Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik

KELASI ZAMON SHAKLLARI

---

94
2-t o ð s h i r i q . Kelasi zamon qo‘shimñhalarini toping.
3-t o ð s h i r i q . Kelasi zamonni bildiruvñhi -a, -y  qo‘shim-
ñhalarining qo‘llanilish o‘rinlarini ayting.
BILIB OLING.
 Kelasi zamon shakllari harakat yoki
holatning gap aytilayotgan vaqtdan so‘ng yuz berishini
bildiradi.
Bu zamon shakllari fe’l asoslariga -a, -y, -(a)r
qo‘shimchalarini va shaxs-son qo‘shimchalarini qo‘shish
bilan hosil qilinadi.
Bu shakllar ba’zan harakatning doimiy, har uñh
zamonga oidligini ham ifodalaydi. Masalan: Akam kollej-
da o‘qiydi.
ESDA SAQLANG.
 Undosh bilan tugagan fe’l asos-
lariga kelasi zamonning -a, -ar, unli bilan tugagan fe’l
asoslariga -y, -r, bo‘lishsiz fe’l shakllariga esa -s
qo‘shimchasi qo‘shiladi. -(a)r shakli kelasi zamonni gu-
mon, taxmin yo‘li bilan ifodalaydi.
234-mashq. 
Berilgan gaðlardagi fe’llarni toðing. Kelasi zamon
ma’nosini ifodalayotgan qo‘shimñhalarni aniqlang.
1. Daryoning suvi ko‘ðaysa, baliqlarning ñhiqishi oson bo‘ladi.
(Said Ahmad) 2. Kunlarning sanog‘in bilmay qolasan. (Omon
Muxtor) 3. Maktabga boray, siz aytgan narsani toðay, keyin
aytaman. («G‘unñha»dan) 4. Dalaga suv ñhiqaraman, ekinlar
gurkirab, yashnab ketadi. (Said Ahmad) 5. Ertaga mashina kelar,
kelmasa, yo‘lga ñhiqmayman. (Omon Muxtor)
235-mashq. 
Berilgan gaðlardan kelasi zamon ma’nosini bildirgan
fe’llarni toðib, tahlil qiling.
1. Har holda, menga o‘xshagan o‘yinqaroq bolalar uñhun
bu yerda ermak toðiladi. (G‘afur G‘ulom) 2. Sen choyni jindek
qo‘yib turib, chala qoldirgan yerlaringni supuratur, kelib qolar.
(Cho‘lðon) 3. Qushlar sovuq tushishi bilan issiq o‘lkalarga uñhib
ketadi. 4. Bahorning iliq kunlarida dam olishga boraman.
(U. Hamdam) 6. Mix bolg‘adan qutulaman deb, taxtaga kirib
ketdi. (Asqad Muxtor)

---

95
236-mashq. 
Kelasi va hozirgi zamon shaklidagi fe’llar ishtirok
etgan 3 ta gað tuzing. Ularning farqini tushuntiring. Qanday qo‘shilmalar
orqali hosil bo‘lganligini yodda tuting.
1. Kelasi zamon deb nimaga aytiladi?
2. Kelasi zamon fe’llari qaysi qo‘shimñhalar yordamida yasa-
ladi?
3. Kelasi zamon fe’l shakllarining hozirgi zamon ma’nosini
ifodalashiga misollar keltiring.