Microsoft Word Dissertasiya M?h?mm?dli Nicat docx
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
68
Nəticə və Təkliflər 1. Maliyyə nəzarəti orqanlarının strukturlarında bilavasitə analitik xarakterli tədqiqatlar və təhlillər gücləndirilməli, maliyyə pozuntularının və yayınmaların səbəbləri, onların aradan qaldırılması yolları göstərilməlidir. Maliyyə nəzarəti praktikasında onun səmərililik və keyfiyyət göstəricilərinə daha çox fikir verilməlidir. Müxtəlif idarə tabeçiliyinə malik dövlət maliyyə nəzarəti orqanlarının isində paralelçiliyi, təkrarçılığı aradan qaldırmaq məqsədilə Maliyyə Nazirliyi və Hesablama Palatasının həmsədrliyi ilə Maliyyə nəzarəti orqanlarının rəhbərlərindən ibarət idarələrarası şura yaradılması məqsədəuyğundur. Maliyyə nəzarəti orqanlarının qarşılıqlı əlaqələrinin gücləndirilməsi məqsədilə regionlar səviyyəsində bu qurumların bölmələri yaradılmalıdır. 2. Nəzarət orqanları özlərinin funksiyalarını həyata keçirmə prosesində və onun nəticəsində vəzifəli şəxslərə qarşı təsir tədbirləri görmək imkanına malik olmadıqda, yoxlama materiallarını digər instansiyalara verib nəticəsini gözləmək məcburiyyətində qaldıqda, nəzarət fəaliyyətinin səmərəliliyi nəzərə çarpacaq qədər azalır. Fikrimizcə, süründürməçiliklə üzləşməmək, aşkara çıxarılmış pozuntu və çatısmazlıqların aradan qaldırılmasında operativliyi yüksəltmək üçün maliyyə nəzarəti orqanlarının ən zəruri inzibati təsir və maddi sankisayalar tətbiq etmək imkanları təmin olunmalıdır. Bu məqsədlə, istənilən dövlət idarəetmə orqanları üçün ən başlıca funksiyası olan – səmərəlilik funksiyasını daha dolğun həyata keçirmək üçün maliyyə nəzarəti sistemində ixtisaslaşmış xüsusi məhkəmə qurumunun fəaliyyət göstərməsi məqsədəuyğun olardı. Bir sıra ölkələrin , o cümlədən Çexiya, Cənubi Koreya, Çin, Malayziya və s. kimi ölkələrin təcrübəsi belə yanaşmanın kifayət qədər rasional olduğunu göstərir. 3. Azərbaycanda auditin təskili sahəsində yerinə yetirilməsi vacib olan tədbirlərdən biri də, respublikada fəaliyyət göstərən auditorlar arasında sağlam rəqabət mühitinin yaradılmasıdır. Təcrübə göstərir ki, sifarisçilər auditor seçərkən onun pesə səriştəliliyini, iş təcrübəsini və digər lazımi keyfiyyətlərini nəzərə almaq əvəzinə auditorlardan hansının daha ucuz məbləğə audit aparacağını nəzərə alırlar
69
və onlarla müqavilə bağlayırlar. Auditorlar isə respublikada audit fəaliyyət dairəsinin dar olduğunu, həm də qanunvericilikdə məcburi audit aparılması nəzərdə tutulan təsərrüfat subyektlərinin sayı az olduğuna görə audit dəyəri barədə sifarişçilərin təklifi ilə razılaşmaq məcburiyyətində qalırlar. Buna görə də qanunvericilikdə audit aparılmasının minimum məbləği müəyyən olanmılıdır. Eyni zamanda, sifarisçi auditora lazım olan şəraitin yaradılmasına məsuliyyət daşımalı, yəni lazım olan sənədləri, registrləri və hesabatları auditora təqdim etməlidir və həmin sənədlərin düzgünlüyünə məsuliyyət daşımalıdır. 4. Ölkəmizdə təşəkkül tapmış iqtisadi münasibətlərin xüsusiyyətləri və digər amillər nəzərə alınmaqla, beynəlxalq aləmdə qəbul edilmiş ümumi prinsiplərə əsaslanan, iqtisadiyyatımızın bütün sahələrini əhatə edən, sahibkarlığın inkişafına mane olan əsassız müdaxilələrə yol verməmək şərti ilə dəqiq və müasir şəraitə uyğun maliyyə nəzarəti sistemi yaradılmalıdır.Dünya təcrübəsi göstərir ki, dövlətin maliyyə nəzarətinin səmərəliliyi nəzarət orqanlarının sayı ilə deyil, onların koordinasiya olunmuş fəaliyyətinin düzgün təskil edilməsi ilə təmin edilə bilər. Hazırda fəaliyyət göstərən nəzarət orqanlarının koordinasiya edilmiş fəaliyyətini təmin etməklə, respublikada maliyyə nəzarətini tələb olunan səviyyədə həyata keçirmək mümkündür. Bu məqsədlə hal-hazırda dövlət maliyyə nəzarətini tənzimləyən qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi və sistemləşdirilməsini, nəzarət sisteminin fəaliyyət dairələrinin dəqiqləşdirilməsi, onların səlahiyyətlərinin bölüşdürülməsini özündə əks etdirən və beynəlxalq təcrübədə qəbul edilmiş ümumi prinsiplərə əsaslanan - “Dövlət maliyyə nəzarəti haqqında” Azərbaycan Resublikasının Qanunu qəbul edilməsi zəruridir. 5. Ölkə üzrə audit nəzarəti standartları hazırlanmalıdır. Audit nəzarəti standartlarında nəzarətinin aparılmasının vahid norma və qaydaları müəyyən edilməli, hesabat sənədlərinin dəqiq və aydın təsviri verilməli, bütün məlum pozuntuların və normativ aktlardan kənarlasmaların formaları sadalanmalıdır. Bu standartlarda həm hər bir nəzarət orqanın görməli oldugu işlər, həm də mütləq yoxlanılmalı və aydınlaşdırılmalı olan məsələlər və ya suallar əks olunmalıdır. 6. Hesablama Palatasının fəaliyyətinin təhlili göstərir ki, bu qurumun
70
bütövlükdə dövlət maliyyə nəzarəti sistemində ali orqan kimi yer və mövqeyində istər hüquqi müstəvidə, istərsə də metodiki təminat baxımından bəzi məsələlərin həll olunmasına ehtiyac vardır. Məsələn, xarici və daxili nəzarət orqanlarının səlahiyyətləri kifayət qədər ayrılmamısdır; bütövlükdə ölkə miqyasında vahid maliyyə nəzarəti standartları formalaşmamışdır; dövlət maliyyə orqanlarının təqdimat və göstəricilərinin baxılması və icra edilməsinin, həmçinin maliyyə pzuntularına görə inzibati məsuliyyət sanksiyalarının reqlamentləşdirilmiş qaydaları yoxdur. Bunun üçün ilk növbədə Hesablama Palatasının inzibati pozuntulara qarşı konkret cəza qərarı çıxarmaq səlahiyyəti verilməlidir. 7. Maliyyə nəzarətinin səmərəliliyini və təsirliliyini artırmaq üçün mövcud qanunvericiliyin, xüsusən xarici ölkələrin təcrübəsində öz səmərəliliyini sübut etmiş aşağıdakı istiqamətlərdə hüquqi normaların təkmilləşdirilməsinə və uyğunlaşdırılmasına ehtiyac vardır: - qeyri-qanuni əldə edilmis gəlirlərin üzə çıxarılmasını, dondurulmasını və müsadirəsini asanlaşdıra biləcək bütün hüquqi vasitələrin möhkəmləndirilməsi; - mütəşəkkil cinayətkarlığa qarsı mübarizənin səmərəliliyini təmin etmək üçün vergilər, əmanətlərin sirri barədə qanunlara yenidən baxılması, yaxud yeni qanunlar qəbul edilməsi; - iqtisadi cinayətlərin istintaqına mane olmaması üçün bank sirri hesab edilən hüquqi prinsiplərin dəqiqləşdirilməsi; - bəzi hərəkət növlərini, məsələn, cinayətkar təskilatlara maliyyə yardımı göstərilməsini cinayətkar hərəkətlər hesab edən qanunvericilik müddəalarının hazırlanması və qəbul edilməsi; - vəsaitlərin yerdəyisməsinə nəzarət üçün müvafiq səxslərə zəruri olan sənədlərlə tanıs olmaq hüququ verilməsi; - uydurma və saxta adlar altında hesablar açılmasını və istifadə olunmasını hüquq pozuntusu hesab edən qanunvericilik müddəasının qəbul edilməsi. 8. Auditor şirkətlərinin və sərbəst auditorların mənafelərinin müdafiəsini təmin etmək, auditor xidməti bazarında haqsız rəqabətin qarşısını almaq və auditorların işinə sivil qaydada nəzarəti gücləndirmək məqsədilə respublika 71
ərazisində fəaliyyət göstərən bütün təsərrüfat subyektlərində auditor yoxlamalarının optimal nisbətdə yerli və xarici auditor təşkilatları tərəfindən aparılması prosesi qanunvericilik xarakteri normativ sənədlə tənzimlənməlidir. Auditor təşkilatlarına və konkret auditorlara dövlət himayəsi gücləndirilməlidir. Bu gün dünyada çox yayılan-müstəqil xarici auditlərin verdiyi rəylərin hər hansı maliyyə nəzarəti orqanı tərəfindən təkrar yoxlanması və ya ekspertizası qanunla məhdudlaşdırılmalı və müstəqil auditorların nüfuzunun artırılmasına yardım edilməlidir. 9. Aparılan araşdırmalar nəticəsində Qanunvericiliyə uygun olaraq məcburi auditin obyekti olan təsərrüfat subyektlərinin auditdən yayınması kütləvi xarakter daşıdığı müəyyən edilmişdir. Aparılan təhlillərdən məlum olmuşdur ki,auditdən yayınmanın əsas səbəbi bu növ qanun pozuntularına görə məsuliyyətin müəyyən edilməsinə baxmayaraq cərimənin tətbiq edilməsi mexanizmi müəyyən edilməməsidir. Göstərilənləri nəzərə alaraq bir sıra normativ hüquqi aktlara əlavə və dəyişikliklərin olunması məqsədəuyğun olardı. 10. E-auditin tətbiqi sahəsində “Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa əlavə və dəyişikliklər edilməklə mühasibatlığın kağız daşıyıcıları ilə yanaşı elektron formadada aparılması, eyni zamanda təqvim illəri üzrə elektron faylların arxivləşdirilməsi qaydasının müəyyən edilməsi zəruridir. İ Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|