Eylül 2016 İstanbul/Türkiye
Ahmed-i Yesevî ve Motivasyon
Yüklə 6,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.1.3.1. Ahmed-i Yesevî ve Başarı Yönelimi
- 1.1.3.2. Ahmed-i Yesevî ve İyimserlik
- 1.2. Ahmed-i Yesevî ve Sosyal Yetkinlikler
- 1.2.1. Ahmed-i Yesevî ve Empati
- 1.2.1.1. Ahmed-i Yesevî ve Başkalarını Geliştirmek
- 1.2.1.2. Ahmed-i Yesevî ve Hizmete Yönelik Olmak
- 1.2.2. Ahmed-i Yesevî ve Sosyal Beceriler
- 1.2.2.1. Ahmed-i Yesevî ve İletişim
- 1.2.2.2. Ahmed-i Yesevî ve Etki Yaratma, Etkileme
- 1.2.2.3. Ahmed-i Yesevî ve Çatışma Çözümü
- 1.2.2.4. Ahmed-i Yesevî ve İşbirliği
- 1.2.2.5. Ahmed-i Yesevî ve Liderlik
- 1.2.2.6. Ahmed-i Yesevî ve İlişki Kurmak
- 1.2.2.7. Ahmed-i Yesevî ve Gücün Farkında Olmak
- 2. Ahmed-i Yesevî ve Duygusal Zekâ Değerleri
|
1.1.3. Ahmed-i Yesevî ve Motivasyon Motivasyon, yani şevk kişinin amaçlarına ulaşmak için kendini, duyguları- nı harekete geçirerek hedefe odaklanıp eyleme geçmesidir. Motivasyonda bir idealin olması gerekir, kişi ideallerinin gösterdiği hedefe doğru eyleme geçer. 14 Hoca Ahmed, age., s.49. 604 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Tembellik, atalet kişiyi amaçlarından alıkoyar, hiçbir şey kendiliğinden sonuç- lanmaz, birey şevk ve heyecan kazanarak amaçları için eyleme geçer. “Bireyin kendini motive edebilmesi dışarıdan yapılan bir etkinin ürünü değil, yapabileceğine inanç ve başarma isteği ile kendi içinde yarattığı doğal bir gü- düdür. Birey içindeki başarı güdüsünü ortaya çıkarabilir, olumlu düşünebilir, inisiyatif kullanabilir ve sorumluluk alabilirse yani olumlu duygularını harekete geçirebilirse içsel motivasyonunu sağlayabilecektir.” 15 Ahmed-i Yesevî çevresindeki ve sonraki çağlardaki insanları şevklendir- mede son derece yüksek bir işlev sağlamıştır. Islamî ilkelerin henüz tam ola- rak bilinmediği zamanlarda o insanları anlayabilmiş, onları yeni bir hayata yönlendirmek, önce Allah’a kul olmayı sonra da toplumsal hayatta hak hukuk içinde yaşatmak için bitmez tükenmez bir motivasyon örneği sergilemiştir. Hep iyiye doğruya, kulluğa teşvik eder, hakka adalete, merhamete davet eder.
Duygusal zekâda başarmak en önemli hedeflerdendir. Önündeki engeller kişi için zorluktur, aşmak için zorlanır, üzülür ve ümitsizliğe düşer. Bu itibarla başarmak arzusunun gereğini yerine getirmek için çaba içine girer. Ahmed-i Yesevî ibadet etmeyi kulluk vecibesi olarak görür ve ibadete önem verir, ayrıca onun için ağlamak da önemlidir, çünkü ağlamak duygu- ların yansımasıdır, kişi toplumsal hayatta merhamet duymalıdır, insanlara acımalıdır, daha da önemlisi belalara direnç göstermelidir, çünkü belâlar ve musibetler Hak’tan gelmektedir. Kul Hâce Ahmed tâat kıl yığlamaknı âdet kıl Belâ kelse tâkat kıl Hak’dın bolur Hâce Ahmed Kul Hâce Ahmed ibadet eyle, ağlamağı âdet eyle Belâ gelse tâkat kıl Hak’tan olur Hoca Ahmed 16 15 Psk. Dr. Ayşegül Önk Eray, “Duygusal Zeka Nedir?”, aynapd.com.tr›?p=342. 16 Hoca Ahmed, age., s.47. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 605
1.1.3.2. Ahmed-i Yesevî ve İyimserlik Iyimserlik hayata olumlu bakabilmek, zorluklara karşı gelebilmektir. In- san duygularıyla iyimser veya karamsar olabilir. Düşüncesi ne kadar güçlü olsa da kişi zorlukları aşamaz. Duygular, düşünceye eylem gücü kazandırır. Duygusal zekâ, iyimserliği başarının önemli bir etkeni olarak benimser, iyim- serlikle kararan hayat aydınlanır, engeller aşılır. Ahmed-i Yesevî temelde iyimser bir mutasavvıf olarak onu sevenlerine, dinleyenlerine ümit aşılar. Aşağıdaki mısralarda “muhabbet denizi” imge ola- rak zorlukları çağrıştırır; ama o, dalgıç olup denizin derinliklerinde “mari- fet cevheri”ni istemekte ve denizin korku veren derinliklerinden o cevheri çıkarmayı göze almaktadır. “Tûbâ dalları” da Cennet’e erişmenin uzak bir sembolü olsa bile Yesevî o dallara kuşlar gibi kanat çırparak konmayı arzu etmektedir. Arka plânda son derece güçlü bir iyimserlik duygu olarak kişiye dinamizm kazandırmaktadır. Muhabbetni deryaside gavvâs bolup Marifetni gevherini gevherini algum kelür Tarikatnı meydaıda pervâz kılıp Ul tubi darahtige kongum kelür Muhabbetin deryasında dalgıç olup Marifetin cevherini alasım gelir Tarikatin meydanında kanat çırpıp O Tubâ dallarına konasım gelir 17
Sosyal bilinç bireyin içinde yaşadığı sosyal çevreyi ve toplumu tanıyarak onlarla ilişki kurmasıdır. Kişi bilinç kazanarak kendisini tanıdıktan sonra sos- yal hayatın içine girmeye niyetlenir, onu da tanıması gerekir. Bu da bilinç sorunudur, kişi sosyal hayatın içinde de bilinç kazanarak sosyal hayatı yakın- dan tanır, sosyalleşmeye başlar, bilinçli şekilde ilişki kurar, sosyal beceriler kazanır. Ahmed-i Yesevî Yesi’de babası Ibrahim Şeyh, Arslan Baba’dan ilk tahsilini aldıktan sonra Yusuf Hemedânî’den Islam’ın zahirî ve batınî ilimlerini öğ- renmiş ve onunla birlikte Türkistan’ın çeşitli şehirlerinde dolaşmıştır. Onun 17 Hoca Ahmed, age., s.67. 606 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî vefatından sonra da önce Buhara’da irşat görevini yürütmüş ve ardından Ye- si’ye gelerek vefat tarihi olan 1166 tarihine kadar insanları aydınlatmıştır. Dolayısıyla onun hayatı bir modeldir, önce kendini tanıma ve sonra da sosyal bilinç aşamaları olmak üzere iki husus dikkate değerdir. Bütün Türkistan, Anadolu, Rumeli ve Balkan coğrafyaları onun hikmetlerindeki fikirlerle ve onlarca müritleri vasıtasıyla aydınlanır. Neydi onun başardığı hususlar? O, özellikle çağımızın duygusal zekâ değerleri denilen değerleri, kendi çağında değer mertebesine çıkarmış ve bunları Hikmetlerinde yaygın hale getirmiştir. 1.2.1. Ahmed-i Yesevî ve Empati Empati, kişinin çevresindeki insanları anlamak için kendisini onun yerine koyarak onlara yaklaşmasıdır. Insan toplum içinde sempati, antipati ve empa- ti duymak olmak üzere üç konumdadır. Sempati ve antipati iki zıt konumdur ve kişi için kolay iki duruştur. Empati hem karşısındakini anlama hem de ona yardım edebilme çabasıdır ve çok zor bir duruştur. Insanın duygularını yorar, acıma hissi ve yardım etme iradesi her zaman mümkün olmadığından kişi kendini tüketebilir. Aşağıdaki hikmette ona göre, münafıklık Islamiyet’in çok kötü gösterdiği bir durumdur, yanlış bir yoldur. O, münafıklığı bile doğrudan hedef almaz ve o kişileri aşağılamaz, onlara sert sözlerle ithamda bulunmaz, empati yoluyla hallerine acır ve onlar gibi de olmak istemez: Münâfıklar yürürler yürürler fısk u fücur kılurlar Haram şüphe yiyürler korkup yığlar Hâce Ahmed Münâfıklar yürürler, fısk ve fücur kılarlar Haram şüphe yerler korkup ağlar Hâce Ahmed 18
Kişinin birlikte yaşadığı aynı toplum mensuplarının ihtiyaçlarını fark edip onları becerileri ölçüsünde geliştirmesi de duygusal zekâ özelliğidir. Bu özel- lik, bir yöneticinin yönlendirme ve yol gösterme becerilerinin temelini oluş- turur. Ahmed-i Yesevî ibadete çağrıda bulunmak için emir kipi yerine onları geliştirecek söylemleri kullanır. Seher vakti kalkıp Allah’ın adını anmanın yani namaz kılmanın baldan tatlı bir davranış olduğunu söyler. Kişi farkında 18 Hoca Ahmed, age., s.47. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 607
olmadan aşk ateşiyle seher vakti kalkar, iman nurunu yakar ve ruh kuşunu uyandırır. Bu başkalarını bir geliştirme tarzıdır. Ne huş tatlık Hak yâdı seher vakti bolğanda Baldın suçuk Hû atı seher vakti bolğanda Seher vaktı tuğranlar cannı fedâ kılğanlar Işk otıda küygenler seher vaktı bolğanda Seher vaktı huş sâat turğanga bolğay râhat Açılur devlet saâdet seher vaktı bolğanda İman şemin yandursanğ ruh kuşunı küydürseng Hudâyınga sığınsang seher vakti bolğanda Ne hoş tatlık Hakk yâdı seher vakti olanda Baldan tatlı Hû adı seher vakti olanda Seher vaktı kalkanlar canı fedâ eyleyenler Aşk ateşinde yananlar seher vakti olanda Seher vakti hoş sâat, kalkana olur râhat Açılır devlet, saâdet seher vaktı olanda İman nurunu yandırsan, ruh kuşunu tutuştursan Allah’ına sığınsan seher vaktı olanda 19
Sosyal hayatta karşılık beklemeksizin bir çıkar gütmeksizin hizmet etmek, duygusal zekâ bağlamında sosyal bilinçtir. Kişi tam bir feragat ile sırf iyilik uğruna hizmet etmekten memnun kalır ve mutluluk duyar. Ahmed-i Yesevî sosyal bilinç denilen bu kavrama her zaman bir değer olarak vurgu yapar, çileli ve sıkıntılı hayat sürmenin kötü olmadığını söyler, iyi insanlara hiz- met etmenin manevi değerini hatırlatır. Esasen Islamiyet sosyal hayatı çok önemser, iyilik etmenin faziletini her zaman teşvik eder, çünkü din sosyal hayatta bilinçlenmeyi ve bilinçlendirme kazandırmayı emreder; iyiliği, iyilik etmeyi, doğruluğu sürekli önerir. Ahmed-i Yesevî, Yesi’de yaşadığı süreçte çevresindeki göçebe Türklere merhamet duymuş, hizmet etmiş, sosyal bilinç kazandırmak için teşvik etmiştir: 19 Hoca Ahmed, age., s.119. 608 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Bu dünyada fakirlikni âdet kılgan Hârlık tartıp meşakkatnı rahat bilgen Kul Hâce Ahmed yahşılarga hizmet kılgan Kıyamet kün andag kişi sultan bolur Bu dünyada fakirliği âdet kılan Hakirlik çekip meşakkati rahat bilen Kul Hâce Ahmed iyilere hizmet kılan Kıyamet günü öyle kişi sultan olur 20
Kişisel beceri kadar sosyal beceri de önemlidir. Birey kendi yeteneklerini geliştirerek hayatını kolaylaştırmak için bilgi ile beceriler elde edebilir. Aynı zamanda sosyal hayatın gereği geniş ölçekte bilgi ve beceriler de elde edebi- lir. Sosyal beceriler toplumsal fayda sağlar ve insanlık için çok da gereklidir. Kültürel hayatta herkes herkese muhtaç bir hayat sürdürür. Bu aynı zamanda bir dayanışma, bir yardımlaşmadır, birinin ürettiğini diğeri tüketebilir ve bu işbirliği sayesinde sosyal hayat belli bir ahenk içinde sürer: 1.2.2.1. Ahmed-i Yesevî ve İletişim Birey olarak kişiler karşılıklı şekilde birbirlerini anlama çabasına girerler. Fikirlerini, görüşlerini karşılıklı şekilde birbirlerine iletirler, uzlaşma sağlar- lar, çatışmadan dövüşmeden, savaşmadan dünyada yaşarlar. Bu iletişimdir aynı zamanda… Ahmed-i Yesevî muhatabıyla iletişim kurmada Belagat ilminin “muktezâ- yı hâl” yani durumun gereğine göre konuşma ilkesine uygun şekilde davran- mıştır. Bu çerçevede onun göçebe ve ümmî Türk topluluklarıyla en girift kav- ramları anlatma noktasında zorlanmadığı ve iletişim kurduğu bilinmektedir. Duygusal zekânın bu boyutu onun şiirlerinde çok önemlidir ve ikna etmede çok tercih ettiği bir yoldur. Aşağıda cennet ve cehennem gibi iki dini kavra- mı anlamada ve hangisinin üstün olduğu konusundaki söylemlerinde dikkat çekici özellikler vardır. O, bu iki zor kavramı halka anlatmada zorluk çekmez, iletişim kurmada engelle karşılaşmaz: 20 Hoca Ahmed, age., s.175. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 609
Behişt duzah talaşur talaşmakda beyan bar Cennet cehennem çekişir, çekişmekte beyan var Duzah aytur: Men artuk mende Firavn Hâman bar Sende Fir’avn bolsa mende Yûsuf Kenân bar Behişt aytur: Ne dersen sözni bilmey aytursan Cennet der: Ne dersin sözünü bilmez söylersin Duzah der: Ben üstün bende Firavun Hâman var Sende Fir’avun olsa mende Yûsuf Kenân var 21
Sosyal becerilerden birisi de sosyal hayatta etki yaratma ve kişileri etkile- medir. Bu bir motivasyon ve işbirliğini geliştirmedir. Ahmed-i Yesevî sadece dini emir ve yasakları anlatan bir mürşit olmamıştır. O aynı zamanda duygusal zekâya önem vererek etki yaratmada, istek uyandırmada, heyecan yaratmada çok mahirdir. Aşağıdaki mısralarda sohbete katılım sağlamak maksadıyla Hz. Peygamber’in peygamberliğin manevi tacını bir kenara bırakarak arkadaşla- rıyla sohbet etmesine ve onlara hizmet etmesine telmihte bulunması bir et- kilemedir. Hz. Peygamber’in insanlara faydalı olmak için böyle bir davranışta bulunması etki yaratmada bir ölçüdür. O, ashabıyla bulunduğu bir ortamda kalkıp onlara hizmetçilik yaparken kibri, büyüklenmeyi öldürmüş; eşitliği, tevazuu teşvik etmiş, toplumsal huzuru sağlamıştır: Ashâblar murad taptı dervişler sohbetide Resul’e vahy keldi baştan tacınını aldı Kibr ü hasedler öler içige manâ tolar Koptı hâdimlik kıldı dervişler sohbetide Dostlar murat buldu dervişler sohbetinde Resul’e vahiy geldi, başından tacını aldı Kibir ve hasetler ölür içine manâ dolar Kalktı hizmetçilik yaptı dervişler sohbetinde 22 21
22 Hoca Ahmed, age., s.118. 610 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 1.2.2.3. Ahmed-i Yesevî ve Çatışma Çözümü Duygusal zekâ çatışma çözümüne çok önem vermiştir. Önce çatışma bir sorun olarak belirlenir, mahiyeti anlaşılır, sonra çözüm yöntemleri aranır, her sorun aynı yöntemle çözümlenmeyebilir. Düşünce zenginliğiyle sürekli olarak çözüm için yol ve yöntemler bulunur. Bu yöntemlerde duygu boyutu ihmal edilmez. Çatışma farklı görüşlerin sonucunda ortaya çıkar, bireysel de toplumsal da olabilir. Her iki durumda da farklı görüşler kavgaya, mücadeleye dönüşmeden müzakere edilerek çözülebilir. Sorun çözen kişiler sevilir, herkes tarafından sayılır, itibar gösterilir. Ahmed-i Yesevî çağının bilgesidir ve hoca sıfatıyla asırlar boyunca sevilip sayılmıştır. Divan-ı Hikmet’inde çok çeşitli sorunlara çareler göstermiştir, bil- gisizlikle mücadele etmiştir. Aşağıdaki mısralarda bireysel bir çatışma yaşa- dığını eleştirel bir yaklaşımla dile getirir. Bir çatışma yaşar, önce başkasının değil kendi sufîliğini sorgular, sufilikle kibrin, riyanın, dünya sevgisinin bir arada olamayacağını ifade eder. Şeklen sufi gibi olsa bile iç dünyasındaki arın- ma gerçekleşmediği için hakiki Müslüman olamayacağını, asıl Müslüman’ın iç ve dış ahengiyle bütünleşmesi icap ettiğini telkin eder. Ey köngül kıldıng günahı hergiz püşeyman bolmadıng Sofimen deb lâf urup tâlib-i cânân bolmadıng Hayf ömrüng ötti bir lahza giryân bolmadıng Sofî-nakş boldung velî hergiz Müsülmân bolmadıng Ey gönül işledin günah asla pişman olmadın Sufiyim deyip laf edip yarin tâlibi olmadın Yazık ömrün geçti bir an ağlayıcı olmadın Sufî-nakş oldun fakat asla Müslümân olmadın 23
Kişinin başka insanlarla ortak amaçlar doğrultusunda işbirliği yapması duygusal zekânın bir değeri olarak önemlidir. Işbirliği, bencilliği önler, ego- nun kibrini azaltır, yardımlaşmayı güçlendirir, bir ve birlik olmayı özendirir. Ahmed-i Yesevî bir hikmetinde dostlarına çağrıda bulunur, birlikte Allah adını anmayı ve birlikte aydınlığa çıkmayı önerir. Çünkü insanlar bir olup bir araya geldiklerinde sosyalleşirler, bilmediklerini öğrenirler, bildiklerini öğretirler. 23 Hoca Ahmed, age., s.152. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 611
Keling dostlar barça turup aytaylık Yadı bizni yaruklukka tartar ermiş Yadı birle şuru’ kılgan aşıklarnı Niyazları kündin künge artar ermiş Gelin dostlar hep birlikte durup söyleyelim Zikir bizi aydınlığa çeker imiş Zikri ile devam eden âşıkların Niyazları günden güne artar imiş 24
Liderlik önder olmaktır, insanlara rehberlik ederek onları da hedefe var- dırmaktır. Toplumların her zaman işlevine göre liderlere ihtiyacı olagelmiştir. Ahmed-i Yesevî devrinin çok değerli bir lideridir, toplumsal bir misyon yük- lenmiş ve insanları ikna ederek Allah yolunda iman, ahlak, kulluk, doğruluk, iyilik kavramlarına yöneltmiş, harekete geçirmiştir. O, çağlar boyunca top- lumsal lider olarak Türk kültür hayatına eşsiz kazanımlarda bulunmuştur. Tarikatga şeriatsız kirgenlerni Şeytan kelip imanını alur ermiş Uşbu yolnı pirsiz dâva kılganlarnı Sersan bolup ara yolda kalur ermiş Tarikata şeriatsız girenlerin Şeytan gelip imanını alır imiş İşbu yolu pirsiz iddia eyleyenleri Şaşkın olup ara yolda kalır imiş 25
Duygusal zekânın değerlerinden biri de ilişki kurmak olup bu değer, ki- şinin aile ve sosyal çevresinde sağlam ilişkiler kurmasını beceri haline ge- tirebilmesini sağlar. Sosyal hayatta ilişki kurmak esasen zordur; sabır ister, tahammül göstermeyi icap ettirir. Sevgi ve saygı ekseninde, çıkara ve menfa- ate dayanmayan ilişkiler kurmak sosyal hayatın en önemli değerlerindendir. 24 Hoca Ahmed, age., s.137. 25 Hoca Ahmed, age., s.140. 612 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Birey, toplumdaki ilişkileri duygusal boyutta kurar ve sürekli geliştirir. Hz. Peygamberin ilişki kurmadaki tavsiyeleri ve kendi hayatında bunları davra- nışa dönüştürerek sünnetler halinde ümmetine esasen emretmesi dikkate değerdir. Ahmed-i Yesevî, aşağıdaki Hikmetinde bir yerde değerli insanların bir araya geldiğini duysa oraya gidip onlara ilmihal denilen ve günlük yaşantı- yı ilgilendiren bilgileri öğretmek istediğini açıklar. Eğer onların sohbetinden hoşlanmışsa, kendisini onların arasına katmak ister, o bu duygularıyla son derece candan ilişkiler içindedir. Kayu yerde azizlemi cem’i bolsa Oşal yerde hal ilmini söyleyesim gelir Alamı sohbetini huşlasam men Özlimni özlerige katgum kelür Hangi yerde azizlerin toplantısı olsa O şu yerde hal ilmini söyleyesim gelir Onların sohbetinden hoşlansam ben Özümü özlerine katasım gelir 26
Gücün farkında olmak, kişinin, çevresindeki güç sahipleriyle denge kur- masıdır. Öyle güç sahipleri vardır ki kişi zayıf olduğunu anladığı durumlarda stratejisini değiştirmelidir. Gücüyle aşamadığı anlarda kişi yöntem değiştir- melidir. Insan sınırlı bir güce sahiptir, o gücün sınırları ölçüsünde muhata- bına karşı çıkmayı bilmelidir. Duygusal zekâ kişiye bu karşı çıkmanın yönte- mini öğretir. Ahmed-i Yesevî öncelikle kul ile onu yaratan Hâlık-ı Mutlak arasındaki ilişkiyi bilir. Insan, aklıyla kendisini mahlukatın en güçlüsü görür ve dünya- yı yönettiği için de haklılığı vardır. O, aşağıdaki söylemlerde canın emanet olduğunu, insanın mala mülke inanmamasını hatta ünlü zenginlerin sem- bolü Karun’u, kudretin sembolü Firavun ve Haman’ı, herkesin tanıdığı aşk kahramanlarından Vâmık’ı, Azrâ’yı, Ferhat’ı, Şirin’i ve Mecnun’u hatırlatır ve faniliği telkin eder. Bu kahramanlar zahiren ölümsüz gibidirler, her çağda 26 Hoca Ahmed, age., s.69. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 613
yaşamaktadırlar, insanlar onları hep konuşur, model alır; ama onlar ölüme mağlup olmuşturlar. Ey mü’minler tâat kılıp tayanmanglar Emanettir aziz canga inanmanglar Dava kılgan Firavn birle Hâman kanı Vâmık Azra Ferhâd Şirin Mecnun kanı Ey mü’minler ibadet kılıp dayanmayın Emanettir aziz cana inanmayın Dava kılan Firavun ile Hâman hani Vâmık Azra Ferhâd Şirin Mecnun hani 27
Duygusal zekâ değerleri insan için çok gereklidir. Insan, duygularını kon- trol etmek için çeşitli terbiye sistemlerinden geçmiştir. Akıl insan için ne ka- dar gerekli ise duygu da o ölçüde gereklidir. Duygunun eğitimine eski zaman- lardan beri bütün dinler, devletler tarafından önem verilmiş, peygamberler, filozoflar insanın duygularını denetim altına almaya çalışmışlardır. Ahmed-i Yesevî’nin bir mürşid-mutasavvıf olarak insan duygularına yöne- lik bir değerler manzumesi önerdiği bilinmektedir. Asıl önemlisi o bir “hoca” işleviyle insanları bireysel ve sosyal bakımlardan yetiştirmeyi amaçlamıştır. Türk kültüründe onun tesis ettiği Yesevîlik tarikatı, Anadolu ve Rumeli’de bu amaç için tekkeler kurmuş ve Hacı Bektaş-ı Veli başta olmak üzere onlarca Yesevî dervişi Islam dininin ilkelerini öğretmiştir. Modern zamanların bilim- sel olarak kanıtladığı “Duygusal Zekâ” aşağıdaki değerlerin insan için sahip olunmasını önermiştir. Insanlar, söz konusu değerlere sahip olmak ve bu de- ğerleri kişiliklerinde var etmek durumunda yüksek şahsiyetler olacaklardır.
hâkim kılmaktır. Birey düşünür ve düşüncelerini yaşadığı hayatına yansıtmak ister. Yansıtma eylemi enerjik olmayı gerekli kılar. Özellikle ahlakı, hayata hâkim kılmak eylemci olmayı gerektirir. Aksiyon denilen eylem sahibi olmak duygusal zekâ değeridir. 28 27 Hoca Ahmed, age., s.168. 28 Nevzat Tarhan, age, s.197. 614 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Ahmed-i Yesevî çağında ve sonrasında başta Hacı Bektaş-ı Veli olmak üze- re bağlısı olan dervişleri tam eylem insanı olarak yetiştirmiştir. Onlar Türkis- tan’dan Anadolu ve Rumeli’nin en uzak coğrafyalarına kadar her yerde vatan tutmuşlar, iman ve aksiyon insanları olarak çevrelerini ihya etmişlerdir. Ümitli olmak: Ümitli olma insana eylem yapabilme imkânını sağlar. Ha- yatın önündeki engeller insanın düşüncesini perdeler, sis perdelerinin insa- nın önünü göstermemesi gibi insan sosyal hayatın sorunlarını algılayamadığı için çözemez. Ümitlilik ise duygusal zekânın değeri olarak sorunların çözül- mesinde etkin bir kaynak, bir aydınlıktır. Ümit duygusunun ana kaynağında ise Allah inancı vardır. Materyalizmin varlığı bir gayya kuyusu gibi görmesine veya yol açmasına karşılık idealizm, varlığı Allah aşkıyla kanatlandırır. Allah aşkı ve imanı olan kişi ailesi, toplumu ve insanlık ile sağlıklı ilişkiler kurabilir. Ahmed-i Yesevî’nin hikmetleri insanlara ümitli olmayı aşılamış ve ondan istifade eden insanlar o hikmetlerin telkiniyle hayatlarını en zor şartlarda sür- dürmüşlerdir.
Yüklə 6,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|