O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta

а - yuritmа; b - 
оldingi bаbkа; v - 
shpindеl; g - pаtrоn; 
d - suppоrt; е - 
kеtingi bаbkа; j - 
yurgizish qutisi; i - 
fаrtuk; k - yurgizish vinti; l - yurgizish vаli; m - stаninа: 1 vа 4 - shpindеl 
аylаnishlаr sоnini rоstlаsh dаstаlаri; 2 - rеzbа qаdаmini rоstlаsh dаstаsi; 
3 - o’nаqаy yoki chаpаqаy rеzbаgа vа yurgizishgа o’rnаtish dаstаsi; 5 - 
kаrеtkаni dаstаki yurgizish mахоvikchаsi; 6 - suppоrtni ko’ndаlаngigа 
surish dаstаsi; 1 - kеskich o’rnаtilаdigаn kаllаkni burish dаstаsi; 8 – 
suppоrtning yuqоrigi qismini yurgizish dаstаsi; 9 - suppоrt kаrеtkаsini tеz 
surishgа ulаsh knоpkаsi; 10 - suppоrt kаrеtkаsining surilishini bоshqаrish 
dаstаsi; 11 - kеtingi bаbkа pinоlini mаhkаmlаsh dаstаsi; 12 – sоvitish 
nаsоsi vklyuchаtеli; 13 - yurgizish vklyuchаtеli; 14 - kеtingi bаbkаni 
mаhkаmlаsh dаstаsi; 15 - ish o’rnini yoritish vklyuchаtеli; 16 – kеtingi 
bаbkа pinоlini yurgizish mахоvikchаsi; 17 vа 21 - shpindеlni yurgizish, 
to’хtаtish vа rеvеrslаsh dаstаlаri; 18 - аsоsiy gаykаni biriktirish dаstаsi; 
19 - аsоsiy yuritmаni ishgа tushirish vа to’хtаtish knоpkаlаri stаntsiyalаri; 
20 - rеzbа kеsishdа rеykа shеstеrnyasini qo’shish vа аjrаtish knоpkаsi; 22 
- rеzbа qаdаmi vа yurgizish qiymаtini rоstlаsh dаstаsi; 23 - yurgizishgа vа 
rеzbа qаdаmigа ulаsh dаstаsi. 
Ishning bajarilish tartibi: 
1. Tokarlik stanogining asosiy vazifasi. 
2. Tokarlik stanogining asosiy turlarini ayting. 
3. Tokarlik stanogining tuzilishi bilan tanishish; 
4. Tokarlik stanogining ishlash prinsipi bilan tanishish. 
5. Tokorlik stanogining texnik tavsifi bilan tanishish. 

---

50 
Hisobotda ishning mavzusi,ishdan ko’zda tutilgan maqsad va tokarlik 
stanogining tuzilishi, ishlash prinsipi, va texnik tavsifi bo’yicha qisqacha 
ma’lumotlar yozilishi lozim. 
Nazorat savollari: 
1. Parmalash stanoklarini vazifasi va turlarini aytib bering. 
2. Tokarlik stanogining tuzilishini aytib bering; 
3. Tokarlik stanogining ishlash prinsipini tushuntirib bering. 
AMALIY ISH № 15 
Mavzu: Parmalarning konstruksiyasi va geometrik parametrlarini 
o’rganish 
Ishdan maqsad: Parmalarning konstruksiyasi va geometriyasi 
hamda geometrik parametrlarini o’rganish. 
Kerakli jihozlar va asbob-uskunalar: Turli xildagi parmalardan 
namunalar, parmalarning rasmi aks ettirilgan plakatlar, shtangentsirkul, 
chizgich va transportyor.
Umumiy ma’lumotlar: Parmalar yaxlit materiallardan utuvchi va 
boshi berk teshiklar teshish hamda avvaldan mavjud teshiklarni kengaytirish 
uchun foydalaniladi.
 
15.1-rasm. 
Spiral 
parmaning 
tuzilishi, 
elementlari va geometriyasi.
Parmalar kesuvchi qismining konstruksiyasiga ko’ra perosimon, spiral, 
markaz oluvchi va chuqur teshiklarni teshuvchi parmalarga bulinadi. 
Stanok 
rusumi 
Eng katta 
parmalash 
diametri, mm 
Surish 
qiymati 
(min-max) 
Shpindelning 
aylanishlar soni 
(min-max) 
Asosiy 
elektrodvitgatel 
quvvati, kvt 

---

51 
Spiral parmalar mashinasozlikda keng tarqalgan parmalardan hisoblanadi. 
Spiral parmalar konstrksiyasiga kura ishchi qism, kesuvchi qism, silindrik 
qism, quyruq qism, buyin qism, panja qism va povodok qismlardan tashkil 
topgan. Spiral parmaning asosiy elementlari quyidagilardan iborat: oldingi 
yuza, asosiy kesuvchi qirra, orqa yuza, ko’ndalang qirra va lentalar. Spiral 
parma qism va elementlari rasmda tasvirlangan. 
Spiral parmalarda parmaning uchidagi burchak (2φ), ko’ndalang 
qirraning qiyalik burchagi (ψ), vintsimon ariqchaning qiyalik burchagi (ω), 
oldingi burchak (γ
N
) va boshqa burchaklar mavjud bo’lib, ularning 
qiymatlari kesish rejimlarini tanlashda hisobga olinadi. 
Ishni bajarish tartibi. 
1. 
Ishning maqsadi bilan tanishish. 
2. 
Parmalarning turlari bilan tanishish. 
3. 
Spiral parmalarning konstruksiyasini o’rganish. 
4. 
Spiral parmalarning asosiy elementlari bilan tanishish. 
5. 
Spiral parmalarning geometriyasini o’rganish. 
Hisobotda 
ishning 
maqsadi, 
parmalarning 
turlari 
va 
spiral 
parmalaringing konstruksiyasi, elementlari hamda ularning geometriyasi 
haqidagi ma’lumotlar keltiriladi va quyidagi jadval to’ldiriladi. 
№ 
Parmaning
turi 
Keskich 
materiali 
HRA (NB) 
bo’yicha 
qattiqligi 
O’lchami 
Burchaklari 
2φ ψ α γ β
ω 
AMALIY ISH № 16 
MAVZU: Parmalash stanogining tuzilishi, ishlash prinsipi va 
ularda bajariladigan ishlar