Xxvii bob. Nafosaò Òarbiyasi badiiy did va go‘zallikka muhabbatni tarbiyalash
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XXXV BOB. MAKTABDA SINFDAN TASHQARI OLIB BORILADIGAN TARBIYAVIY ISHLAR 1. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning mohiyati.
|
Savol va topshiriqlar
1. Bola tarbiyasida ota-onaning burch va mas’uliyatini so‘zlang. 2. Dono xalqimiz „Bola boshdan — nihol yoshdan“, „Bola aziz, odobi undan aziz“, „Erkalasa onasi, taltayadi bolasi“, „Qush uyasida ko‘rganini qiladi“ kabi maqollar orqali ota-onalarga nimalarni uqtirmoqchi bo‘ladi? 3. Oila baxti ko‘p jihatdan ayolga bog‘liq deyishadi. Buni Siz qanday tushunasiz? „Erni er qiladigan ham, qaro yer qiladigan ham xotin“ degan naql bor, xalqimiz bu bilan nima demoqchi? 4. Maktab jamoasi va ota-onalar hamkorligining qanday yo‘l va vositalarini bilasiz? 5. „Mahallang — ota-onang“, „Bir bolaga yetti qo‘shni ota-ona“ hikmatlarining ma’no-mazmunini yozma ravishda bayon qiling. 453 XXXV BOB. MAKTABDA SINFDAN TASHQARI OLIB BORILADIGAN TARBIYAVIY ISHLAR 1. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning mohiyati. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ish — pedagogning o‘qishdan tashqari vaqtda o‘quvchilarning xilma-xil faoliyat turlarini tashkil etishdan iborat bo‘lib, u bola shaxsining sotsiallashuvi uchun zarur sharoitlarni ta’minlaydi. Bunda, avvalo, maktabning pedagogik jarayonida sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning o‘rnini aniqlab olish darkor. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ish xilma-xil faoliyat turlari maj- muyidan iborat bo‘ladi va u bolaga tarbiyaviy ta’sir ko‘rsatishda keng imkoniyatlarga ega. Bu imkoniyatlarni qarab chiqamiz. Birinchidan, xilma-xil o‘qishdan tashqari faoliyat bolaning individual qobiliyatlarini har tomonlama ochib berishga imkon yaratadi. Vaholanki, uni darsda har doim ham uddalab bo‘lmaydi. Òoshkent shahar maktablaridan birida 1- sinfning archa bay- ramida archaga o‘rnatilgan mayda lampochkalar marjoni yonmayotganligi ma’lum bo‘ldi. O‘qituvchi yordam izlab ketdi. Yuqori sinf o‘quvchilaridan birini boshlab kelganida, archa chiroqlari yonib turardi. Uni 1- sinf o‘quvchisi — intizomsiz, betartib, ammo zehni o‘tkir, darslarda bir joyda o‘tirolmaydigan Karim tuzatgan edi. Shu tariqa o‘qituvchi bolaning elektrotexnikaga qiziqishini bilib oldi va keyinchalik uning texnik qobiliyatlarini rivojlantiruvchi vaziyatlarni yaratib turdi. Xuddi shu sinfda, lekin ikkinchi o‘quv yilida, „deyarli ikki- chi“ qiz hammani hayratga soldi. Piyozni o‘toq qilishda u shunchalik tez va chaqqon ishladiki, o‘rta va yuqori sinflardagi bolalarni ham orqada qoldirib ketdi. Endi unga o‘taketgan dangasa deb qarab bo‘lmasdi. O‘z maktab tajribangizdan shunga o‘xshash misollarni eslab ko‘ring. Shunda siz sinfdan tashqari ishlar bolalarning xulq-atvori, yurish-turish tarziga ijobiy ta’sir ko‘rsatganligini ko‘rasiz. Bundan tashqari, xilma-xil faoliyat turlari bolaning o‘z-o‘zini namoyon qilishiga, unda o‘ziga ishonch paydo bo‘lishiga, ya’ni o‘zini o‘zi ijobiy idrok qilishiga yordam beradi. Ikkinchidan, turli xil sinfdan tashqari ishlarga jalb qilinishi 454 bolaning shaxsiy tajribasini, inson faoliyatining rang-barangligi haqidagi bilimlarini boyitadi, bola zaruriy amaliy ko‘nikma va malakalar hosil qiladi. Masalan, „yashirin ustaxona“da ikkinchi sinf o‘quvchilari o‘qituvchi bilan birgalikda „kindersyurpriz“, plastmassa butilkalardan turli xil suvenirlar tayyorlaydilar. „Biz mehmonga boramiz“ deb nomlangan umumsinf mashg‘ulotida esa sovg‘alar berish, boshqalar haqida g‘amxo‘rlik qilishni o‘rganadilar va hokazo. Uchinchidan, turli xildagi sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar bolalarda xilma-xil faoliyat turlari bo‘lgan qiziqishni rivojlantirishga, samarali, jamoatchilik tomonidan ma’qullanadigan ishlarda faol ishtirok etish istagini uyg‘otishga yordam beradi. Agar bolada topshiriqlarni bajarishda uning muvaffaqiyatini ta’minlovchi muayyan amaliy ko‘nikmalar bilan birga, mehnat qilishga qiziqish shakllangan bo‘lsa, u o‘zining shaxsiy faoliyatini mustaqil ravishda tashkil etishi mumkin. Bu esa bolalarning bo‘sh vaqtlarida o‘zlarini biror-bir foydali ish bilan band eta bilmaydigan hozirgi paytda ayniqsa dolzarbdir. Shu narsa aniqlanganki, xilma-xil sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar yaxshi yo‘lga qo‘yilgan maktablarda tarbiyasi „qiyin“ bolalar kam, ammo ularning jamiyatga moslashishi „qo‘shilib ketish“ darajasi yuqori. Òo‘rtinchidan, bolalar turli ko‘rinishdagi sinfdan tashqari ishlarda ishtirok etib, o‘zlarining individual xususiyatlarini namoyon etibgina qolmaydilar, balki jamoada yashashni, ya’ni bir-biri bilan hamkorlik qilish, o‘z o‘rtoqlari haqida qayg‘urish, o‘zini boshqa kishi o‘rniga qo‘yishni o‘rganadilar. Shu bilan birga, sinfdan tashqari ishlarning har bir turi — ijodiy, bilishga qaratilgan, sport, mehnat, o‘yin xarakterida bo‘lib, o‘quvchilarning muayyan yo‘nalishdagi o‘zaro hamkorlik tajribasini boyitadi. Masalan, spektakl qo‘yish vaqtida bolalar o‘zaro hamkorlik tajribasini egallaydilar. Sinfni jamoa bo‘lib yig‘ishtirishda ular vazifalarini taqsimlash, bir-biri bilan kelishib olish ko‘nikmalarini hosil qiladilar. Sport faoliyatida esa bolalar „bir kishi hamma uchun, hamma bir kishi uchun“ iborasi nimani anglatishini, o‘zaro hamji- hatlikni, „yonidagilarni sezishni“ o‘rganadilar. Shunday qilib, darsdagi tarbiyaviy ishlar bilan bog‘liq holda olib boriladigan sinfdan tashqari ishlar o‘qituvchi tarbiyaviy ishi- ning mustaqil sohasidir. |