Skipulagt íþróttastarf, áfengisneysla og reykingar meðal unglinga

 
Tafla   9.   Niðurstöður   aðhvarfsgreiningar   fyrir   samvirkniáhrif   íþróttaiðkunar   og  
reykinga  vina  á  reykingar  unglinga.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Til  þess  að  kafa  dýpra  í  samvirknina  er  gagnlegt  að  skoða  skurðpunkt  og  hallatölu  
fyrir   sambandið   á   milli   reykinga   vina   og   reykinga   unglinga   eftir   því   hversu   oft  
unglingurinn   æfir   íþróttir   með   íþróttafélagi.   Komið   hefur   í   ljós   að   samvirknin   er  
marktæk  og  þýðir  það  að  sambandið  sé  ólíkt  eftir  því  hversu  oft  unglingarnir  stunda  
íþróttir  með  íþróttafélagi,  en  skurðpunkturinn  og  hallatalan  segja  til  um  hversu  mikið  
ólíkt  sambandið  er  eftir  íþróttaiðkun.  Hér  að  neðan  eru  gefnar  upp  jöfnur  fyrir  áhrif  
reykinga   vina   á   reykingar   unglinga   eftir   því   hversu   oft   unglingarnir   stunda   íþróttir  
með  íþróttafélagi.  Áhrif  kyns  og  bekkjar  eru  alltaf  þau  sömu.  
 
Háð  breyta:  Reykingar  
 
Óstöðluð  
hallatala  
Stöðluð  
hallatala  
 
Íþróttaiðkun  1-­‐3  í  viku  
0.372*  
0.129  
 
Íþróttaiðkun  4  sinnum  eða  oftar  
0.614*  
0.248  
 
Reykingar  vina
 
1.090*  
0.676  
 
Íþróttaiðkun1-­‐3Xreykingar  vina  
-­‐0.378*  
-­‐0.214  
 
Íþróttaiðkun4+Xreykingar  vina  
-­‐0.630*  
-­‐0.391  
 
Stelpur  
-­‐0.133*  
-­‐0.055  
 
9.  bekkur  
0.002  
0.001  
 
10.  bekkur  
0.088*  
0.034  
 
Fasti  jöfnu
 
-­‐0.018
 
 
 
R  í  öðru  veldi
 
0.331
 
 
 
*  P  <  0.01  
 
 
 

   
 
85  
Hjá   þeim   unglingum   sem   stunda   aldrei   íþróttir   með   íþróttafélagi   er   jafnan   fyrir  
sambandið  á  milli  reykinga  vina  og  reykinga  unglinga  eftirfarandi:  
(Reykingar  unglinga)=  -­‐0.018+1.09  (Reykingar  vina)    
-­‐0.133(stelpur)+0.002(9.bekkur)+0.088(10.bekkur).  
Hjá   þeim   unglingum   sem   stunda   íþróttir   með   íþróttafélagi   einu   sinni   til   þrisvar  
sinnum   í   viku   er   jafnan   fyrir   sambandið   á   milli   reykinga   vina   og   reykinga   unglinga  
eftirfarandi:  
(Reykingar  unglinga)=0.354+0.712(Reykingar  vina)    
-­‐0.133(stelpur)+0.002(9.bekkur)+0.088(10.bekkur).    
Hjá   þeim   unglingum   sem   stunda   íþróttir   með   íþróttafélagi   fjórum   sinnum   í   viku  
eða   oftar   er   jafnan   fyrir   sambandið   á   milli   reykinga   vina   og   reykinga   unglinga  
eftirfarandi:  
(Reykingar  unglinga)=0.596+0.46(Reykingar  vina)    
-­‐0.133(stelpur)+0.002(9.bekkur)+0.088(10.bekkur).  
Þessar   niðurstöður   sýna   skýrt   að   sambandið   á   milli   reykinga   vina   og   reykinga  
unglinga  er  ólíkt  eftir  því  hversu  oft  unglingarnir  stunda  íþróttir  með  íþróttafélagi  en  
þetta   má   sjá   á   hallatölunum   fyrir   sambandið.   Hallatalan   fyrir   þá   unglinga   sem   æfa  
aldrei  íþróttir  er  áberandi  hæst  og  er  því  mesta  sambandið  á  milli  reykinga  vina  og  
reykinga  unglinga  meðal  þeirra  sem  aldrei  æfa  íþróttir.    
Mynd   fjórtán   sýnir   ennþá   betur   hvernig   samvirkninni   er   háttað   en   þar   má   sjá  
sambandið  á  milli  reykinga  vina  og  reykinga  unglinga  aðskilið  fyrir  þessa  þrjá  hópa,  þá  
sem  æfa  aldrei  íþróttir,  þá  sem  æfa  einu  sinni  til  þrisvar  í  viku  og  þá  sem  æfa  fjórum  
sinnum  í  viku  eða  oftar.  Sambandið  er  mjög  ólíkt  eftir  þessum  þremur  hópum  ásamt  
því  að  vera  örlítið  frábrugðið  sambandinu  fyrir  áfengisneyslu  sem  fjallað  var  um  hér  
að  ofan.  Sambandið  á  milli  reykinga  vina  og  reykinga  unglinga  er  sterkara  samband  í  
öllum  hópum  heldur  en  er  á  milli  áfengisneyslu  vina  og  áfengisneyslu  unglinga.  Einnig  
er  hér  meiri  munur  á  milli  hópanna  þriggja  og  því  er  meiri  munur  á  sambandinu  eftir  
því  hversu  oft  unglingurinn  stundar  íþróttir.  

   
 
86  
Reykingar   vina   hafa   lang   mest   áhrif   á   reykingar   unglinga   meðal   þeirra   sem   æfa  
aldrei  íþróttir  með  íþróttafélagi.  Áhrifin  eru  minni  meðal  þeirra  sem  æfa  einu  sinni  til  
þrisvar  sinnum  í  viku  og  minnst  hjá  þeim  sem  æfa  fjórum  sinnum  í  viku  eða  oftar.  
Reykingar  vina  hafa  töluvert  minni  áhrif  á  reykingar  unglingsins  ef  unglingurinn  æfir  
íþróttir   fjórum   sinnum   í   viku   eða   oftar.   Þeir   unglingar   sem   eru   í   skipulögðu  
íþróttastarfi  verða  ekki  fyrir  eins  miklum  áhrifum  vina  á  reykingar  eins  og  þeir  sem  
æfa  ekki  íþróttir.  Þeir  sem  eru  í  íþróttum  eru  ólíklegri  en  þeir  sem  eru  ekki  í  íþróttum    
til  þess  að  fara  að  reykja  ef  þeir  eigi  vini  sem  reykja.  Reykingar  vina  hafa  mun  meiri  
áhrif  á  þá  unglinga  sem  ekki  hafa  íþróttirnar  til  þess  að  aftra  þeim  frá  slíku.      
 
 
Mynd   14.   Aðhvarfslínur   fyrir   sambandið   á   milli   reykinga   vina   og   reykinga   unglinga  
eftir  íþróttiðkun.  
 
Af  ofangreindum  niðurstöðum  að  dæma  er  hægt  að  fullyrða  að  íþróttaiðkun  með  
íþróttafélagi  hafi  áhrif  á  það  hversu  mikil  áhrif  áfengisneysla  og  reykingar  vina  hafa  á  
áfengisneyslu  og  reykingar  unglinganna  sjálfra.  Þeir  unglingar  sem  eru  í  íþróttum  eru  
ekki  eins  móttækilegir  fyrir  jafningjaáhrifum  frá  vinum  sem  neyta  áfengis  og  reykja  
sígarettur.  Það  hefur  ekki  eins  mikil  áhrif  á  unglinga  sem  eru  í  íþróttum  ef  þeir  eiga  
B=1.09  
B=0.71  
B=0.46  
0  
1  
2  
3  
4  
5  
6  
7  
1  
2  
3  
4  
5  
Re
yki
ng
ar
 u
ng
lin
ga
 
Reykingar  vina  
Samband  reykinga  vina  og  reykinga  unglinga  elir  
íþróaaiðkun  
Aldrei  
1-­‐3  sinnum  í  
viku  
4  sinnum  í  
viku  eða  
olar  

   
 
87  
vini  sem  reykja  eða  drekka  áfengi.  Þeir  unglingar  aftur  á  móti  sem  ekki  eru  í  neinum  
skipulögðum  íþróttum  eiga  mun  auðveldara  með  að  verða  fyrir  áhrifum  frá  vinum  og  
miklar  líkur  eru  á  því  að  ef  þeir  eiga  vini  sem  reykja  eða  drekka  áfengi  að  þá  fari  þeir  
að   gera   slíkt   hið   sama   sjálfir.   Íþróttaiðkun   með   íþróttafélagi   virkar   því   líkt   og  
einskonar  vörn  gegn  áhrifum  vina  á  áfengisneyslu  og  reykingar  unglinga.  
Hverfaáhrif  
Hér   að   ofan   hefur   verið   fjallað   ítarlega   um   niðurstöður   tvíkosta   aðhvarfsgreiningar  
fyrir   áhrif   íþróttaiðkunar,   áfengisneyslu   og   reykinga   vina,   kyns   og   bekkjar   á  
áfengisneyslu   og   reykingar   unglinga.   Slík   áhrif   eru   áhrif   sem   eiga   sér   stað   á  
einstaklings  stiginu  vegna  þess  að  mælieiningarnar  eru  einstaklingar.  Sem  dæmi  má  
nefna  að  verið  er  að  skoða  hvort  það  sé  munur  á  milli  þeirra  einstaklinga  sem  æfa  
íþróttir  eða  munur  á  milli  þeirra  sem  eiga  enga  eða  marga  vini  sem  drekka  áfengi.  
Komið  hefur  skýrt  í  ljós  að  íþróttaiðkun  og  jafningjaáhrif  frá  vinum  hafa  mikil  áhrif  á  
áfengisneyslu  og  reykingar  unglinga  á  einstaklings  stiginu.    
Á   unglingsárunum   eru   unglingar   að   mótast   og   félagslegir   þættir   í   umhverfi  
unglinganna   eins   og   skólinn   og   íþróttafélagið   hafa   mikil   áhrif   á   líf   unglinganna   og  
hafa   áhrif   á   upplifun,   hegðun   og   athafnir   þeirra.   Af   þeim   sökum   er   mikilvægt   að  
skoða  betur  hið  félagslega  umhverfi  sem  unglingarnir  lifa  í.  Sýnt  hefur  verið  fram  á  að  
ákveðin  félagsleg  áhrif  séu  til  staðar  innan  skólahverfa  og  hafi  áhrif  á  einstaklingana  
sem  búa  í  viðkomandi  skólahverfi.  Skólahverfaáhrif  eru  því  mikilvægur  þáttur  í  því  að  
skilja   hvernig   unglingar   haga   sér.   Hverfaáhrif   eru   í   raun   smitunaráhrif   milli  
jafningahópa,  það  eru  einhver  einkenni  til  staðar  í  hverfinu  sem  hafa  áhrif  á  hugsanir  
og   hegðun   hópsins   sem   þar   býr   (Jón   Gunnar   Bernburg   og   Þórólfur   Þórlindsson,  
2006).  
Tengsl  íþróttaiðkunar  við  áfengisneyslu  og  reykingar  í  skólahverfi  
Hér  á  eftir  verður  greint  ítarlega  frá  þeim  niðurstöðum  sem  komu  fram  á  skólahverfa  
stigi  fyrir  sambandið  á  milli  íþróttaiðkunar,  áfengisneyslu  og  reykinga.    
Í   töflu   tíu   má   sjá   fylgnifylki   sem   sýnir   Pearsons’r   fylgni   á   milli   hlutfalls  
íþróttaiðkunar,   hlutfalls   áfengisneyslu   og   hlutfalls   reykinga   í   skólahverfi.   Fylgnin   á  
milli   þessarra   þriggja   breyta   er   allstaðar   frekar   mikil.   Ef   skoðuð   er   fylgnin   á   milli  
íþróttaiðkunar   í   skólahverfi   og   áfengisneyslu   og   reykinga   í   skólahverfi   kemur   í   ljós  

   
 
88  
miðlungs  sterk  neikvæð  fylgni  í  báðum  tilvikum.  Í  þeim  skólahverfum  þar  sem  er  hátt  
hlutfall   unglinga   sem   stunda   íþróttir   með   íþróttafélagi   þar   er   lágt   hlutfall   af  
áfengisneyslu  og  reykingum.  Með  öðrum  orðum  er  hægt  að  segja  að  því  hærra  sem  
hlutfall   íþróttaiðkunar   er   í   hverfi   þeim   mun   lægra   er   hlutfall   áfengisneyslu   og  
reykinga   í   hverfinu.      Hlutfall   íþróttaiðkunar   virðist   hafa   aðeins   sterkari   tengsl   við  
reykingar  heldur  en  áfengisneyslu  þar  sem  fylgnin  þar  er  nokkuð  meiri.    
 
Tafla   10.   Pearsons’r   fylgnifylki   fyrir   sambandið   á   milli   hlutfalls   íþróttaiðkunar,  
hlutfalls  áfengisneyslu  og  hlutfalls  reykinga  í  skólahverfi.  
 
Fylgnin   á   milli   hlutfalls   áfengisneyslu   og   hlutfalls   reykinga   í   hverfi   er   mjög   sterk  
jákvæð  fylgni.  Þau  hverfi  sem  hafa  hátt  hlutfall  af  áfengisneyslu  unglinga  hafa  einnig  
hátt  hlutfall  reykinga  meðal  unglinga.    
Á   heildina   litið   gefur   fylgnifylkið   þær   niðurstöður   að   hlutfall   íþróttaiðkunar   í  
skólahverfi   virðist   hafa   mikil   áhrif   á   áfengisneyslu   og   reykingar   innan   viðkomandi  
skólahverfis.   Íþróttiðkun   gæti   því   verið   mjög   mikilvægur   þáttur   í   því   að   draga   úr  
áfengisneyslu  og  reykingum.  Það  virðast  einnig  vera  sömu  skólahverfin  sem  hafa  hátt  
hlutfall   bæði   áfengisneyslu   og   reykinga   þar   sem   fylgnin   á   milli   þessarra   tveggja  
breyta  er  mjög  há.    
Skólahverfin    voru  einnig  flokkuð  í  þrjá  hópa  á  öllum  breytunum  þremur  þar  sem  
þau   voru   flokkuð   eftir   því   hvort   þau   höfðu   lágt   hlutfall,   miðlungs   hlutfall   eða   hátt  
hlutfall.  Í  töflu  ellefu  má  sjá  tengsl  íþróttaiðkunar  í  skólahverfi  við  bæði  áfengisneyslu  
og  reykingar  í  skólahverfi.    
 
 
Hlutfall  Íþróttaiðkunar   Hlutfall  áfengisneyslu  
Hlutfall  reykinga  
Hlutfall  Íþróttaiðkunar  
1  
-­‐0.416*  
-­‐0.520*  
Hlutfall  áfengisneyslu  
 
1  
0.738*  
Hlutfall  reykinga  
 
 
1  
*  P  <  0.01  
 
 
 
 

   
 
89  
Tafla   11.   Krosstafla   fyrir   tengsl   íþróttaiðkunar   í   skólahverfi   við   áfengisneyslu   og  
reykingar  í  skólahverfi    
Þegar  tengsl  íþróttaiðkunar  og  áfengisneyslu  í  skólahverfi  eru  skoðuð  kemur  í  ljós  
marktækt  samband  miðað  við  99%  öryggisstig.  Það  er  marktækur  munur  á  hlutfalli  
áfengisneyslu  í  skólahverfi  eftir  því  hvort  hlutfall  íþróttaiðkunar  sé  lágt,  miðlungs  eða  
hátt.  Þegar  taflan  er  greind  nánar  kemur  í  ljós  að  hlutfallslega  fleiri  skólahverfi  með  
hátt   hlutfall   íþróttaiðkunar   eru   með   lágt   hlutfall   áfengisneyslu   í   skólahverfinu.   Í  
töflunni  sést  greinilega  það  neikvæða  samband  sem  er  til  staðar,  þau  skólahverfi  sem  
eru   með   lágt   hlutfall   íþróttaiðkunar   eru   flest   með   miðlungs   eða   hátt   hlutfall   af  
áfengisneyslu.  Þau  hverfi  aftur  á  móti  sem  hafa  miðlungs  hlutfall  íþróttaiðkunar  eru  
flest  með  miðlungs  hlutfall  áfengisneyslu  og  þar  á  eftir  lágt  hlutfall  áfengisneyslu.  Þau  
hverfi  sem  hafa  hátt  hlutfall  íþróttaiðkunar  eru  flest  með  lágt  hlutfall  áfengisneyslu  
eða  tæp  60%.  Áberandi  flestir  skólar  falla  í  tvo  hópa,  annars  vegar  þann  sem  er  með  
hátt  hlutfall  íþróttaiðkunar  og  lágt  hlutfall  áfengisneyslu  og  hins  vegar  þann  sem  er  
með   miðlungs   hlutfall   íþróttaiðkunar   og   miðlungs   hlutfall   áfengisneyslu.   Áhugavert  
 
Íþróttaiðkun  í  skólahverfi  
 
Lágt  hlutfall  
Miðlungs  hlutfall  
Hátt  hlutfall  
Áfengisneysla  í  skólahverfi  
 
 
 
Lágt  hlutfall  
3  (21.4%)  
16  (32%)  
28  (59.6%)  
Miðlungs  hlutfall  
6  (42.9%)  
29  (58%)  
15  (31.9%)  
Hátt  hlutfall  
5  (35.7%)  
5    (10%)  
4  (8.5%)  
Samtals  
14  (100%)  
50  (100%)  
47  (100%)  
Kí-­‐kvaðrat  =  (4:16.5,  P<0.01)  
 
 
 
 
Reykingar  í  skólahverfi  
 
 
 
Lágt  hlutfall  
1  (7.1%)  
8  (16%)  
21  (44.7%)  
Miðlungs  hlutfall  
2  (14.3%)  
31  (62%)  
24  (51.1%)  
Hátt  hlutfall  
11  (78.6%)  
11  (22%)  
2  (4.3%)  
Samtals  
14  (100%)  
50  (100%)  
47  (100%)  
Kí-­‐kvaðrat  =  (4:32.0,  P<0.01)  
 
 
 
 

   
 
90  
er   að   sjá   hve   greinilegur   munur   er   þarna   til   staðar   þar   sem   hátt   hlutfall  
íþróttaiðkunar   leiðir   af   sér   lágt   hlutfall   áfengisneyslu   en   um   leið   og   hlutfall  
íþróttaiðkunar  er  komið  niður  í  miðlungs  þá  hækkar  áfengisneyslan  einnig  í  miðlungs.    
Tengslin   á   milli   íþróttaiðkunar   í   skólahverfi   og   reykinga   í   skólahverfi   eru   ívið  
sterkari   heldur   en   tengsl   íþróttaiðkunar   og   áfengisneyslu.   Slíkt   er   í   samræmi   við  
Pearsons’r  fylgnistuðlana  fyrir  tengslin  sem  skoðaðir  voru  hér  að  ofan.  Sambandið  á  
milli  íþróttaiðkunar  í  skólahverfi  og  reykinga  í  skólahverfi  er  marktækt  miðað  við  99%  
öryggisstig.  Það  er  því  marktækur  munur  á  reykingum  í  skólahverfi  eftir  því  hversu  
hátt   hlutfall   íþróttaiðkunar   er   í   hverfinu.   Mjög   greinilegt   neikvætt   samband   er   til  
staðar   á   milli   þessarra   tveggja   breyta,   þau   skólahverfi   sem   hafa   hátt   hlutfall  
íþróttaiðkunar   hafa   lágt   eða   miðlungs   hlutfall   reykinga.   Þau   skólahverfi   sem   hafa  
miðlungs   hlutfall   íþróttaiðkunar   hafa   flest   miðlungs   hlutfall   reykinga   eða   þá   hátt  
hlutfall.   Ef   skoðuð   eru   þau   skólahverfi   sem   hafa   lágt   hlutfall   íþróttaiðkunar   er  
greinilegt  að  lang  flest  þeirra  skólahverfa  hafa  hátt  hlutfall  reykinga  eða  78,6%.  Það  
heyrir   til   mikilla   undantekninga   að   skóli   með   hátt   íþróttahlutfall   sé   með   hátt  
reykingahlutfall  eða  að  skóli  með  lágt  íþróttahlutfall  sé  með  lágt  reykingahlutfall,  en  
eingöngu   3   skólar   sem   falla   í   þessa   tvo   hópa.   Meðal   þeirra   skóla   sem   hafa   hátt  
hlutfall   íþróttaiðkunar   eru   áberandi   flestir   sem   hafa   lágt   eða   miðlungs   hlutfall  
reykinga.   Leið   og   komið   er   niður   í   miðlungs   hlutfall   íþróttaiðkunar   eru   lang   flestir  
skólar  með  miðlungs  eða  hátt  hlutfall  reykinga.    
Skoðaðir   eru   aðskilið   þeir   unglingar   sem   ekki   eru   í   íþróttum   og   þeir   sem   eru   í  
íþróttum   eftir   því   hvort   þeir   tilheyri   skólahverfi   með   hátt   eða   lágt   hlutfall  
íþróttaiðkunar.   Þetta   er   gert   til   þess   að   sýna   fram   á   að   tengsl   íþróttaiðkunar   í  
skólahverfi   við   áfengisneyslu   og   reykingar   í   skólahverfinu   sé   ekki   einungis   tilkomið  
vegna  einstaklinganna,  þar  sem  þeir  einstaklingar  sem  eru  í  íþróttum  eru  ólíklegri  til  
þess  að  reykja  sígarettur  og  drekka  áfengi.  
Í  töflu  tólf  og  þrettán  má  sjá  hlutfall  þeirra  unglinga  sem  hafa  reykt  sígarettur  um  
ævina   eða   orðið   drukkin   um   ævina   eftir   því   hvort   þeir   æfi   íþróttir   og   hvort   þeir  
tilheyri  skólahverfi  með  lágt  eða  hátt  hlutfall  íþróttaiðkunar.  Ef  skoðuð  er  tafla  tólf  
fyrir   áfengisneyslu   kemur   í   ljós   að   af   þeim   unglingum   sem   æfa   ekki   íþróttir   eru  
hlutfallslega   færri   sem   tilheyra   skólahverfi   með   hátt   íþróttahlutfall   sem   hafa   orðið  
drukkin    heldur  en  þeir  sem  tilheyra  skólahverfi  með  lágt  íþróttahlutfall.  Með  öðrum  

   
 
91  
orðum   má   segja   að   þeir   unglingar   sem   tilheyra   skólahverfi   með   hátt   hlutfall  
íþróttaiðkunar  eru  ólíklegri  til  þess  að  hafa  orðið  drukknir  um  æfina  heldur  en  þeir  
sem  tilheyra  skólahverfi  með  lágt  íþróttahlutfall.  Þetta  mynstur  er  til  staðar  bæði  hjá  
þeim  unglingum  sem  æfa  íþróttir  og  þeim  sem  æfa  ekki  íþróttir.      
 
Tafla   12.   Hlutfall   þeirra   sem   hafa   orðið   drukkin   um   ævina   eftir   íþróttaiðkun  
einstaklingsins  og  hlutfalls  íþróttaiðkunar  í  því  skólahverfi  sem  viðkomandi  tilheyrir.  
 
 
Tafla   13.   Hlutfall   þeirra   sem   hafa   reykt   sígarettur   um   ævina   eftir   íþróttaiðkun  
einstaklingsins  og  hlutfalls  íþróttaiðkunar  í  því  skólahverfi  sem  viðkomandi  tilheyrir.  
 
 
 
Þegar   tafla   þrettán   fyrir   reykingar   er   skoðuð   kemur   í   ljós   slíkt   hið   sama   og   fyrir  
áfengisneyslu.   Heldur   meiri   munur   er   þó   á   milli   þeirra   unglinga   sem   tilheyra  
skólahverfi   með   lágt   íþróttahlutfall   og   þeirra   sem   tilheyra   skólahverfi   með   hátt  
íþróttahlutfall.  Þeir  unglingar  sem  æfa  ekki  íþróttir  eru  líklegri  til  þess  að  hafa  prófað  
að  reykja  ef  þeir  búa  í  hverfi  með  lágt  íþróttahlutfall.  Unglingar  sem  búa  í  skólahverfi  
þar  sem  er  hátt  hlutfall  íþróttaiðkunar  eru  ólíklegri  til  þess  að  hafa  reykt  sígarettur  
heldur  en  þeir  unglingar  sem  búa  í  hverfi  með  lágt  hlutfall  íþróttaiðkunar.  Þetta  er  til  
staðar  bæði  hjá  þeim  unglingum  sem  æfa  íþróttir  og  hjá  þeim  sem  æfa  ekki  íþróttir.    
Hlutfall  þeirra  sem  hafa  orðið  drukkin  um  ævina  
 
Æfa  íþróttir   Æfa  ekki  íþróttir  
Tilheyra  skólahverfi  með  lágt  hlutfall  íþróttaiðkunar  
9.1%  
19.0%  
Tilheyra  skólahverfi  með  hátt  hlutfall  íþróttaiðkunar  
8.0%  
15.2%  
Hlutfall  þeirra  sem  hafa  reykt  sígarettur  um  ævina  
 
Æfa  íþróttir   Æfa  ekki  íþróttir  
Tilheyra  skólahverfi  með  lágt  hlutfall  íþróttaiðkunar  
11.8%  
24.0%  
Tilheyra  skólahverfi  með  hátt  hlutfall  íþróttaiðkunar  
8.7%  
19.2%  

   
 
92  
Þróun  íþróttaiðkunar,  áfengisneyslu  og  reykinga  árgangs  1996  
Hér   að   ofan   hefur   verið   fjallað   ítarlega   um   félagsleg   áhrif   íþróttaiðkunar   á  
áfengisneyslu   og   reykingar   unglinga.   Komið   hefur   í   ljós   að   það   eru   til   staðar   mikil  
félagsleg  áhrif  og  innan  skólahverfa  með  hátt  hlutfall  íþróttaiðkunar  myndast  sterk  
viðhorf  og  gildi  gegn  áfengisneyslu  og  reykingum.    
Líkt   og   komið   hefur   fram   þá   hefur   íþróttaiðkun   með   íþróttafélagi   aukist   mikið  
meðal  unglinga  og  jafnframt  hefur  dregið  all  verulega  úr  áfengisneyslu  og  reykingum  
meðal   unglinga   í   efstu   bekkjum   grunnskóla.   Mikið   brottfall   verður   úr   skipulögðu  
íþróttastarfi  meðal  unglinga  þegar  þeir  eru  í  10.  bekk  og  á  fyrsta  ári  í  framhaldsskóla  
(Viðar  Halldórsson,  2014;  Kristín  Lilja  Friðriksdóttir,  2015)  og  það  er  einmitt  við  lok  
grunnskóla  eða  upphaf  framhaldsskóla  að  unglingar  byrja  gjarnan  að  neyta  áfengis  
og  reykja  sígarettur  (Álfgeir  Logi  Kristjánsson,  o.fl.  2011).  Það  virðist  því  vera  þannig  
að  brottfall  unglinga  úr  íþróttum  og  upphaf  áfengisneyslu  og  reykinga  eigi  sér  stað  á  
mjög   svipuðum   tímapunkti   eða   við   upphaf   framhaldsskólagöngu.   Við   upphaf  
framhaldsskólagöngu   verður   því   mikil   breyting   á   félagslegu   umhverfi   og   tengslum  
unglinganna.  
Hér   á   eftir   verður   greint   frá   þróun   íþróttaiðkunar,   áfengisneyslu   og   reykinga  
unglinga   og   áfengisneyslu   og   reykinga   vina   meðal   þeirra   unglinga   sem   fæddir   eru  
árið  1996.  Unglingarnir  verða  skoðaðir  í  febrúar  2012  þegar  þeir  voru  í  10.  bekk  og  
síðan   í   október   2013,   um   einu   og   hálfu   ári   síðar   þegar   þeir   hafa   lokið   einu   ári   í  
framhaldsskóla.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   
 
93  
 
Mynd   15.   Hlutfall   íþróttaiðkunar   árgangs   1996   í   10.   bekk   og   eftir   fyrsta   ár   í  
framhaldsskóla.  
 
Á  mynd  fimmtán    má  sjá  hlutfall  íþróttaiðkunar  unglinga  í  árgangi  1996  þegar  þeir  
eru  í  10.  bekk  og  eftir  að  þeir  hafa  lokið  fyrsta  ári  í  framhaldsskóla.  Þetta  eru  sömu  
unglingar  sem  spurðir  eru  sömu  spurninga  með  eins  og  hálfs  árs  millibili.  Árið  2012  
voru   45%   unglinganna   sem   aldrei   æfðu   íþróttir   með   íþróttafélagi   en   árið   2013   var  
þetta  hlutfall  komið  í  60,1%.  Þetta  er  því  töluverð  fjölgun  í  þeim  hópi  sem  aldrei  æfir  
íþróttir  með  íþróttafélagi.  Töluverð  fækkun  verður  hins  vegar  í  þeim  hópi  sem  æfir  
fjórum  sinnum  eða  oftar  í  viku,  eða  frá  því  að  vera  35,9%  og  niður  í  26,9%.  Einnig  
verður  fækkun  í  þeim  hópi  sem  æfir  einu  sinni  til  þrisvar  sinnum  í  viku  en  fækkunin  er  
þó  minni  en  hjá  þeim  sem  æfa  fjórum  sinnum  í  viku  eða  oftar.  Hlutfall  þeirra  sem  
æfðu   einu   sinni   til   þrisvar   sinnum   í   viku   var   19,1%   árið   2012   en   var   komið   niður   í  
12,9%  árið  2013.  Þetta  brottfall  sem  á  sér  stað  á  þessum  stutta  tíma  er  nokkuð  mikið  
og   meirihluti   unglinganna   stunda   aldrei   íþróttir   með   íþróttafélagi   eftir   fyrsta   ár   í  
framhaldsskóla.