Eylül 2016 İstanbul/Türkiye
Yüklə 6,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kucaklayıcılık, sinerji oluşturuculuk
- İnsanlara inanmak ve güvenmek
- Estetik değerlere sahip olmak
- Özgüven sahibi olmak
- İlyas ERPAY* Giriş
- Eğitim Hayatı
- Divan-ı Hikmet
- Divan-ı Hikmet’in Konuları
- Divan-ı Hikmet’te Akıl
- Divan-ı Hikmet’te Göre Eğitimcinin Özellikleri
|
İyimserlik: Duygusal zekânın değeri olarak iyimserlik de insanı harekete geçiren bir motivasyondur. Kötümserlik ve karamsarlık düşünce ve duyguyu harekete geçmekten uzaklaştırır. Içimizdeki iyimserlik, sosyal hayatta bize güç verir, iyilik yapmayı, iyi bir topluma dönüşmede enerji kaynağı olmayı sağlar. Ahmed-i Yesevî iyimser bir mürşid olarak iyilik yapmayı, ahlaklı dürüst insanlar yetiştirmeyi önemsemiştir. Onun dervişleri iyimserliği kendilerine ideal yapmış ve yüksek motivasyonla iyi toplum inşasında rol almışlardır. Cesaret: Birey iradesiyle düşünce tasavvuru olarak bir hedefe yürümek ister, ama karşısına engeller çıkar. Engelleri aşmak her insan için mümkün görünmez, eyleme geçmek için cesaret gerekir. Cesaret bu çerçevede bir duy- gusal zekâ değeridir, kişi bu değerle engelleri aşmak için eyleme geçer. Yurdu- nu, ailesini, namusunu korumak için gözünü budaktan esirgemeyen insanlar cesaretli insanlardır. Ahmed-i Yesevî hikmetlerinde birey olmanın önemli bir boyutu olan cesur olma hasletini telkin etmiştir. Cesaret bir duygu olarak kişinin önündeki en- gelleri aşmasında etkili olmuştur.
karşılanır. “Kendisi için istemediğini başkası için de istememek” Hz. Peygam- berin insanlığa armağan ettiği bir hadisidir. Yani kişi kendisi için ne istiyorsa
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 615
başka insan için de aynısını isteyecektir ki empati budur ve duygusal zekâ sahibi insanlar toplumda fedakârlık yapmaktan kaçınmazlar. Komşusu açken uyuyamaz, komşusu çıplakken kendisi kürkler içinde varlığını sürdüremez. Ahmed-i Yesevî empatiye önem vermiş, insanların empati yapmasını her zaman önermiştir. Bütün hikmetlerinde son beyitte kendine hitap etmiş ve empatinin kendisinde yoğunlaşmasını sağlamıştır. Kucaklayıcılık, sinerji oluşturuculuk: Duygusal zekâ kendi dışındaki insanları dışlamayı veya kucaklamayı bir kavşak noktası olarak kişinin önüne koyar. Öfke, duygusal zekânın bir yansıması olarak ayrımcılığı, tefrikayı, hi- zipçiliği körükler. Kucaklayıcılık ise bunun karşıtı olup ayrımları, ayrışmaları önler; birlik ve beraberlik içinde tüm toplum katmanlarını kucaklamayı sağlar ve sinerji yaratır. Toplum sinerji ile bütün engelleri, ayrışmaları yok eder. Pey- gamberler kucaklayıcı vasıflarıyla çağlarında çok farklı insan ve toplulukları bir araya getirebilmiş ve insanlık tarihinde sinerji yaratmışlardır. Ahmed-i Yesevî ve onun hikmetlerinden yansıyan fikirleri her zaman ku- caklayıcı olmuş; hayata ve insana Allah ve Peygamber sevgisiyle bakması mu- azzam bir sinerji yaratmış ve asırlarca Türk kültür ve irfanını derinden etki- lemiştir. Hacı Bektaş-ı Veli ve Yunus Emre bir asır sonraki takipçileri olarak onun fikirlerinden ilham almış ve insanlığı kucaklamışlardır.
istisna kabul edilir. Güven duygusu aynı zamanda kişinin kendisine özgüve- nidir. Peygamberler, düşünce insanları, mutasavvıflar önce kendilerine, sonra kendi dışındaki insanlara inanır ve güvenirler. Esasen inanma ve güven duy- ma muhatapla iletişimi kolaylaştırır. Insanlara kuşku duymak, çevresinden şüphe etmek iletişim için zaaf teşkil eder. Duygusal zekâ bu bakımdan insan- lara inanmayı ve güvenmeyi değer haline getirir ve insanlar arasında verilmek istenen mesajın kişiye ulaşmasını kolaylaştırır. Hasta doktoruna, öğrenci öğ- retmenine inandığı ve güven duyduğu ölçüde yarar sağlanmış olur. Doktor ve öğretmen bilgi dağarcığıyla sınırsız bir konumda olabilir, ama hastasına veya öğrencisine inanmayı ve güven duymayı telkin edebilmelidir. Ahmed-i Yesevî duygusal zekânın bir değeri olarak insanlara inanmayı ve güvenmeyi öğretmiştir. Çünkü Allah’ın eşref-i mahlûkât yani en şerefli varlık olarak yarattığı insana inanmak ve güvenmek gerekirdi. Insan aklıyla ve duy- gusuyla ham olabilir, ancak o iyi eğitildiği takdirde en değerli varlık olabilir, kültürleri yeşertebilir ve uygarlıkları kurabilir. 616 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Estetik değerlere sahip olmak: Estetik güzeli ve güzelliği ilke edinen bir disiplin olarak önemli bir duygusal zekânın değeridir. Etik ve estetik an- tik dönemlerden beri felsefenin temel konuları arasındadır. Birey ve toplum hayatı düzenli olmayı ahenk içinde yaşamayı gerekli kılar. Güzel konuşmak, güzel davranmak, güzel mekanlar inşa etmek estetik değerleri ilgilendiren hususlardandır. Duygusal zekâ sahibi insanlar yaşadıkları ortamlarda estetik değerleri önemser. Ahmed-i Yesevî, güzelliğe ve dolayısıyla estetiğe çok önem vermiş, esteti- ğin en ileri boyutu olan edebiyat sanatının en güzel söylemleriyle hikmetler söylemiştir. Onun hikmetleri yüzyıllarca kopuzlarla terennüm edilmiş ve ku- laklarda yankılanmıştır.
ça özgüven sahibi olmaktır. 29 Ahmed-i Yesevî özgüven sahibi olma değerini hikmetlerinde telkin etmiştir. Bireysel yönden nefsini kontrol altına alan kişi kemale ermiştir. Kötülüklerden arınan kişi doğruluğa, kulluğa yöneldiğinde kendine özgüveni artar. Ahmed-i Yesevî özgüven sahibi bir mürşit-şâir olarak çevresine ve arkasın- dan onu takip eden sevenlerine insan olmanın onurunu aşılamıştır. Insanlar ondan öğrendikleri ve ilham aldıkları kendilerine olan özgüvenleriyle çağlar boyunca Anadolu ve Rumeli coğrafyalarında korkusuzca vatan tutmayı başar- mışlardır. Sonuç Ahmed-i Yesevî, yaşadığı çağda duygusal zekânın değerlerini keşfetmiş ve bu değerleri Türk kültürüne kazandırmıştır. Günümüzde toplumları yöneten veya yönlendiren birimler özellikle insanı nesne olarak kabul ederek onların duygu dünyasına hitap etmektedirler. Filmler, reklamlar, modalar, grafikler, tüm ritüeller, tüm görsel malzemeler bireyin duygu dünyasında algı yarat- maktadır. Post-modern dünyanın endüstri kurumları, neredeyse duygular üzerinden algı kültürü inşa etmektedir. Tüketim toplumu, çılgınlık derece- sinde teknolojinin ürettiği baş döndürücü ürünleriyle mecazen sarhoş olmuş ve deyim yerindeyse her şeyi doyumsuzca tüketmektedir. Materyalizm tüm insanî değerleri hiçe saymaktadır. Günümüzde de insanlar eğitim yoluyla çocuklarının duygusal zekâlarına önem vermektedirler, bunda herhangi bir şüphe yoktur. Ancak bir fark vardır ki Ahmed-i Yesevî, duygusal zekâyı ve 29 Nevzat Tarhan, age, s.32, 33. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 617
onun değerlerini doğrunun, iyiliğin, erdemin, hak ve hukukun penceresinden insanlara telkin ederken günümüz kültür endüstrisi öfkeyi, kini, tahakkümü yani kötülüğü daha çok önemsemektedir. Çocuklar zihinsel yönden Süper- men olmaya özendirilmekte, duygusal yetenekleri ihmal edilmektedir. Ahmed-i Yesevî, duygusal zekânın temeli olan empatiye önem vermiş ve çağındaki ümmî insanlara merhamet duyarak onlara Allah’ı, Peygamberi, imanı, ahreti, ahlâkı, ibadeti öğretmek için sosyal bilinç kazandırmayı kendi- sine misyon edinmiş ve bunu başarmıştır. Kendisi de Yesi’de doğup büyümüş ve Islamî bilgilerle kendisini âlim derecesinde yetiştirdikten sonra şehrine dö- nerek ve onları anlayarak eksikliğini gördüğü her şeyi kendilerine öğretmeye adamıştır. O Türk kültüründe düşünceyi de duyguyu da aynı şekilde birbirine denk saymış âlim ve âriflerin öncüsüdür. Kaynakça Goleman, Daniel, Duygusal Zekâ, Çev. Banu Seçkin Yücel, Varlık Yayınları, Istanbul, 1998. Hoca Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, Haz. Dr. Hayati Bice, TDV Yayınları, Ankara, 1998. Tarhan, Nevzat, Mesnevi Terapi, Timaş Yayınları, Istanbul, 2014. http://www.duygusalzeka.ne
Ahmet Yesevi’nin Divanı Hikmet’inde Pedagojik Unsurlar ve Din Eğitimi İlyas ERPAY* Giriş Ahmet Yesevî (?-1166), sufi, şair, tarikat kurucusu özellikleriyle, Türkle- rin manevi hayatında asırlar boyu etkisi süregelen büyük bir şahsiyettir. 1 Ah- met Yesevî, bugün Kazakistan’ın Çimkent şehrine bağlı Sayram kasabasında dünyaya gelmiştir. Ahmet Yesevînin babası Şeyh Ibrahim, Sayram’ın en ünlü şeyhlerindendi. Ahmet Yesevî 7 yaşındayken babasının vefatı üzerine ablası Gevher Şehnaz büyütüp, yetiştirmiştir. 2
lakabı verilmiştir. Ahmed Yesevî, Hace Ahmed, Hace Ahmed Yesevî, Kul Hace Ahmed gibi isimlerle de anılmaktadır. 3 “Ahmed Yesevî, Allah sevgisinde erimiş ve bu sevginin motive edici gücü ile Orta Asya Türk muhitine başta tebliğcilik olmak üzere çeşitli hizmetlerde bulunmuş büyük bir sofidir. Çevresine yabancı kalmamış, yaşadığı toplumla bütünleşmiştir. Köylü, kentli herkesle diyalog kurabilmiş, basit bir göçebenin olduğu kadar, sultanların da gönlünü kazanmıştır.” 4 Ahmet Yesevî’yi meşgul eden en önemli şey, halkı irşat ve doğru yola sevk etme düşüncesidir; tasvir ettiği dinî menkıbeler, münacatlar, feryatlar, istiğfarlar hep bu yüksek düşün- ceyle yazılmıştır. 5
* Yrd. Doç. Dr., Siirt Üniversitesi, Ilahiyat Fakültesi, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü, Ilyaser- pay@hotmail.com 1 W. Barthold, M. F. Köprülü, Islam Medeniyeti Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1973, s.188 2 Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında Ilk Mutasavvıflar, Diyanet Işleri Başkanlığı Yayınları, 8. bas- kı, Ankara, 1993, s.61-62. 3 Ethem Cebecioglu, Hoca Ahmet Yesevi, Ankara Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:34, Sayı:1, 1995, s.89. 4 Aynı eser, s.95. 5 Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında Ilk Mutasavvıflar, Diyanet Işleri Başkanlığı Yayınları, 8. bas- kı, Ankara, 1993, 150.
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 619
Ahmet Yesevî’nin eğitim konusunda genel olarak üç temel amacından bahsedebiliriz. Birinci amacını Allah’ın ilminin sırrına ermek (öğrenmek), ikincisini aldığını ilmi hayatında uygulayarak (bildiği ile amel etmek) ve üçüncü amacını ise edindiği ve amel ettiği bilgi birikimini halka aktarmak, onları doğru yola sevk etmek (eğitmek) olarak değerlendirebiliriz. Nitekim Divan’ı Hikmet’in temel konularını terbiye, ilimin önemi, ilmi kazanımların yaşam tarzına dönüştürülmesi, ilim öğretmenin fazileti, çevresine model şah- siyet olma konuları ile eğitimcinin ve öğrencinin vasıfları oluşturur. Eğitim Hayatı Ahmet Yesevî, ilk eğitimini babasından almıştır. Babasının ölümünden sonra eğitimini Aslan Baba üstlenmiştir. Daha sonra Aslan Baba’nın işaretiyle Buhara’ya giderek tanınmış mürşitlerinden Şeyh Yusuf Hemedani’ye intisap etmiştir. Şeyh Yusuf Hemedani’nin ölümünden sonra bir müddet onun ye- rine geçerek Buhara’da halkı davete meşgul olmuş sonra, yerini Hoca Abdü’l Halık Gucduvani’ye bırakarak Yesi’ye gelmiştir. 6
Iyi bir eğitimci olabilmenin temel etmenlerinden birisi ve en önemlisi, kişinin kendisini iyi yetiştirmiş olmasıdır. Bu bakımdan Ahmet Yesevî çeşitli eğitimcilerin rehberliğinde, kendini çok iyi yetiştirmiş ve çeşitli manevi hâl- lere ulaşmıştır. Bu hâller; “ı. Göğe uçmak, .2. Arş ve kürsi payesini elde etme- si, 3. Ruhlardan hisse almak, 4. Peygamberlerin gelip kendisini görmeleri, 5. Kırklarla buluşması, 6. Hz. Peygamber(s)’den hurma alması, 7. Sapmış kişile- re doğru yolu göstermesi, 8. Hızır ile arkadaşlık yapması, 9. Taate yönelmesi, 10. Oruca devam etmesi, 11. Gece gündüz Allah’ı zikretmesi, 12. Insanlardan kaçması, 13. Göğe çıkıp meleklerden ders alması, 14. Alakalardan ve dünya ehlinden uzaklaşması 15. Şeyhi Arslan Baba ile buluşması, 16. Maneviyattan sekiz yol açılması, 17. Pir-i Muğfın (Hz. Muhammed-s veya Şeyh’den)dan maneviyat şarabı içmesi, 18. Oğul olması, 19. Haceliğe (ilim adamı olmaya) yönelmesi, 20. Kulaklarına zikret nidasının gelmesi, 21. Şeytanın kendisinden kaçması, 22. Sen-ben fikri ve geçici heveslerin kaybolması.” hâlleridir. 7
Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında Ilk Mutasavvıflar, Diyanet Işleri Başkanlığı Yayınları, 8. bas- kı, Ankara, 1993, s. 30. 7 Ethem Cebecioglu, Hoca Ahmet Yesevi, Ankara Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:34, Sayı:1, 1995, s.98-99. 620 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Ahmet Yesevî, Yesi’ye yerleştikten sonra Türkistan coğrafyasından Bal- kanlar’a kadar vazifelendireceği öğrencileri burada yetiştirmeye başlamış ve Türkistan coğrafyasının her yerinde ünü yayılmıştır. 8
Divan-ı Hikmet Hikmet, insanın gücü oranında, nesnelerin hakikatini olduğu gibi bilip ona göre hareket etmesinden bahseden ilimdir. 9 Anadolu Türklerinde tasav- vuf alanında yazılmış manzumelere “ilahi” dendiği gibi, Orta Asya Türklerin- de de Ahmet Yesevî tarzında şiirler yazanların eserlerine genellikle “hikmet” adını vermişlerdir. 10
Elimizde bulunan ve Ahmet Yesevî’ye isnat edilen Divan-ı Hikmet’in, büyük bir kısmının Ahmet Yesevî’nin dervişlerinden yine adı Ahmet olan biri tarafından sonradan kaleme alındığı düşünülmektedir. Divan-ı Hikmet nüshasının bir kısmının Ahmet Yesevî’ye ait olması, diğer bir kısmının XV. veya XVI., asra mensup Ahmet adlı diğer bir Yesevî dervişine ait eserlerden oluşmuş karışık bir eser olduğu ihtimali kuvvetle muhtemel olsa da Divan-ı Hikmet’in tetkik edilmesiyle Ahmet Yesevî’nin edebî şahsiyeti, Türk tasavvuf edebiyatının bilinmeyen ilk safhaları aydınlanabilir. 11 Aynı zamanda Divan-ı Hikmet Ahmet Yesevî’nin dinî duygu ve düşünceleri ile dinî eğitim yöntem- leri konusunda bize gerekli ipuçlarını vermeye kadirdir. Bununla beraber Di- van-ı Hikmet’in diğer önemli bir tarafı, sosyal ahlak açısından kapsamlı bir tasavvufi ferdi ahlak mecmuası olmasıdır. 12
vetli olduğu hâlde, şekil ve vezinde millî unsur etkili olarak görünmektedir. Dinin esaslarını anlamaya çalışan Türkler, şekil bakımından kendilerine ya- bancı gelmeyen bu hikmetlere büyük önem vermişlerdir. Konu bakımından da ilahî konular olması hasebiyle Divan-ı Hikmet, halk arasında kutsi bir anlam kazanmıştır. 13 Divan-ı Hikmet’in yarı dinî bir inanç esasları şeklinde olması, yıllarca unutulmamasını sağlamış ve Ahmet Yesevî’nin manevi nüfu- 8 Divan-ı Hikmet, Haz. Hayati Bice, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1993, s. XII. 9 Özköse K., Tasavvuf Klasikleri, Ed. Cebecioğlu E., Erkam Matbaacılık, Ankara, 2010, S.205. 10 Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında Ilk Mutasavvıflar, Diyanet Işleri Başkanlığı Yayınları, 8. bas- kı, Ankara, 1993, s. 119. 11 Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında Ilk Mutasavvıflar, Diyanet Işleri Başkanlığı Yayınları, 8. bas- kı, Ankara, 1993, s.125. 12 Aynı eser, s.160. 13 Aynı eser, s.164. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 621
zu, Divan-ı Hikmet’in asırlarca yaşamasına ve birçok takipçilere örnek teşkil etmesine temel etken olmuştur. 14
Dîvân-ı Hikmet’in konularını Islam düşüncesi, Horasan sufiliği ve Yesevî tarikatının prensipleri teşkil etmektedir. Hikmetlerde sosyal sorunlar, ahla- ki prensipler üzerinde genişçe durmaktadır. Ilahî aşk, tevhid, ilahî irade ve kudret, Hz. Peygamber’e hürmet ve peygamber sevgisi, onun hayatı, sünnete tabi olma, zühd ve takva, Islam ahlakı, menkıbeler, ahiret hayatı, kıyamet günü, cennet-cehennem, dünyadan şikâyet, dervişliğin faziletleri, sufilere ait öyküler, zikir ve halvet gibi hususlar hikmetlerin genel içeriğini oluşturmak- tadır. Bazı hikmetlerinde ayet ve hadislerden referans vermekte, günahlardan ve sevaplardan, Allah’ın kahrından ve rahmetinden bahsetmektedir. 15 Yesevî, ihlas ve samimiyet, insan sevgisi, hoşgörü, kadın erkek beraberliği, çalışma, iş ve emeği yüceltme, ilim ve bilgi öğrenmeye teşvik etmiştir. Divan-ı Hikmet’te insan, vicdan, düşünce ve davranış hürriyeti, sosyal adalet, eşitlik gibi konu- lar ele alınmıştır. 16 Yesevî’nin bütün bu konuları ele almasındaki asıl hikmet, insanın eğitimdir diyebiliriz. Divan-ı Hikmet’te Akıl Ahmet Yesevî, akla, aklın kullanılmasına ve aklın önderliğine büyük önem vermiştir. Bu nedenle Ahmet Yesevî, hikmetlerinde hep akıllılara hitap etmiş- tir. Aklın kullanılmasını hikmetinde şu sözlerle dile getirmektedir; “Cânı ayrı ateşte yanar teni özge, Kimi görse, izin alıp sürer göze. Hikmet okuyup, tâlib olup, yetse söze, Akıl ve şuûrun bilge kılıp yürür olur.” 17
Ahmet Yesevî’de akıl, Allah’tan başka her şeyden uzaklaşmak, bu dünya- nın zevk ve sefasından vazgeçmek, maddi ve dünyevi dertlerden sıyrılmak, hayırlı işlere yönelmek için de vazgeçilmez bir araçtır: “…Akıllı isen dünyâ için yeme gâm, Kıyâmet günü cezâlarını verir dostlar.” 18 “…Mâsivâya -akıllı isen-, gönül verme; Lânetli şeytân kendi yoluna salar imiş.” 19
14 Aynı eser, s.165. 15 Kadir Özköse, Ahmed Yesevî ve Dîvân-I Hikmet, Tasavvuf: Ilmî ve Akademik Araştırma Der- gisi, sayı: 16, 2006, S.307. 16 Ahmet Yıldırım, Hoca Ahmed Yesevî ve Islâm Medeniyetindeki Yeri, Muhafazakâr Düşünce Islam Medeniyetini Kuran Düşünürler-II, yıl:12, sayı:45-46, Temmuz-Aralık 2015, s.58. 17 Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, Ed. Tatcı M., Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk- Kazak Üniversitesi Inceleme - Araştırma Dizisi, Ankara, 2016, s. 376. 18 Aynı eser, s. 176. 19 Aynı eser, s. 228. 622 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Ahmet Yesevî aklın, Allah’a gereğince kulluk etmek, hak yolu batıl yoldan ayırt etmek, geçmiş olaylardan ibret almak, fakirlerin gönlüne girmek, âlim- lerin sohbetlerinden faydalanmak için kullanılması gerektiğini hikmetinde şu şekilde dile getirmektedir; “Akıllı isen, doğru yola kadem vur, Merdanların soh- betinden behre al. Ashâb-ı Kehf köpeğini görüp, ibret al, İbret alan hâs kulları cânân olur.” 20 Diğer bir divanın da da; “Eğer akıllı olsanız, nasîhatı alsanız, Beş vakit namâz kılsanız, orada fayda olası.” 21
Ahmet Yesevî’ye göre aklın, sahte dervişleri gerçek âlimlerden ayırt etmek için kullanılması gerekir. Bu konuda adeta günümüze ışık tutarak aklın değeri ve sahte dervişlerin özelliğini divanında şöyle özetler; “Sahte dervîş beyânını söyler sana, Elde tesbîh, gönülde hile, fikri para, Akıllı isen, İhlâs kılma zinhâr ona, O nâdândan hiç kimsenin behre aldığı yok.” 22 Ahmet Yesevî aklı, nefsin tuzaklarından kurtulmak, dini anlayıp kavra- mak, ahiret hayatını kazanabilmek için kullanmak gerekliliğini divanında şu beyitlerle dile getirir; “Nefsin seni son anda köle eyler, Din evini yağma eyleyip tamâm eyler, Öldüğünde imânından ayrı eyler, Akıllı isen, kötü nefsten ol şikâyetçi.” 23
Ahmet Yesevî Divan-ı Hikmet’te, “pir”, “Pîr-i Kâmil”, “Mürşid-i kâmil”, “yol gösterici” “şeyh” gibi kavramları kullanmıştır. Bu kavramlar günümüzde- ki eğitici, öğretici yerine kullanılmış kavramlardır. Öğretmen, mümkün olduğu ölçüde ehliyeti/formasyonu bakımdan kema- le ermiş, kişiliği ortaya çıkmış olgun, iffetiyle bilinen, bayağı davranışlardan ve kötülüklerden uzak, öğrencilere güzel öğreten ve kavratan birisi olmalı- dır. 24
hakketmiş olanlara verir. Eğer alıp kendisi yese, murdar et yemiş gibi olur. Eğer elbise yapıp giyse, o elbise eskiyene kadar Hak Taâlâ (onun) namaz ve orucunu kabul etmez. Ve eğer aldığı yardımdan ekmek yapıp yese, Hak Teâlâ onu cehennemde türlü azaba uğratır. Ve eğer öyle şeyhe bir kişi itikat etse 20 Aynı eser, s. 323. 21 Aynı eser, s. 379. 22 Aynı eser, s. 317. 23 Aynı eser, s. 197. 24 Bedruddin Ibn Cemaa el-Kinani, Çev.M. Ş. Aydın, Islami Gelenekte Eğitim Ahlakı Öğretmen ve Öğrenci Adabı, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 2012, s.149. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 623
(inansa), kâfir olur. Öyle şeyhler mel’undurlar. Onların fitnesi Deccal’dan be- terdir ve şeraitten, tarikattan, hakikatten, marifetten uzaklaşmışlardır.” 25
malı toplamak için insanların saf dinî duygusunu sömüren, sahte din alimle- rinden ve eğitimcilerden uzak durulmasını özellikle belirtmiştir. Bir taraftan; “Tarikate siyâsetli mürşid gerek;O mürşide itikâtli mürîd gerek;”
eğiticisiz eğitimin doğru yola götürmeyeceğini söylerken bir taraftan da öğ- rencilerin sahte yol göstericilere karşı dikkatli olmaları için; “Görün bu zamâne
halkı din aracılığıyla sömüren sözde âlimlerin farkını ortaya koymaktadır. Ahmet Yesevî’ye göre bir eğitimcide bulunması gereken özellikleri şöyle sıralayabiliriz; Eğitimci söyledikleriyle amel etmeli, ilahî aşkla yanıp tutuşma- lı, dünyevi arzulardan uzak olmalı, yalan söyleyip dünya malı için çalışmama- lı, kendini bilmeli, 29 gönül ehli olmalı, 30 Söz söyleme sanatına vakıf, mesleki bilgi ile donanımlı, ilim sahibi, aynı zamanda kararlı ve vazifelerinde itinalı, yol gösterici olmalı, her zaman iyiliği tavsiye etmeli, kötülükten sakındır- malı, mürüvvet sahibi, tatlı dilli, iyi huylu, sözü ve hâli candan olmalıdır. 31
Eğitimci, öğrenciyi çalışmaya sürekli teşvik ve motive etmelidir. Ahmet Yesevî’ye göre eğitimci olmak en zahmetli mesleklerden birisi ol- makla beraber, “Müridlerin terbiyesi, günde yüz bin erdem.” 32 diyerek zahmetli olan bu işin, eğitimci açısından ne kadar önemli ve yüce bir görev olduğunu açıkça dile getirmektedir. Ahmet Yesevî eğitimciyi bir çobana benzeterek öğ- rencilerinden her daim sorumlu olduğunu belirtmektedir. 33 25 Kemal Eraslan, Yesevi’nin Fakr-namesi, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniver- sitesi Inceleme - Araştırma Dizisi, Ankara, 2016, s.49. 26 Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, Ed. Tatcı M., Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk- Kazak Üniversitesi Inceleme - Araştırma Dizisi, Ankara, 2016, s. 228. 27 Aynı eser, s. 256. 28 Aynı eser, s. 421. 29 Aynı eser, s. 249-250. 30 Aynı eser, s. 238. 31 Aynı eser, s. 330-332. 32 Aynı eser, s. 341. 33 Aynı eser, s. 341. |