Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

411-mashq.
 Uyga vazifa. «Ko‘chat ekib, bog‘ yarating» mavzusida
matn tuzing. Matnda sanoq sonlardan foydalaning.
1-t o ð s h i r i q . Quyidagi sonlarga -ta qo‘shimñhasi, dona, nafar,
bosh, tuð, bog‘ so‘zlarini qo‘shib, birikmalar tuzing.
Olti, besh, uch, o‘ttiz, ellik, yetmish.
BILIB OLING. 
Narsalarning miqdorini donalab ifo-
dalaydigan sonlar dona son deyiladi. Ular -ta qo‘shimchasi
yordamida hosil qilinadi.
Donalash ma’nosi -ta qo‘shimchasidan tashqari dona
so‘zi bilan ham ifodalanadi.
Narsalarning turini ta’kidlash uchun bosh (hayvon-
lar), nafar (shaxslar), tup (o‘simliklar), litr (suyuqlik),
gramm (og‘irlik) kabi so‘zlar ham ishlatiladi.
412-mashq. 
Gaðlarni yozing. Sonlar qanday hosil qilinayotganini
tushuntirib bering.
1. Keñha tog‘ang berib ketgan zog‘oradan ikkitasini olib
qo‘yganman, birgalashib ñhoy iñhamiz. 2. Nafis ñhayqaladi bir
tuð na’matak Yuksakda shamolning belanñhagida, Quyoshga
ko‘tarib bir savat oq gul, Viqor-la o‘shshaygan qoya labida.
(Oybek) 3. Derazamning oldida bir tuð O‘rik oððoq bo‘lib
gulladi. (Hamid Olimjon) 4. Bir tup kessang, o‘n tup ek.
(Maqol) 5. Jo‘jalardan ikkitasini kalxat oldi, qolgan ikki kam
o‘ttiztasi o‘sib tovuq bo‘ldi. Sakkiztasini olib qolib, yigirmatasini
DONA SON, UNING YASALISHI

---

165
bozorga olib borib sotib, bitta ona-bola echki olib kelib, bularni
ham boqa berdi. (Ertakdan)
413-mashq. 
Dona sonlarni qatnashtirib, gaðlar yozing. Dona son-
larni hosil qiluvchi vositalarning tagiga ñhizing.
414-mashq. 
Qavs iñhidagi sonlarni kerakli shaklga solib, gaðlarni
ko‘ñhiring.
1. So‘ylasin Afrosiyob-u, So‘ylasin O‘rxun xati, Ko‘hna
tarix shodasida (bir) marjon, o‘zbegim. (E. Vohidov) 2. Saidiy
kelganda Murodxo‘ja domla (to‘rt) gina sigirni sog‘ib eðlamagan
xotinining ðalðisligidan koyib urishmoqda edi. (Abdulla Qahhor)
3. (Bir) kamðir Ahmadjonni (ikki) sherigi bilan uyiga olib kirdi.
(Abdulla Qahhor) 4. Meni qo‘rqitayotgandir desam, (ikki)si
ñhindan sudrab ñhiqib avtomobilga soldi. (Abdulla Qahhor)
5. Birinñhi arava g‘ildiraklariga bog‘langan (uñh) ot bor-u, qolgan
otlardan darak yo‘q. (Mirmuhsin)
1. Dona sonlarning yasalishi haqida gaðiring.
2. -ta qo‘shimñhasi va dona, tuð, nafar, bosh so‘zlari yor-
damida hosil bo‘lgan dona sonlar ishtirokida gaplar tuzing.