Skipulagt íþróttastarf, áfengisneysla og reykingar meðal unglinga

45.0%  
19.1%  
35.9%  
60.1%  
12.9%  
26.9%  
0%  
10%  
20%  
30%  
40%  
50%  
60%  
70%  
80%  
Aldrei  
1  ql  3  sinnum  
4  sinnum  eða  olar  
Hversu  ol  æfir  þú  eða  keppir  með  íþróaafélagi  
2012  
2013  

   
 
94  
 
 
Mynd   16.   Hlutfall   áfengisneyslu   árgangs   1996   í   10.   bekk   og   eftir   fyrsta   ár   í  
framhaldsskóla  
 
Þróun  áfengisneyslu  unglinganna  á  þessu  eina  og  hálfa  ári  er  þveröfug  í  samanburði  
við   íþróttaiðkun   þeirra.   Þetta   kemur   fram   á   mynd   sextán   sem   sýnir   þróun  
áfengisneyslu   unglinganna.   Tæp   80%   unglinganna   höfðu   aldrei   orðið   drukkin   um  
ævina   í   lok   10.   bekkjar   en   aðeins   38,8%   höfðu   ennþá   aldrei   orðið   drukkin   eftir  
rúmlega   eitt   ár   í   framhaldsskóla.   Þetta   segir   okkur   að   40,3%   unglinganna   urðu  
drukknir  í  fyrsta  skipti  á  þessu  eina  og  hálfa  ári  sem  leið  frá  lokum  10.  bekkjar  og  þar  
til   þeir   höfðu   lokið   einu   ári   í   framhaldsskóla.   Mikil   fjölgun   er   í   hópunum   sem   hafa  
orðið   drukknir   og   mest   er   fjölgunin   í   hópnum   20   sinnum   eða   oftar   þar   sem   18,3%  
unglinganna  höfðu  orðið  drukkin  20  sinnum  eða  oftar  árið  2013.  Þetta  segir  til  um  að  
margir  þeir  sem  byrjað  hafa  að  neyta  áfengis  hafa  orðið  drukknir  þetta  oft  á  þessu  
eina  og  hálfa  ári.  Svipuð  fjölgun  er  í  hópnum  sem  hefur  orðið  drukkinn  6-­‐19  sinnum.    
Verulega   hefur   dregið   úr   reykingum   á   Íslandi   á   undanförnum   árum   (Álfgeir   Logi  
Kristjánsson,  o.fl.  2012;  Hrefna  Pálsdóttir,  Margrét  Lilja  Guðmundsdóttir,  o.fl.  2014).  
Þrátt  fyrir  það  er  ennþá  töluverður  hluti  unglinga  sem  prófar  að  reykja  annað  hvort  í  
efstu  bekkjum  grunnskóla  eða  á  fyrstu  árumnum  í  framhaldsskóla.    
79.1%  
14.4%  
4.0%  
2.5%  
38.8%  
22.6%  
20.3%  
18.3%  
0%  
10%  
20%  
30%  
40%  
50%  
60%  
70%  
80%  
Aldrei  
1-­‐5  sinnum  
6-­‐19  sinnum  
20  sinnum  eða  olar  
Hversu  ol  unglingar  hafa  orðið  drukknir  um  ævina  
2012  
2013  

   
 
95  
Mynd  sautján  sýnir  þróun  reykinga  á  sama  hátt  og  þróun  áfengisneyslu  á  þessu  
sama  eina  og  hálfa  ári.    Árið  2012  höfðu  tæp  80%  unglinganna  aldrei  prófað  að  reykja  
sígarettur,   þetta   er   nánast   sama   hlutfall   og   hlutfall   þeirra   sem   aldrei   höfðu   orðið  
drukkin.  Árið  2013  eru  ennþá  65%  unglinganna  sem  aldrei  hafa  prófað  að  reykja  og  
verður  það  að  teljast  mjög  hátt  hlutfall.  Einnig  sést  að  flestir  þeirra  sem  hafa  prófað  
að   reykja   hafa   einungis   prófað   það   í   eitt   til   fimm   skipti.   Fjöldi   þeirra   sem   reykja  
reglulega  eykst  á  þessu  eina  og  hálfa  ári  frá  lokum  grunnskóla  og  þar  til  eftir  fyrsta  ár  
í  framhaldsskóla  en  6,8%  höfðu  reykt  20  sinnum  eða  oftar  í  10.  bekk  en  13,1%  höfðu  
reykt  20  sinnum  eða  oftar  eftir  fyrsta  ár  í  framhaldsskóla.    
 
 
   
Mynd  17.  Hlutfall  reykinga  árgangs  1996  í  10.  bekk  og  eftir  fyrsta  ár  í  framhaldsskóla.    
 
Það  verður  að  segjast  að  þróun  reykinga  unglinga  er  í  mun  betri  farvegi  heldur  en  
þróun   á   áfengisneyslu   þeirra.   Mun   færri   unglingar   reykja   sígarettur   heldur   en   þeir  
sem  drekka  áfengi  og  af  þeim  sem  hafa  prófað  að  reykja  einhverntíman  um  ævina  
eru  fáir  sem  stunda  reykingar  daglega  eða  reglulega  þar  sem  lágt  hlutfall  unglinganna  
hefur  reykt  20  sinnum  eða  oftar.      
 
79.5%  
10.4%  
3.2%  
6.8%  
65.1%  
13.9%  
8.0%  
13.1%  
0%  
10%  
20%  
30%  
40%  
50%  
60%  
70%  
80%  
Aldrei  
1-­‐5  sinnum  
6-­‐19  sinnum  
20  sinnum  eða  olar  
Hversu  ol  unglingar  hafa  reykt  sígareaur  um  ævina  
2012  
2013  

   
 
96  
 
Mynd   18.   Hlutfall   áfengisneyslu   vina   árgangs   1996   í   10.   bekk   og   eftir   fyrsta   ár   í  
framhaldsskóla.  
 
Eins   og   kom   fram   þegar   gögnin   frá   árinu   2012   voru   skoðuð   ítarlega   þá   hefur  
áfengisneysla  og  reykingar  vina  mikil  áhrif  á  áfengisneyslu  og  reykingar  unglingsins  
sjálfs.   Það   kemur   því   ekki   á   óvart   að   aukin   áfengisneysla   unglings   og   aukin  
áfengisneysla  vina  haldist  í  hendur.    
Erfitt  er  þó  að  fullyrða  hvort  komi  á  undan,  áfengisneysla  vina  eða  áfengisneysla  
einstaklingsins.   Líklega   er   hvorugt   hrein   orsök   eða   afleiðing   en   ljóst   er   að   mikið  
samspil  er  þarna  á  milli  og  áfengisneysla  vina  og  áfengisneysla  einstaklingsins  mjög  
samtengd  (Bray,  o.fl.  2003).    
Þessa  þróun  áfengisneyslu  vina  má  sjá  skýrt  og  greinilega  á  mynd  átján.  Á  þessum  
stutta  tíma  fara  unglingarnir  frá  því  að  engir,  fáir  eða  nokkrir  vinir  þeirra  drekki  áfengi  
yfir   í   það   að   flestir   eða   allir   vinir   drekka   áfengi.   Árið   2012   voru   aðeins   10,4%   sem  
sögðu   að   flestir   eða   allir   vinir   þeirra   drykkju   áfengi   en   árið   2013   voru   66,3%   sem  
sögðu   að   flestir   eða   allir   vinir   þeirra   drykkju   áfengi.   Mikill   munur   er   einnig   á   þeim  
sem  eiga  enga  vini  sem  drekka  áfengi  en  aðeins  5%  eiga  enga  vini  sem  drekka  áfengi  
árið  2013  í  samanburði  við  það  að  einu  og  hálfu  ári  áður  voru  35,6%  sem  áttu  enga  
vini  sem  drekka  áfengi.    
35.6%  
54.0%  
10.4%  
5.0%  
28.7%  
66.3%  
0%  
10%  
20%  
30%  
40%  
50%  
60%  
70%  
80%  
Engir  
Fáir/Nokkrir  
Flesqr/Allir  
Hversu  margir  af  vinum  drekka  áfengi  
2012  
2013  

   
 
97  
Mynd  nítján  er  sambærileg  mynd  átján  nema  að  í  þessu  tilviki  er  verið  að  skoða  
reykingar   vina.   Þar   sem   verulega   hefur   dregið   úr   reykingum   meðal   unglinga   er  
aukningin  í  reykingum  vina  eftir  fyrsta  ár  í  framhaldsskóla  ekki  eins  gífurleg  og  raunin  
er   með   áfengisneysluna.   Ennþá   eru   margir   sem   eiga   enga   vini   sem   reykja   en   árið  
2012  voru  57,8%  sem  áttu  enga  vini  sem  reykja  en  það  hlutfall  hafði  lækkað  í  32,8%  
árið  2013.  Mjög  fáir  segja  að  flestir  eða  allir  vinir  sínir  reyki  og  helst  það  bæði  árin  
2012   og   2013.   Þetta   þýðir   að   þrátt   fyrir   að   unglingarnir   fari   í   framhaldsskóla   og  
eignist  nýja  vini  og  vini  sem  neyta  áfengis  þá  eru  mjög  fáir  sem  eiga  marga  vini  sem  
reykja  sígarettur.  Þetta  mun  líklega  vera  endurspeglun  á  þeirri  þróun  sem  orðið  hefur  
varðandi  reykingar  unglinga.  Það  sem  helst  virðist  breytast  á  þessum  tíma  er  að  fleiri  
eiga  fáa  eða  nokkra  vini  sem  reykja  heldur  en  þeir  gerðu  einu  og  hálfu  ári  áður.    
 
 
 
Mynd   19.   Hlutfall   reykinga   vina   árgangs   1996   í   10.   bekk   og   eftir   fyrsta   ár   í  
framhaldsskóla.  
 
 
 
57.8%  
38.0%  
4.2%  
32.8%  
60.4%  
6.7%  
0%  
10%  
20%  
30%  
40%  
50%  
60%  
70%  
80%  
Engir  
Fáir/Nokkrir  
Flesqr/Allir  
Hversu  margir  af  vinum  reykja  sígareaur  
2012  
2013  

   
 
98  
Ofangreindar  niðurstöður  leiða  í  ljós  að  töluverðar  breytingar  verða  í  lífi  unglinga  
við  upphaf  framhaldsskólagöngu.  Það  sem  á  sér  stað  er  að  mikið  brottfall  verður  úr  
skipulögðu  íþróttastarfi  og  áfengisneysla  eykst  verulega.  Reykingar  aukast  nokkuð  en  
ekkert  í  líkingu  við  áfengisneysluna.    
Þessar   niðurstöður   styrkja   enn   frekar   þær   hugmyndir   að   áhrif   íþróttaiðkunar   á  
áfengisneyslu  og  reykingar  séu  félagsleg  áhrif  í  umhverfi  unglinga.  Framhaldsskóli  er  
annað  félagslegt  umhverfi  og  því  haldast  ekki  þau  félagslegu  áhrif  sem  eru  til  staðar  
meðal  unglinganna  í  grunnskóla.    
Ef   þessar   niðurstöður   eru   bornar   saman   við   niðurstöðurnar   fyrir   samvirkni   áhrif  
íþróttaiðkunar   og   áfengisneyslu   og   reykinga   vina   á   áfengisneyslu   og   reykingar  
unglinga  þá  koma  þær  algerlega  heim  og  saman.  Líkt  og  áður  hefur  komið  fram  þá  
hefur  áfengisneysla  og  reykingar  vina  mun  meiri  áhrif  á  áfengisneyslu  og  reykingar  
unglinga   sem   æfa   ekki   íþróttir   með   íþróttafélagi.   Þegar   unglingar   koma   í  
framhaldsskóla  verður  mikið  brottfall  úr  íþróttum  og  jafnframt  kynnast  unglingarnir  
öðrum  unglingum  og  mynda  ný  félagsleg  tengsl  við  unglinga  úr  öðrum  skólahverfum  
með  önnuð  viðhorf  og  gildi.    Íþróttirnar  virka  þá  ef  til  vill  ekki  lengur  sem  einskonar  
hindrun  fyrir  áhrif  vina  á  áfengisneyslu  og  reykingar.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   
 
99  
Umræður  
Helstu  niðurstöður  rannsóknarinnar  voru  þær  að  skipulögð  íþróttaiðkun  var  mikil  og  
meirihluti   unglinga   í   8.   til   10.   bekk   stunduðu   íþróttir   með   íþróttafélagi.   Mjög   lágt  
hlutfall  unglinganna  höfðu  hins  vegar  orðið  drukkin  eða  prófað  að  reykja  sígarettur.  Í  
ljós   kom   að   því   oftar   sem   unglingarnir   stunduðu   íþróttir   með   íþróttafélagi   því  
ólíklegri  voru  þeir  til  þess  að  neyta  áfengis  eða  reykja  sígarettur.  Þeir  sem  áttu  vini  
sem   neyta   áfengis   eða   reykja   sígarettur   voru   líklegri   til   þess   að   neyta   áfengis   eða  
reykja  sígarettur  sjálfir.  Reykingar  vina  höfðu  sterk  áhrif  á  reykingar  unglinganna  og  
áfengisneysla   vina   hafði   sterk   áhrif   á   áfengisneyslu   unglinganna.   Strákar   reyndust  
vera   töluvert   líklegri   til   þess   að   hafa   orðið   drukknir   um   ævina   og   hafa   prófað   að  
reykja  sígarettur.  Ekki  reyndist  vera  marktækur  munur  á  áfengisneyslu  og  reykingum  
þeirra  unglinga  sem  voru  í  8.  og  9.  bekk  en  þeir  sem  eru  í  10.  bekk  voru  líklegri  til  
þess  að  hafa  orðið  drukknir  og  reykt  sígarettur  heldur  en  þeir  sem  voru  í  8.  eða  9.  
bekk.   Mjög   lítill   munur   var   þó   á   öllum   bekkjunum   varðandi   það   hvort   unglingarnir  
hefðu  prófað  að  reykja.    
Einnig   kom   í   ljós   marktæk   samvirkni   fyrir   bæði   áhrif   íþróttaiðkunar   og  
áfengisneyslu   vina   á   áfengisneyslu   unglinga,   ásamt   áhrifum   íþróttaiðkunar   og  
reykinga   vina   á   reykingar   unglinga.   Sambandið   á   milli   áfengisneyslu   vina   og  
áfengisneyslu  unglinga  ásamt  sambandinu  á  milli  reykinga  vina  og  reykinga  unglinga  
er  öðruvísi  eftir  því  hvort  unglingarnir  stunda  íþróttir  með  íþróttafélagi.  Meðal  þeirra  
unglinga   sem   stunda   aldrei   íþróttir   með   íþróttafélagi   er   sambandið   áberandi  
sterkast.  Það  þýðir  að  þeir  unglingar  sem  eru  ekki  í  íþróttum  eru  líklegri  til  þess  að  
verða  fyrir  áhrifum  frá  vinum  sem  drekka  áfengi  eða  reykja  sígarettur.  Þeir  unglingar  
sem   æfa   íþróttir   fjórum   sinnum   í   viku   eða   oftar   verða   fyrir   minnstum   áhrifum   frá  
vinum  og  þó  svo  að  þessir  unglingar  eigi  vini  sem  drekka  áfengi  eða  reykja  sígarettur  
þá  hefur  það  ekki  eins  mikil  áhrif  á  þau  vegna  þess  að  þau  eru  í  íþróttum.  Þetta  sýnir  
hvernig  íþróttaiðkun  virkar  sem  forvörn,  hún  dregur  úr  áhrifum  jafningjahópsins.    
Áhrif   íþróttaiðkunar   á   áfengisneyslu   og   reykingar   reyndust   ekki   aðeins   vera   til  
staðar  meðal  einstaklinganna  þar  sem  í  ljós  kom  marktækt  samband  á  milli  hlutfalls  
íþróttaiðkunar  í  skólahverfi  og  hlutfalls  áfengisneyslu  og  reykinga  í  skólahverfi.    Þau  
skólahverfi   sem   höfðu   hátt   hlutfall   íþróttaiðkunar   höfðu   alla   jafna   lágt   hlutfall  

   
 
100  
áfengisneyslu   og   reykinga.   Það   var   einnig   sterkt   samband   á   milli   áfengisneyslu   og  
reykinga  í  hverfi  sem  segir  til  um  að  það  séu  að  megninu  til  sömu  hverfin  sem  hafa  
hátt   hlutfall   bæði   áfengisneyslu   og   reykinga.   Einnig   voru   unglingarnir   skoðaðir   í  
sitthvoru  lagi  eftir  því  hvort  þeir  æfðu  íþróttir  eða  ekki.  Í  ljós  kom  að  þeir  unglingar  
sem  æfa  ekki  íþróttir  eru  töluvert  ólíklegri  til  þess  að  hafa  orðið  drukknir  eða  reykt  
sígarettur  ef  þeir  búa  í  skólahverfi  þar  sem  er  hátt  hlutfall  íþróttaiðkunar  heldur  en  ef  
þeir  búa  í  skólahverfi  þar  sem  er  lágt  hlutfall  íþróttaiðkunar.  Þetta  mynstur  var  einnig  
til  staðar  meðal  þeirra  unglinga  sem  æfa  íþróttir,  þeir  sem  eru  í  íþróttum  en  búa  í  
skólahverfi   með   lágt   hlutfall   íþróttaiðkunar   voru   líklegri   til   þess   að   hafa   orðið  
drukknir  eða  reykt  sígarettur  heldur  en  þeir  sem  búa  í  skólahverfi  með  hátt  hlutfall  
íþróttaiðkunar.   Hlutfall   íþróttaiðkunar   í   hverfi   hefur   því   áhrif   á   áfengisneyslu   og  
reykingar   unglinga   í   hverfinu   burtséð   frá   því   hvort   þeir   æfi   sjálfir   íþróttir   eða   ekki.  
Þetta  styður  við  kenningar  um  félagsauð  og  félagslegt  taumhald,  í  skólahverfum  þar  
sem  er  hátt  hlutfall  íþróttaiðkunar  þá  myndast  ákveðin  sameiginleg  viðmið  og  gildi  
innan  hópsins  sem  smitast  á  milli  þeirra  unglinga  sem  búa  í  sama  skólahverfi.    
Að   lokum   kom   í   ljós   að   fremur   stór   hluti   unglinga   sem   stundaði   íþróttir   með  
íþróttafélagi  í  10.  bekk  hafði  hætt  að  stunda  þær  eftir  fyrsta  árið  í  framhaldsskóla.  Á  
sama   tíma   jókst   áfengisneysla   gríðarlega   og   voru   um   40%   unglinganna   sem   urðu  
drukkin   í   fyrsta   skipti   á   þessu   tímabili.   Margir   höfðu   einnig   prófað   að   reykja  
sígarettur  í  fyrsta  skipti  en  aukningin  var  þó  ekki  eins  mikil  og  varð  í  áfengisneyslunni.  
Miklar  breytingar  urðu  einnig  varðandi  áfengisneyslu  vina  en  í  10.  bekk  áttu  mjög  fáir  
marga  vini  sem  drukku  áfengi  en  eftir  fyrsta  ár  í  framhaldsskóla  var  mikill  meirihluti  
sem  sagði  að  flestir  eða  allir  vinir  sínir  drykkju  áfengi.  Þetta  var  ekki  eins  áberandi  
varðandi   reykingarnar   en   þó   voru   fleiri   sem   áttu   vini   sem   reykja   í   framhaldsskóla  
heldur  í  grunnskóla.    
Þessar   niðurstöður   undirstrika   það   sem   fram   hefur   komið   hér   að   ofan.  
Íþróttaiðkun  hefur  áhrif  á  unglingana  innan  skólahverfisins  og  viðhorf  þeirra  og  gildi.  
Þegar   unglingarnir   fara   í   framhaldsskóla   þá   er   ekki   lengur   eins   sterk   tenging   við  
gamla   skólahverfið   og   margir   eignast   vini   úr   öðrum   skólahverfum   í  
framhaldsskólanum.   Þetta   passar   einnig   við   niðurstöðurnar   úr   samvirkninni.  
Íþróttaiðkun   virkar   sem   vörn   fyrir   áhrif   vina   á   áfengisneyslu   og   reykingar.   Þegar  

   
 
101  
unglingarnir   hætta   í   íþróttum   líkt   og   gerist   gjarnan   í   framhaldsskóla   þá   verða   þeir  
móttækilegri  fyrir  áhrifum  frá  vinum.    
Þær  tilgátur  sem  settar  voru  fram  út  frá  fyrri  rannsóknum  stóðust  þar  með  allar  
ásamt   því   að   þær   kenningar   sem   settar   voru   fram   styrkja   einnig   niðurstöðurnar.  
Niðurstöður  rannsóknarinnar  eru  því  í  samræmi  við  fyrri  rannsóknir  á  þessu  sviði.  Líkt  
og   áður   hefur   komið   fram   hefur   samband   íþróttaiðkunar   einstaklings   og  
áfengisneyslu  og  reykinga  verið  rannsakað  þó  nokkuð  áður.  Mikilvægt  þótti  að  bæta  
við   þekkingu   á   þessu   sviði   til   að   greina   nákvæmlega   hvers   kyns   afleiðingar  
íþróttaiðkun  hefur  í  för  með  sér  fyrir  nærsamfélag  unglinga  í  heild  sinni.    
Rannsókn   á   áhrifum   íþróttaiðkunar   í   skólahverfi   á   áfengisneyslu   og   reykingar   í  
skólahverfi  hefur  ekki  verið  framkvæmd  hér  á  landi  áður  og  hefur  rannsókninni  því  
tekist   að   kafa   dýpra   heldur   en   fyrri   rannsóknir   hafa   gert   og   varpað   skýrara   ljósi   á  
ástæður  þess  að  unglingar  sem  æfa  íþróttir  með  íþróttafélögum  eru  síður  að  neyta  
áfengis  og  reykja  sígarettur.    
Mikið  og  gott  forvarnarstarf  hefur  átt  sér  stað  á  Íslandi  og  eins  og  niðurstöðurnar  
gefa   til   kynna   hefur   það   borið   góðan   árangur   í   grunnskólum   landsins.   Rannsókn  
þessa   er   hægt   að   nýta   til      að   styrkja   það   forvarnarstarf   sem   farið   hefur   fram  
hérlendis.  Mikilvægi  skipulagðrar  íþróttastarfsemi  er  skýrt  og  nauðsynlegt  að  halda  
áfram   þeirri   þróun   sem   hefur   átt   sér   stað,   að   fjölga   börnum   og   unglingum   í  
skipulögðu   íþróttastarfi.   Það   mikla   brottfall   úr   íþróttum   og   sú   mikla   aukning   í  
áfengisneyslu  og  reykingum  sem  á  sér  stað  í  framhaldsskóla  sýnir  ef  til  vill  að  betur  
þurfi  að  standa  að  forvarnarstarfi  í  framhaldsskólunum  þar  sem  áhættuþættirnir  þar  
eru  fleiri  en  í  grunnskólanum  ásamt  því  að  töluverðar  breytingar  verða  á  félagslegu  
umhverfi  þeirra  og  þau  því  viðkvæm  fyrir  jafningjaáhrifum.    
Það  gefur  augaleið  að  þær  breytur  sem  notast  er  við  í  þessari  rannsókn  eru  ekki  
þær  einu  sem  hafa  áhrif  á  áfengisneyslu  og  reykingar  unglinga  og  hefði  sjálfsagt  verið  
hægt  að  taka  tillit  til  fleiri  þátta.  Sem  dæmi  má  nefna  hefði  verið  áhugavert  að  skoða  
fleiri  þætti  félagslegra  tengsla  eins  og  til  dæmis  tengsl  unglinganna  við  foreldra  sína  
og   einnig   hefði   verið   hægt   að   horfa   til   ýmissa   annarra   áhættuþátta   varðandi  
áfengisneyslu  og  reykingar.  Þetta  líkan  hefur  samt  sem  áður  mikið  skýringargildi  fyrir  
áfengisneyslu   og   reykingar   unglinga   og   fékkst   hár   skýrður   breytileiki   í   þeim  
aðhvarfsgreiningum  sem  framkvæmdar  voru.  Þegar  forspárlíkindin  voru  skoðuð  sást  

   
 
102  
greinilega   hversu   vel   þessar   breytur   ná   að   útskýra   áfengisneyslu   og   reykingar  
unglinga.    
Helsti   kostur   rannsóknarinnar   er   hversu   mikill   stöðugleiki   er   í   niðurstöðunum,  
þrátt   fyrir   að   unnið   sé   með   gögn   á   bæði   einstaklingsstigi,   skólahverfastigi   og   gögn  
fyrir   bæði   grunnskóla   og   framhaldsskóla   kemur   alltaf   fram   þessi   sama   skýra  
niðurstaða.  Áhrif  íþróttaiðkunar  með  íþróttafélagi  á  áfengisneyslu  og  reykingar  eru  
skýr  og  sterk.  Íþróttaiðkun  dregur  úr  áfengisneyslu  og  reykingum  unglinga  og  myndar  
ákveðin  viðmið  og  gildi  sem  eru  ríkjandi  meðal  unglinga  í  nærsamfélaginu.  Áhrif  vina  
eru  einnig  verulega  mikil,  unglingar  gera  það  sem  vinirnir  gera  og  það  virkar  í  báðar  
áttir.  Þess  vegna  skiptir  þessi  skólahverfa  nálgun  svo  miklu  máli  og  nýtist  vel  til  að  
skilja  félagslegt  umhverfi  og  félagsleg  tengsl  á  milli  unglinga.  Það  eru  til  staðar  áhrif  á  
milli  jafningja  innan  skólahverfisins  sem  er  ekki  hægt  að  útskýra  með  því  að  skoða  
bara  einstaklingana  aðskilið.  
Niðurstöður  rannsóknarinnar  gefa  skýra  mynd  af  stöðunni  eins  og  hún  er  í  dag  en  
þó   er   alltaf   þörf   á   frekari   rannsóknum,   félagslegur   veruleiki   tekur   stöðugum  
breytingum   og   mikilvægt   að   rannsóknir   séu   í   takt   við   tíðarandann   hverju   sinni.  
Virkilega  áhugavert  og  í  raun  nauðsynlegt  væri  að  gera  eigindlega  rannsókn  þar  sem  
tekin  væru  viðtöl  við  unglinga  á  þessum  aldri  og  kafað  dýpa  ofan  í  þeirra  reynsluheim  
þar  sem  markmiðið  væri  að  skilja  þeirra  aðstæður  og  þeirra  upplifun.    
Vinnan  við  þessa  ritgerð  hefur  verið  bæði  fræðandi  og  mjög  skemmtileg  og  hún  
hefur  opnað  augu  mín  fyrir  því  hvað  félagsfræðin  er  áhugaverð  og  víðtæk  fræðigrein.  
Efnið  þótti  mér  verulega  spennandi  og  áhugavert  og  skemmtilegt  væri  að  rannsaka  
þetta  enn  betur.  Í  heildina  litið  skapar  þessi  ritgerð  góða  reynslu  sem  mun  nýtast  mér  
í  störfum  mínum  bæði  í  kennslu  og  íþróttaþjálfun.    
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   
 
103  
Heimildaskrá  
Auld,  C.  J.  (2008).  Voluntary  sport  clubs:  The  potential  for  the  development  of  social  
capital.  Í  Hoye,  R.  og  Nicholson,  M.  (Ritstjórar),  Sport  and  Social  Capital  (bls.  
143-­‐164).  London:  Elsevier.  
Áfengislög  nr.  75/1998.  
Álfgeir  Logi  Kristjánsson,  Inga  Dóra  Sigfúsdóttir  og  Allegrante,  J.P.  (2013).  Adolescent  
substance   use   and   peer   use:   a   multilevel   analysis   of   cross-­‐sectional  
population  data  [rafræn  útgáfa].  Substance  Abuse  Treatment,  Prevention,  and  
Policy,  
8(27).  
Sótt  
þann  
1.  
september  
2015  
af:  
http://www.substanceabusepolicy.com/content/8/1/27#B1
   
Álfgeir  Logi  Kristjánsson,  Jón  Sigfússon,  Inga  Dóra  Sigfúsdóttir  og  Hrefna  Pálsdóttir.  
(2011).  Fyrsta  ölvunin:  Umhverfi  og  félagslegt  samhengi  fyrstu  ölvunarinnar  
meðal  15-­‐19  ára  skólanema  á  Íslandi.  Reykjavík:  Rannsóknir  og  greining.  
Álfgeir   Logi   Kristjánsson,   Jón   Sigfússon,   Inga   Dóra   Sigfúsdóttir   og   Hrefna   Pálsdóttir  
(2012).   Ungt   fólk   2012:   Menntun,   menning,   íþróttir,   tómstundir,   hagir   og  
líðan   nemenda   í   8.   9.   og   10.   bekk   grunnskóla.   Reykjavík:   Rannsóknir   og  
greining.  
Bray,   J.H.,   Adams,   G.J.,   Getz,   J.G.,   McQueen,   A.   (2003).  Individuation,   peers,   and  
adolescent   alcohol   use:   a   latent   growth   analysis.