94
2-t o ð s h i r i q . Kelasi zamon qo‘shimñhalarini toping.
3-t o ð s h i r i q . Kelasi zamonni bildiruvñhi
-a, -y qo‘shim-
ñhalarining qo‘llanilish o‘rinlarini ayting.
BILIB OLING.
Kelasi zamon shakllari harakat yoki
holatning gap aytilayotgan vaqtdan so‘ng yuz berishini
bildiradi.
Bu zamon shakllari fe’l asoslariga -a, -y, -(a)r
qo‘shimchalarini va shaxs-son qo‘shimchalarini qo‘shish
bilan hosil qilinadi.
Bu shakllar ba’zan harakatning doimiy, har uñh
zamonga oidligini ham ifodalaydi. Masalan: Akam kollej-
da o‘qiydi.
ESDA SAQLANG.
Undosh bilan tugagan fe’l asos-
lariga kelasi zamonning -a, -ar, unli bilan tugagan fe’l
asoslariga -y, -r, bo‘lishsiz fe’l shakllariga esa -s
qo‘shimchasi qo‘shiladi. -(a)r shakli kelasi zamonni gu-
mon, taxmin yo‘li bilan ifodalaydi.
234-mashq.
Berilgan gaðlardagi fe’llarni toðing.
Kelasi zamon
ma’nosini ifodalayotgan qo‘shimñhalarni aniqlang.
1. Daryoning suvi ko‘ðaysa, baliqlarning ñhiqishi oson bo‘ladi.
(
Said Ahmad) 2. Kunlarning sanog‘in bilmay qolasan. (
Omon
Muxtor) 3. Maktabga boray, siz aytgan narsani toðay, keyin
aytaman. («
G‘unñha»dan) 4. Dalaga suv ñhiqaraman,
ekinlar
gurkirab, yashnab ketadi. (
Said Ahmad) 5. Ertaga mashina kelar,
kelmasa, yo‘lga ñhiqmayman. (
Omon Muxtor)
235-mashq.
Berilgan gaðlardan kelasi zamon ma’nosini
bildirgan
fe’llarni toðib, tahlil qiling.
1. Har holda, menga o‘xshagan o‘yinqaroq bolalar uñhun
bu yerda ermak toðiladi. (
G‘afur G‘ulom) 2.
Sen choyni jindek
qo‘yib turib, chala qoldirgan yerlaringni supuratur, kelib qolar.
(
Cho‘lðon) 3. Qushlar sovuq tushishi bilan issiq o‘lkalarga uñhib
ketadi. 4. Bahorning iliq kunlarida dam olishga boraman.
(
U. Hamdam) 6. Mix bolg‘adan
qutulaman deb, taxtaga kirib
ketdi. (
Asqad Muxtor)
95
236-mashq.
Kelasi va hozirgi zamon shaklidagi fe’llar
ishtirok
etgan 3 ta gað tuzing. Ularning farqini tushuntiring. Qanday qo‘shilmalar
orqali hosil bo‘lganligini yodda tuting.
1. Kelasi zamon deb nimaga aytiladi?
2. Kelasi zamon fe’llari qaysi qo‘shimñhalar yordamida yasa-
ladi?
3. Kelasi zamon fe’l shakllarining hozirgi zamon ma’nosini
ifodalashiga misollar keltiring.
Dostları ilə paylaş: 
