Cədvəl 3.3
Çirklənmə dərəcəsi
Çirklənmə dərəcəsinə daxil olan torpaqların və
texnogen pozulmuş yerlərin adı və indeksi
Çirklən-
mə də-
rinliyi,
sm
Neftin
miq-
darı
Hu-
mus,
%
pH
Qranulometrik
tərkib (mm)
Bonitet balları
Məhsul-
darlığa
görə bal
0,01
0,00
1
Humus
N/NH
4
+
N/NO
3
P
2
O
5
K
2
O
Torpaq xassə-
lərinə görə
orta bal
Qalın boz-qonur (etalon)
-
-
2,10
7,3-8,0
9,10
35,40
100
100
100
100
100
100
Çirklənməmiş
torpaqlar
Binəqədi NQÇİ
Tam inkişaf etməmiş boz-qonur (BQ
ti
)
-
-
1,74
7,5-8,0
6,00
27,80
44
40
55
50
47
43
Çox zəif çirklənmiş
Ətrafı bitumlu köhnə neft yataqları (Q-1-3)
10
5
1,70
7,5-8,5
5,60
24,00
42
38
41
40
39
33
Zəif çirklənmiş
Öz-özünə zəif bitkilənən orta qalınlıqlı
bitumlaşmış (A-III-10) torpaqlar
20
5-10
1,24
8,0-8,5
5,30
22,60
31
14
19
24
24
29
Aşağı çirklənmiş
Orta qalınlıqlı mazutlaşmış yerlər (A-1-2)
40
10-15
1,00
8,0-8,5
4,18
14,20
25
6
16
20
20
28
Orta çirklənmiş
Dövri nəmlənən qalın bitumlaşmış (A-II-8)
80
15-25
0,92
8,5-9,0
4,12
14,00
23
4
15
16
16
12
Yüksək çirklənmiş
Neft mədəni suları ilə basdırılmış keçilə bilməyən
yerlər (V-II-3)
100
25-35
0,72
8,5-9,0
4,00
12,60
16
4
12
10
10
0
Çirklənməmiş tor-
paqlar
Balaxanı NQÇİ
Tam inkişaf etməmiş boz-qonur (BQ
ti
)
-
-
1,76
7,0-7,5
6,60
28,00
45
42
55
52
48
44
Çox zəif çirklənmiş
torpaqlar
Öz-özünə bitkilənən bitumlaşmış yerlər
(A-III-9)
10
5
1,72
7,5-8,0
5,80
24,40
44
40
42
40
41
34
Zəif çirklənmiş
Bitkilənmədən zəif keçilən buruq suları ilə
basdırılmış yerlər (V-I-2)
20
5-10
1,26
8,0-8,2
4,20
22,00
32
14
20
25
25
30
Aşağı çirklənmiş
Dövri nəmlənən orta qalınlıqlı bitumlaşmış yerlər
(A-II-7)
40
10-15
1,02
8,4-8,6
4,20
16,00
26
5
16
23
20
12
Orta çirklənmiş
Nəmlənən qalın bitumlaşmış yerlər (A-II-8).
Qalın mazutlaşmış yerlər (A-1-3)
80
15-25
0,90
8,5-9,0
4,14
15,00
23
4
14
18
17
9
Çirklənməmiş tor-
paqlar
Suraxanı NQÇİ
Tam inkişaf etməmiş boz-qonur torpaqlar (BQ
ti
)
-
-
1,72
4,0-7,5
6,12
28,00
43
40
56
50
47
44
Çox zəif çirklənmiş
Öz-özünə bitkilənən yuxa bitumlaşmış yerlər (A-
III-9)
10
5
1,70
7,5-7,8
5,50
26,00
42
37
44
42
41
36
Orta çirklənmiş
Dövri nəmlənən qalın bitumlaşmış yerlər
(A-II-8).Açma üsulu ilə yaranmış daxili töküntülü
karxana (Q-I-I)
80
15-25
1,12
7,8-8.5
4,10
16,00
28
5
14
17
18
8
Yüksək çirklənmiş
Qalın mazutlaşmış yerlər (A-I-4).
Dövri nəmlənən qalın bitumlaşmış yerlər (A-II-
8), neft mədəni suları ilə basdırılmış keçilə
bilməyən (V-II-3), səthə çıxmış əhəng süxurları,
daşlı, çınqıllı sahələr (D-2)
100
25-35
1,00
8,5-9,0
4,00
11,00
25
4
12
11
13
0
55
Qanşirəli böyürtkən. Həmişəyaşıl tikanlı kol bitkisi olub quraqlığa davamlı,
torpağa və suya az tələbkardır.
Sərv. Tez böyüyən, uzunömürlü, həmişəyaşıl, torpağa az tələbkar, küləyin
təsirinə dözümlü, tarla qoruyucu və dekorativ bitkidir.
Yem bitkiləri:
Pürən yovşan. Quraqlığa və duza davamlı çoxillik yarım kol bitkisidir. Qumlu-
qumsal torpaqlarda yaxşı bitir. Rekultivasiya olunmuş sahələrdə yaxşı inkişaf edir və
sıx örtük əmələ gətirir. Bioloji rekultivasiya mərhələsində fitomeliorativ xassəli bitki
hesab olunub torpaqda aqronomik cəhətdən əlverişli struktur yarada bilər.
Tüksüz biyan. Güclü kök sisteminə malik, paxlalılar fəsiləsinin çoxillik ot
bitkisi olub neft məhsulları ilə zəif çirklənmiş torpaqlarda və qrunt suyunun səthə
yaxın olan sahələrində yaxşı inkişaf edir. Fitomeliorativ bitki olub, rekultivasiya
olunmuş yerlərdə yaxşı inkişaf edir.
Əkin qara yoncası. Bioloji rekultivasiya mərhələsində torpaqların
məhsuldarlığının bərpası üçün əlverişli bitkidir. Rekultivasiya olunmuş yerlərdə yaxşi
bitir. Bir vegetasiya dövründə suvarma şəraitində 4-5 dəfə məhsul verir. Abşeron
şəraitində torpaqlarda yaxşı inkişaf edir.
Sərt quramat. Efemer bitki olub yovşanla fitosenoloji qruplaşma əmələ gətirir.
Neftlə çirklənmiş torpaqların rekultivasiya zamanı yaxşı inkişaf edən taxıl bitkisidir.
Sahil tonqal otu. Çim əmələ gətirən ot bitkisi olub quraqlığa davamlıdır. Yaxşı
fitomeliorativ xüsusiyyətlərə malik olub Abşeron şəraitində neftlə çirklənmiş
torpaqlarda yaxşı inkişaf edir.
Bozqır pişikquyruğu. Quraqlığa davamlı çoxillik ot bitkisidir. Yüksək
məhsuldalığı ilə seçilir, torpağa az tələbkardır.
Barmaqvari çayır. Həmişəyaşıl taxıllar fəsiləsinin çoxillik ot bitkisidir. Duza və
quraqlığa davamlı, torpağa az tələbkar olub güclü kök sisteminə malikdir.
Fitomeliorativ göstəricilərə malik olub, rekultivasiyanın bioloji mərhələsində yüksək
bioloji məhsuldar ot bitkisidir.
Tərəvəz bitkiləri.
Pomidor. Birillik yarım kol bitkisidir. Neftlə çirklənmiş torpaqlarda Volqaqrad -
56
322 növü yaxşı inkişaf edir. Abşeron şəraitində yüksək məhsuldarlığa malikdir.
Çirklənmənin tipindən, növündən, dərəcəsindən asılı olaraq pomidor əkini sahələrinə
üzvi gübrələrdən 30-70 t/ha peyin verilir. Pomidorun məhsuldrlığı bioloji
rekultivasiyanın ikinci mərhələsində daha yüksək göstəriciyə malik olur (Mirzəyev
A.B., Şıxəliyev F.B., 2012) [19].
Badımcan. İstilik sevən birillik tərəvəz bitkisidir. Abşeronda və respublikamızın
əkinçilik rayonlarında geniş yayılmışdır. Neftlə çirklənmiş torpaqlarda yaxşı
becərilir, işığa, istiliyə və rütubətə tələbkardır. Badımcan üçün növbəli əkin sistemi
bitkisi yoncadır.
Kök. Kökümeyvəli tərəvəz bitkisidir. Rekultivasiya olunmuş torpaqlarda növbəli
əkin dövriyyəsində çoxillik yem otlarından sonra becərildikdə yaxşı inkişaf edir.
Soğan. Yaz və payız mövsümündə suvarma şəraitində texnogen torpaqlarda
yaxşı fermentasiya edildikd
Dostları ilə paylaş: |