“Bibiheybətneft” NQÇİ-nin ərazisi ekoloji baxımdan antropogen təsirlərə daha
çox məruz qalan, spesifik çirklənmə xüsusiyyətlərinə malik çoxlu yaşayış
massivlərində formalaşan tullantılar da böyük rol oynayır. Hazırda 50,0 min nəfər
65
əhalisi olan Badamdar və Bibiheybət qəsəbəsində formalaşan təsərrüfat-məişət çirkab
axınlarının, bərk məişət tullantılarının son utilizasiya sahəsi Xəzər dənizi və
qurudulmuş sahə olan Bibiheybət buxta ərazisidir. Bərk məişət tullantıları
mədəndaxili ərazilərə, 32-ci kanal vasitəsilə təmizlənmədən Xəzər dənizinə axıdılır.
Kanalizasiya şəbəkəsi ilə əhatə olunmamış yaşayış məntəqələrinin nizamsız axınları
ərazidə çirkab gölməçələrin, bərk-məişət tullantıları isə qanunsuz zibilxanaların
formalaşmasına səbəb olmuşdur.
“Bibi-Heybətneft” NQÇİ-nin mədən sahəsində mövcud köhnə kommunikasiya
xətlərinin, mühəndis qurğu və avadanlıqlarının sökülməsi və yenidən qurulması, lay,
təsərrüfat-məişət suları axıdılan kanalizasiya sistemlərinin yaradılması, neft, lay
suları, təsərrüfat-məişət tullantıları ilə çirklənmiş torpaqların rekultivasiya edilərək
reabilitasiya olunması işləri yerinə yetirilir. İşlərin son mərhələsi kimi 32-ci kanalın
sonunda təmizləyici qurğunun tikintisi, hasilat nəticəsində neftlə birlikdə alınan lay
sularının qapalı sistemdə təkrar laylara vurulması nəzərdə tutulmuşdur. Bu sahədə
ARDNŞ-in müxtəlif idarələri tərəfindən bərpa proqramı daxilində qüllələrin
sökülməsi, quyuların qapalı sistemə keçirilməsi ilə əlaqədar texnoloji boru
kəmərlərinin və tutumların tikintisi, ləğv olunmuş quyuların standartlara uyğun
konservasiyası, mədən daxili yolların təmiri və digər işlər kompleks şəkildə, planlı
olaraq həyata keçirilmişdir.
Azərbaycanda torpaqların neftdən təmizlənməsi Ekologiya idarəsinin 20 m
3
/saat
istehsal gücünə malik torpaq təmizləmə qurğusunda, neft şlamının emal olunması
EKOL Mühəndislik Xidmətləri QSC-nin gücü 35 m
3
/saat Alfa-Laval şlam emalı
qurğusunda həyata keçirilmişdir. Bundan əlavə tədqiqatçıların, EKOL şirkətinin və
Ekologiya İdarəsinin alim və mütəxxəsisləri tərəfindən yaradılmış gücü saatda 15 ton
olan “MS-1” mobil torpaq təmizləmə qurğusundan istifadə olunmuşdur.
Qurğularda təmizləmə prosesindən sonra alınmış torpaq kütləsi davamlı
bioremediasiya nəticəsində yararlı torpaq kütləsinə çevrilir.
Qısa müddət ərzində ARDNŞ tərəfindən “Bibi-Heybətneft” NQÇİ-nin
ərazisində ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün nəzərdə tutulmuş neft, lay suları,
qazma şlamı və təsərrüfat-məişət tullantıları ilə yararsız hala salınmış 526 hektar
66
torpaq sahəsinin 2011-ci ilə qədər 206 ha-ı rekultivasiya olumuşdur. Bunun da 35 ha-
ı “Azneft” İstehsalat Birliyi, 44 ha-ı EKOL MMCİ-i və 127 ha-ı isə Ekologiya İdarəsi
tərəfindən rekultivasiya olunmuşdur.
“Bibi-Heybətneft” NQÇİ-nin ərazisində rekultivasiya işləri ilə yanaşı ətraf
mühitə mənfi təsirin azaldılmasi məqsədi ilə açıq tipli sənaye, məişət çirkab sularının
və lay sularının axıdıldığı kanallar yenidən qurularaq uzunluğu 1642 metr olan qapalı
tipli dəmir-beton kanalla əvəz edilmişdir.
Ekologiya İdarəsi tərəfindən “Bibi-Heybətneft” NQÇİ-nin rekultivasiya
olunmuş ərazilərində qırx iki min üç yüzdən artıq ağac və kol bitkiləri əkilmişdir.
Rekultivasiya edilmiş sahələrin mühafizə olunması məqsədilə 5500 metr dəmir-beton
hasar çəkilmişdir. Bibiheybət zonasında salınmış yaşıllıqların lazımi səviyyədə
inkişafını təmin etmək üçün “damcı suvarma” texnologiyası tətbiq edilir [19].
Dostları ilə paylaş: