidişinde yüreği çarpıyor, başına kötü bir olayın geleceği endişesiyle titriyor- du. Geceleri yatakta terliyordu. Çok zayıflamıştı. Uyuma- dan önce şişmanlamak için dua ediyordu yatakta. Elleri ter- lediği için bütün kitapları, defterleri kirleniyordu, elbiseleri lekeleniyordu. Dalgınlığı ve dağınıklığı nedeniyle cepleri sökülüyor, pantalonu yırtılıyor, defterlerini düşürüyor, ka- lemlerini kaybediyordu. Saçları uzadığı halde, çok sert ol- duğu için bir türlü Muzaffer gibi arkaya yatıramıyordu. Bir de sakal tıraşı derdi çıkmıştı başına. Yüzünü kesiyordu: si-
vilceleri çıkıyordu Muzaffer gibi. Berberlerin tavsiyeleri Se- lim’e de iyi gelmiyordu bu konuda. Uzun pantalonun da bir hayrını görmemişti. Yağmurda paçaları çamur içinde kalı- yordu. Saçlarını kestiriyordu, tırnakları uzuyordu; sakal tı- raşı oluyordu, yıkanması gerekecek kadar kirlenmiş oluyor- du. Hiçbirine yetişemiyordu. Hepsini bitirince de giyecek temiz gömlek bulamıyordu. Bütün arkadaşları bu kadar işi bir arada aksatmadan nasıl yapıyorlardı? Askerliğini yaparken Süleyman Kargı’yla tanıştı. Ütüsüz elbiseleri ve gevşek davranışları yüzünden subaylardan çok söz işitti. Askerlik bitince gene açıkta kaldı. Kimse ona sa- hip çıkmadı. Kimse onun üstüne düşmedi. Üstüne düşül- mesinden çok hoşlanırdı. Bilemediler. Bütün hayatınca konuştu. Sonunda tutunamayanlar diye bir söz çıkarabildi ortaya: bir tek kelime. Çoğul bir kelime. Unutamadığı bazı insanları birleştiren bir kelime. Bu sefer, düşüncesini Süleyman Kargı’dan başkasına açıklamadı. Sü- leyman da kimseye söylemedi. Bütün hayatınca tutunama- yanlardan kaçtığını sezer gibi oldu. Kendisine de bulaşma- larından korktuğunu anladı. Onlara yapmış olduğu bu hak- sızlığın ıstırabıyla kıvrandı. Onların gerçek temsilcisi olmak için eline çok fırsat geçmiş olduğunu ve bu fırsatları kaçır- dığını anladı. Bu düşüncelerinden de kaçmaya çalıştı. Bü- tün hayatınca düşüncelerinden kaçmıştı. Son olarak odası- na sığındı. Kapıyı kapattı. Sesleri duymaz, görüntüleri gör- mez oldu. Yemek yemez, içki içmez oldu. Dostundan kaçar, düşmanını bilmez oldu. Sığındığı son yerde de onu buldu- lar. Yerini tespit ettiler. Bütün tanıklar dinlendi. Savunmalar alındı. Gereği düşünüldü. Hiçbir etki altında kalmadan ba- ğımsız olarak karar verildi. Adam kapıyı açtı, içeri girdi ve tabancasını çıkararak ateş etti.
21 Hava kararmak üzereydi. Güzel bir gün sona eriyordu. Tur- gut, oturduğu yerden kalktı. Terden sırtına yapışmış olan gömleğini çıkardı. Derin bir nefes aldı. Arabanın çevresinde geniş adımlarla dolaştı. Neredesin Olric? Ona her zaman- kinden daha çok ihtiyacı olduğunu hissediyordu. Birlikte arabaya bindiler. Yokuşu ağır ağır inerek yol kavşağına gel- diler. Yollarına devam ettiler. Bir kasabaya varınca durdular. Turgut, bir otele eşyasını bıraktı. Yemek yedi ve yemekten sonra hemen otele döne- rek odasına çekildi. Bir süre pencereden sokağı seyretti. Uzaktaki büyük şehrini uzun zaman göremeyeceğini dü- şündü. Selim’in Beşiktaş’ta gitmek istediği meyhanenin öz- lemini duydu. Selim’i hiç tanımamışlardı bu insanlar. Hiç olmazsa cenazesine gelseydiler. Bilseydim hepsine haber verirdim. Bir teşkilatımız, bir lokalimiz yok ki bir araya ge- lelim. Bu ülkenin belini dağınıklık büküyor. Belki Beşik- taş’taki meyhanedekilerden biri Selim’i yolundan döndüre- bilirdi. Koltuğa oturdu. Selim’in defterlerini eline aldı. Se- lim’in öldüğünü anlamıştı sonunda. Anlamak başka şey, ka- bul etmek başka. Hayatını sağa sola dağıttın be Selim! Bir bu defterler kaldı. Hiç olmazsa şarkılar da yanımda olsaydı. Selim’i bir derleyip toparlamak gerekmez mi? Yatağa uzandı ve Süleyman Kargı’ya bir mektup yazdı. Mektupta, Selim’i seven bir insan olarak ona ait birkaç par- ça yazının kendisinde de bulunmasını istediğini; uzun bir yolculuğa çıktığı şu sırada kendi oluşumu bakımından da bu parçaların ifade etmekte güçlük çektiği bir önemi oldu- ğunu; özellikle şarkıların bir bakıma bundan sonraki haya- tını düzenlemekte çok yararı olacağını; düşünmeye başladı- ğı şu sırada bu şarkıların belki kendisi de farketmeden Se- lim’le ortak bir biçime varmasının sağlanmasında önemli bir yer tutacağını; şimdiye kadar bilemediği ve kendisinin
de yok saymasına rağmen bazı etkilerin yıllardan beri için- de biriktiğini ve bu şarkıların eline geçmesiyle hayatında ilk defa kendine özgü bir tutuma kavuşabilmek için cesa- retli adımlar atabileceğini; aynı zamanda, Selim’le hazırla- dıkları bazı notları -ki bunları da yanına almadan edeme- mişti ve artık yanından ayırmayacaktı- bu şarkılarla karşı- laştırarak bazı sonuçlara varmayı ümit ettiğini; Selim o za- manlar yani Turgut’la bunları yazdığı sırada kendini açıkla- ma cesaretini bulmuş olsaydı belki de bugün durumun çok değişik olacağını; Selim’in bu anlayışı kendisinden bekledi- ğini ve ne yazık ki bunu çok geç sezdiğini ve o zaman da artık geriye dönme imkânının kalmamış olduğunu anladı- ğını ve bu nedenle çekingen davrandığını; aralarındaki iliş- ki biçiminin her ikisinin de bu yöndeki gelişimini engelle- diğini ve aslında birçok insanın arkadaşlığa yanlış bir nok- tadan başladıklarını ve bu nedenle gittikçe çıkmaza sürük- lendiklerini ve ilk adımı yanlış attıkları için geri dönmenin iki tarafa da zor geldiğini; herkesin ilk adımın atılmasını karşısındakinden beklemesinin gerginliği içinde muhakkak hata yaptığını; insanın değişmeye karşı gösterdiği tepkinin bu hatada payı olduğunu; Süleyman Kargı da kendisini yoklarsa, onun gibi bir bakıma Selim’e ilgisiz olduğunu gö- receğini; bu kısa araştırması sırasında hiçbir şey öğrenme- diyse bir cümlenin, bir bakışın, yerinde atılmış bir tek adı- mın insan hayatında olumsuz ya da olumlu birçok ihtimale yol açtığını gördüğünü; ona fırsat verirse, yani şarkıları yol- lamak ve bu konuda bazı noktaları aydınlatmak isterse, ya- şayışı ve düşüncesiyle bu ilgiye layık olduğunu göstereceği- ni; bir taşra kasabasının soğuk bir otel odasında oturup dü- şünürken geleceğini bağladığı bazı belgelerin önemine an- layış göstermesini ondan beklediğini; ilk bakışta anlaşılmaz gibi görünen bu hareketine uzun yorumlara kaçmadan an- layış gösterirse, bu çıplak odada beklemesinin bir anlam
kazanacağını; onunla ilgilenmesini, bu odada durup dinlen- meden beklemekle sağlamaya çalışacağını; gerekirse gün- lerce, hatta aylarca bekleyeceğini; buna kararlı olduğunu; her şeyi düşündüğünü; hayatını yenilemek isteyen ve Se- lim’in dostu olan birine Selim’in bir zamanlar çok sevgi göstermiş olduğu bir arkadaşının yardım edeceğine inandı- ğını; Selim’e göstermiş olduğu çekingen ilgi yüzünden bu- gün çok ıstırap çektiğini ve ona da aynı çekingenliği göste- rerek bir daha aynı hataya düşmeyeceğini; bu nedenle her şeyi açıkça yazdığını; ilişkilerinin birkaç saatlik bir görüş- meden ibaret olmasına rağmen şiddetli ve yoğun bir süre olması nedeniyle içinden şu anda geçenleri büyük bir içten- likle ve bütün karmaşıklığıyla olduğu gibi ifade etmekte sa- kınca görmediğini; kendini olduğu gibi ortaya koyduğunu; bundan sonra istemesini bilmeye çalışacağını, bu mektubu beğenmese de onu bozkırın ortasında sonsuz bir bekleme- nin içinde bırakmamasını ondan beklediğini; hataları ol- muşsa bunları da açıkça belirtmesini, fakat onu ilgisizliğe mahkûm etmeye hakkı olmadığını; bu mektubun belki onun zevkine uygun olmayacağını tahmin ettiğini ya da bu- nu mümkün gördüğünü; ne var ki artık dönülmesi imkân- sız bir yola girdiği için en küçük bir ilgisizliğin bile onun için kötü sonuçlar doğuracağını; muhakkak ona yazması gerektiğini; mektubunu beklediğini; aydınlatılmaya ihtiyacı olduğunu belirtti. Sabah uyandığı zaman mektubu tekrar okumadan hemen zarfladı ve gönderdi. Ve mektubu kutuya attığı andan itiba- ren de beklemeye başladı. Bekleyiş günlerce sürdü. Kendine önemsiz işler bularak oyalanmaya çalıştı. Kasabanın tarihî yerlerini gezerek resimler yaptı. Belediye reisini ziyaret ede- rek tarihçi oduğunu söyledi. Kasabanın tarihini inceleyerek bir tez hazırlayacağını anlattı ve gereken kolaylığın gösteril- mesini rica etti. Aynı zamanda sosyolojik etüdler de yaptı-
ğını belirterek kendisine kasaba hakkında bilgi verilmesini istedi. Kendisine çok kolaylık gösterildi. İlgili memurlar emrine tahsis edildi. Genç bir mimardan, kasabanın imar planı hakkında geniş izahat aldı. Merkezdeki tanıdıklarıyla görüşerek kasabanın gelişmesi için çalışmaya söz verdi. Teknik konuları, hele mühendislikle ilgili olanlarını kolay- lıkla kavraması ilgili memurların hayranlığını uyandırdı. Günün büyük bir kısmını da odasında çalışarak geçiriyor- du. Belediye reisi çalışmalarını görmek istedi, izahat rica et- ti. Tezin anahatlarını belirten önsözünü birkaç güne kadar tamamlayacağını bildirerek biraz müsaade rica etti. Süleyman Kargı’nın düzgün bir paket içinde yolladığı şiir geldi. Üzerinde yalnız, “başarı dilekleriyle” yazısı vardı. O sırada belediye reisinin odasında sohbet ediyorlardı. Postacı zarfı uzattı. Turgut, profesörden beklediği bilginin geldiğini söyleyerek odasında çalışmak üzere izin istedi. Birkaç gün sonra Turgut, belediye reisini tekrar ziyaret ederek merkeze gitmesi gerektiğini ve birkaç güne kadar döneceğini bildir- di. Yardımlarından dolayı teşekkür etti ve bir sabah erken- den yola çıktı. Öğle üzeri bir kahvenin önünde durdu. Büyük bir çay ıs- marladı ve belediye reisinin karısının yaptığı yolluğu yedi. Onu pek sevmişlerdi. Yemekten sonra yola çıktı ve akşama kadar durmadan yol aldı. Geceyi bir kasaba otelinde geçir- di. Ertesi gün, akşamüzeri anayola yakın bir motelin önün- de durdu. Motel, bir tepenin eteğinde, bozkırın ortasında yalnız bir yapıydı. Motelde günlerce kaldı. Kaç gün kaldığını bilmiyordu. Takvime bakmıyor, gazete okumuyordu. Sabahtan akşama kadar yazıyordu. Akşam yemeğinden önce bozkıra çıkıyor, dolaşıyordu. Bazen, bir ağacın altında, tepedeki bir kayanın yanında duruyor, yüksek sesle Olric’le konuşuyordu. Yük- sek sesle konuşma ihtiyacı, onu akşama kadar rahatsız edi-
yor ve bu gezintileri sabırsızlıkla bekliyordu. Onunla her şeyden bahsediyorlardı. Tabiattan, bozkırın -güneş batar- ken- güzelliğinden, arılardan, karıncalardan, moteldeki ye- meklerin her zaman iyi çıkmadığından, yazdıklarından, ya- zarken karşılaştığı güçlüklerden, dünyaya boş verdiklerin- den, motel binasının çirkinliğinden, güzel kadınlardan, ar- tık çok uzakta kalan büyük şehirden, denizden, okuduğu kitaplardan, yabancı dil öğrenmenin gerekliliğinden, sonla- rının ne olacağından ve daha birçok şeyden konuşuyorlar- dı. Sonra, yavaş yavaş dönüyorlar konuşmaları hüzünlü so- na ermişse, motel sahibinden bir iki kadeh içki rica ediyor- lardı. Sonra, bir gün, moteli de bıraktılar: yollarına devam ettiler. Trenin uğradığı bir şehre geldiler. Turgut bankaya uğrayarak bütün parasını çekti. Arabasını şehirde bir soka- ğın köşesinde bıraktı. Eşyasını, yeni satın aldığı bir bavula doldurdu ve trene bindiler. İkinci mevki bilet almışlardı. Olric’e bilet alınmıyordu. Tren hareket ederken başlarını geriye çevirmediler: arkala- rına bakmadılar. Yalnız, kompartımandaki yolculardan biri: “Uğurlar olsun,” dedi. Yanlarına biraz yiyecek almışlardı. Artık, vagon-restorana gidemezlerdi. İdareli olmak gereki- yordu. Bir süre -belki çok uzun bir süre- çatal bıçak gürül- tüsüne hasret kalacaklardı. Turgut restoranda, beyaz pey- nirle votkasını içemeyecekti. Pencerenin yanında bir yer al- mışlardı. Tarlada çalışan bir iki çocuk el salladı onlara. On- lar da mukabele ettiler. Artık her ilgiye karşılık gösterece- ğim Olric: tarladaki çocukların elbette bir bildikleri var ki el salladılar. Bizim de bir bildiğimiz var ki el salladık. Onla- ra mukabele ettik. Uyudular, uyandılar. Oturarak uyumasını öğrendiler. Bir yanımızla onlardan daima uzak kalacağız, efendimiz. Bilin- mez, Olric, bilinmez. Yarın güneşin nasıl doğacağını, bizi 713 uykudan ne zaman uyandıracağını, geleceğin bizim için ne- ler hazırladığını, kompartımana birdenbire nasıl bir insanın gireceğini, çantasında ne çeşit yolluklar bulunduğunu ve daha birçok şeyi bilemiyoruz. İnsanların içinden neler geç- tiğiniyse hiç bilmiyoruz. Karşımızda bağdaş kurup oturmuş yaşlı köylü bizim içimizden geçenleri bilebilir mi? Onun için uzak kalıyoruz, efendimiz. Olamaz Olric; niçin olmadı- ğını bulacağız. Seslerin nerelerden geldiğini karanlıkta da sezeceğiz: duyularımız gelişecek. İstasyonlarda trenle birlikte durdular. Perona inip biraz hava aldılar. Büfelerden sigara ve yiyecek aldılar. Sabaha karşı uyanıp, elektriksiz köy istasyonlarında marşandizlerin gelmesini beklerken ağustosböceklerinin seslerini dinledi- ler. Lokomotifin su alışını seyrettiler. Açılır-kapanır kom- partıman masasında yolcularla yemeklerini bölüştüler. Hi- kâyeler dinlediler, hikâyeler anlattılar. Bazı istasyonlarda bavullarını toplayıp trenden indiler; başka bir doğrultuya giden bir trene bindiler. Bir keresinde kompartımana uzun bıyıklı bir genç adam girdi. Onunla arkadaş oldular. Gazeteciymiş. Röportaj yap- maya Şarka gidiyormuş. Yeşil gözlü gazeteciyle uzun uzun konuştular. Turgut ona, yeni saydığı birtakım düşüncelerin- den bahsetti. İzlenimlerini anlattı. Turgut’un şehrinden iz- ler taşıyordu bu genç gazeteci. Taze bilgilerle ve kendine güvenle doluydu. Beyaz dişlerini göstererek gülerken umutla ve kesinlikle ifade ediyordu düşüncelerini. Onu yenmek zordu. Turgut’un, bu kadar açık gerçekleri göreme- mesine şaşıyordu. Tozlu ve köhne anlayışlara, canla başla saldırıyordu. Turgut, bütün içinden geçenleri genç gazeteci- ye vermek istedi. Ne yazık: inandırma gücünü bulamıyordu kendinde. Sözlerinin yarısında konuşmaktan vazgeçiyordu. Kimseyi değiştirmek istemiyordu. Bunun gerekli olduğuna inanamıyordu artık. Bu nedenle, genç gazetecinin sözlerine
kanmış göründü. Onun, sevinçle, düşüncelerini kabul ettir- mesine göz yumdu. Daha çok genç, Olric. Duygu ve düşün- celerinin etkisini görmeye ihtiyacı var. Ona yardım etmeli- yiz. Onu kırmamalıyız. Birkaç saat içinde bir insanın dü- şüncelerini değiştirebildiğini görmek ona gurur verecektir: kendi düşüncelerini değerlendirmesini kolaylaştıracaktır. Bizi de daha çok sevecektir. Kendisini ispat etmesine fırsat verelim. Ya büyüyünce uslanmaz bir eleştirmeci olursa, efendimiz? Buna engel olmaya zaten gücümüz yetmez, Ol- ric. Onu biz bozmayalım. Bırakalım anlatsın, döksün için- dekileri. Ona, ayıklama imkânı verelim. Birçok gerçeği ka- bul ettiğimiz gibi, onun gerçeğini de kabul edelim. Heye- canlarının körleşmesine yol açmayalım. Bizim gibi sabaha kadar düşünecek değil ya; birazdan uykuya dalar. Onu uyurken seyrettiler. Düşünceleri, kimseyi rahatsız etmesin diye koridora çıktılar. Turgut sigara içti ve koridor ışığının aydınlattığı kadar dışarıya baktı. Gazetecinin adresini aldılar: ona yazmaya söz verdiler. Birkaç güne kadar taşınacakları için ona adreslerini vereme- diler. Onu da bir peronda bıraktılar el sallayarak. Trendeki yaşayışın görgü kurallarına alıştırdılar kendile- rini. Kompartımana yeni gelenlerin bavullarını yerleştirme- lerine yardım ettiler, tuvaletin kapısı önünde sabırla bekle- mesini öğrendiler, kompartımanda herkesle birlikte uyuma- ya çalıştılar. Turgut, yıllardır özlediği uzun yolculuğun tadı- nı çıkarıyordu. Bu yaşayışa kendini o kadar kaptırmıştı ki gece uyumayan çocukların ağlamasına bile aldırmıyordu. İleride sizi bekleyen bir istasyon daima vardı ve bacakları- nızın uyuşmasını gidermek her zaman mümkündü peronda dolaşarak. İyi ve kötü trenlerde yolculuk ettiler. Bir trende, istasyon- da durdukları zaman ışıklar sönüyordu. Bazen saatlerce 715 karşı yönden gelen treni bekliyorlardı karanlıkta. Bazısının da kompartıman kapıları kilitlenmiyordu. Aynı zamanda yavaş giden bu trenlere yolda hırsızlar atlayarak yolcuların eşyasını çalıyorlarmış. Her şeye razı oluyorlardı. Genç gaze- teciye adresleri olmadığını söylemeye utanmışlardı. Oysa, treni adres olarak gösterebilirlerdi. Nasıl düşünememişlerdi bunu? Fakat, hangi treni gösterecektik, efendimiz? Her trenden inerken kondüktöre haber bırakabilirdik, Olric. İn- san bir evden taşınırken nasıl eski evine yeni adresini bıra- kırsa, öyle yapabilirdik. Çocuk gibi oldunuz, efendimiz. Evet, çocuklaşıyorum Olric: trencilik oynuyorum. Bütün oyunları nasıl oynamışsam bunu da öyle oynayabilirim Ol- ric: istediğim gibi. Trenin dışında, duran dünyaya aldırmı- yorum artık. Gazeteciyi bile dışımızda, geride bıraktık. Onunla inmeyi düşündüm bir an için. Onunla yeniden dü- şünmeye başlamayı istedim. Yeni bir düzenin içine girmek- ten korktum, Olric. Belki de -dediğin gibi- biz artık bir ya- nımızla onlardan uzaktayız. Bunu, onlara hiçbir zaman bel- li etmeyeceğiz. Yolumuza çıkan herkese saygı göstereceğim. Bırakalım bunları artık, Olric. Tren yavaşladı: bir istasyona yaklaşıyoruz. Aşağı inip bacaklarımızı dinlendirelim biraz. Trenden indiler, perondaki insanların arasına karıştılar. Yolcular, Turgut Özben’den ve onun aklından çıkmayan Se- lim Işık’tan habersiz, trene binmenin telaşı içinde koşuşu- yorlardı. İstasyon binasının önünde duran hareket memu- ru, kimseye bakmadan dalgın dalgın yürüyen ve kendi ken- dine mırıldanan bu adama dikkatle baktı. Sonra, karşı yön- den bir tren geldi: istasyona girdi. Yolcular ve Turgut, trenin arkasında kayboldular.
|